Zondag gaat het nieuwe avontuur van Indiana Jones in wereldpremière op het festival van Cannes, en de woensdag daarna komt het bij ons in de zalen. Steven Spielberg licht alvast een zuinig tipje van de sluier. ‘We dachten: waarom verbergen dat hij een dagje ouder wordt? Laten we er gewoon mee lachen!’

Welk van de volgende verhalen is verzonnen? Elk exemplaar van het scenario van Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull was voorzien van een eigen streepjescode en een watermerk, zodat eventuele lekken met- een konden worden opgespoord. De acteurs kregen een hotline number mee, zodat ze alarm konden slaan als ze per ongeluk hun kopie van het script ergens hadden achtergelaten. Tijdens de opnames op de terreinen van Yale University (dat als stand-in dient voor de universiteit waar Indiana Jones lesgeeft) werden er drie meter hoge schermen geplaatst die de acteurs onttrokken aan nieuwsgierige blikken en cameralenzen terwijl ze naar de set gingen. En toen dieven inbraken in het productiebureau van de film op het terrein van Universal en aan de haal gingen met een computer die gevoelige beelden bevatte, werd een undercoveroperatie georganiseerd en stond alles binnen de week weer op zijn plaats.

Het antwoord op de vraag is: geen enkel, al het voorgaande is waar. Zeggen dat de plot van de vierde Indiana Jonesfilm goed bewaakt wordt, is hetzelfde als zeggen dat de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde voor enige wrijvingen zorgt tussen Vlamingen en Franstaligen. Verwacht dus niet dat Steven Spielberg in het interview hieronder veel prijsgeeft over het nieuwe avontuur dat zondag in wereldpremière gaat op het festival van Cannes en de woensdag daarna bij ons in de zalen komt. Tijdens het uur dat we Spielberg konden spreken in zijn kantoor in Los Angeles, toen hij de laatste hand legde aan de muziek, weerde hij elke vraag over de plot van zijn fel gehypete nieuwe film (Wat is de rol van de mysterieuze Crystal Skull? Speelt Shia Labeouf echt de zoon van Indy?) met een minzame glimlach af. Gelukkig hadden we nog genoeg andere vragen die we de meest succesvolle filmregisseur uit de moderne cinemageschiedenis wilden stellen, waar hij al even minzaam op antwoordde.

Hoe was het om 19 jaar terug te keren in de tijd?

Steven Spielberg: Zo mag je het inderdaad wel noemen, want ik heb het gevoel dat ik voor deze film mijn eigen teletijdmachine gebruikt heb. Ik heb mensen teruggevonden met wie ik al 18 jaar niet meer samengewerkt had, zoals Harrison Ford. Ik ben wel altijd bevriend gebleven met hem, maar het was toch geleden van The Last Crusade dat we samen op de set stonden. Of Karen Allen: de eerste dag dat ze op de set kwam om te repeteren, zijn zij en Harri-son elkaar in de armen gevallen en hebben ze minutenlang herinneringen staan ophalen aan Raiders of the Lost Ark. Dat was zo ontroerend dat ik liever de set had verlaten. Het was alsof je een home video van vroeger aan het bekijken was.

De opnames waren een soort familiereünie?

Spielberg: Ja, daar hadden ze toch veel van weg. Ik krijg na elke opname van een film wel een nieuwe familie bij, maar die van Indiana Jones blijft toch heel rijk en speciaal. Omdat we er samen in geslaagd zijn een genre heruit te vinden dat een beetje van zijn aura verloren had.

In de afgelopen twintig jaar bent u sterk geëvolueerd als regisseur. Was het moeilijk het Indiana Jones-gevoel weer op te pikken?

Spielberg: Het was lastig, maar ik heb er alles aan gedaan om mijn ervaring buitenspel te zetten. Indiana Jones is in essentie redelijk onvolwassen cinema, en ik wou niet dat mijn volwassenheid er zou in doorschemeren. Ik wou in ieder geval geen hommage maken of knipogen naar mijn eigen verleden. Mijn doel was om terug te keren naar wie ik in 1980 was, toen ik Raiders of the Lost Ark draaide. Ik heb mezelf dus gedwongen alles te vergeten wat ik sindsdien geleerd heb, en alles wat ik afgeleerd had weer op te rakelen. (lacht)

Zet u met deze film een punt achter een sombere periode in uw carrière? ‘Schindler’s List’, ‘Munich’, ‘Saving Private Ryan’, ‘Minority Report’ hadden stuk voor stuk vrij zware onderwerpen.

Spielberg: Ja, maar dat had al veel vroeger kunnen gebeuren. Ik heb meer dan genoeg scenario’s gekregen voor puur ontspannende films, maar ik werd meer aangetrokken tot de dingen die ik nog niet kende.

De slechteriken in ‘The Kingdom of the Crystal Skull’ zijn een groep Russische soldaten. Is dat omdat de film zich afspeelt in de jaren 50, of omdat u genoeg had van de nazi’s?

Spielberg: Beide. Het is logischer om bij een film die plaatsvindt tijdens de Koude Oorlog de Russen als tegenstanders te kiezen. Maar de ontmoetingen die ik voor Schindler’s List heb gehad met overlevenden van de Holocaust hebben mij ook beïnvloed. Ik kijk niet met schaamte terug op Raiders of the Lost Ark of The Last Crusade. Ik denk dat we de nazi’s daar dezelfde behandeling hebben gegeven als Charlie Chaplin heeft gedaan in The Great Dictator, met een spottende ondertoon. Maar vandaag zou ik er niet meer voor kiezen om van nazi’s de slechteriken te maken.

Er zal bij u altijd een voor en een na ‘Schindler’s List’ zijn?

Spielberg: Die film heeft me grondig veranderd, zoals iedereen die eraan meegewerkt heeft. We waren na de opnames niet meer dezelfden. Het heeft ook mijn omgang met cinema beïnvloed. Het was de eerste keer dat een van mijn films zoveel politieke weerklank in de hele wereld kreeg. E.T. heeft een enorme emotionele impact gehad bij het publiek, maar Schindler’s List heeft echt mensen bewust gemaakt van het verleden. Ik had nooit gedacht dat ik zo’n impact zou kunnen hebben.

Blijft die film uw mooiste herinnering?

Spielberg: Absoluut en het is voor mij ook de mooiste film die ik ooit gemaakt heb. Niet iedereen deelt die mening, maar voor mij is het wel zo. Ik zou graag op een dag nog eens een film maken die zoveel weerklank krijgt.

Terug naar Indy. ‘The Kingdom of the Crystal Skull’ is ook in een ander opzicht een terugkeer naar ‘ouderwetse’ cinema: er zijn weinig digitale special effects, de film is gedraaid op pellicule…

Spielberg: Ik ben nogal ouderwets op dat vlak. Ik hou er gewoon van om met echte film te werken en met de hand te monteren. Ooit zal ik digitaal moeten filmen, op het moment dat er geen pellicule meer gemaakt wordt, maar ik zal waarschijnlijk de laatste zijn die de overstap maakt.

Wat vindt medeproducer George Lucas, die met ‘Star Wars’ en zijn bedrijf Industrial Light & Magic toch de digitale cinema mee in het leven heeft geroepen, daarvan?

Spielberg: Hij heeft me tijdens de drie jaar dat we deze film hebben voorbereid voortdurend zitten pushen om digitaal te filmen. We zijn oude vrienden en hij heeft me nog nooit uitgescholden, maar ditmaal kwam hij toch dicht in de buurt. (lacht) Maar ik ben niet tegen de nieuwe technologie: ik heb een film geproduceerd, Young Sherlock Holmes, waarin het eerste digitale shot uit de geschiedenis zat, en in de eerste Jurassic Park kwamen de dinosaurussen ook uit de computer. Cinema moet natuurlijk veranderen en risico’s blijven nemen. Ik vind het bijvoorbeeld fantastisch dat je vandaag met weinig geld een film kunt maken. Iedereen kan een videocamera oppakken en het resultaat op YouTube plaatsen.

Het internet heeft ook nadelen, namelijk dat het kleinste detail uit de plot van een film meteen de wereld rondgaat en overal bediscussieerd wordt. Bepaalde buitenscènes uit ‘The Crystal Skull’ stonden even later al op YouTube, gefilmd met een camcorder.

Spielberg: Ja, mensen konden scènes uit de film bekijken op hun computer nog voor ik ze zelf gezien had! Ik hoor het George nog zeggen: ‘Steven, als je gewoon digitaal had gefilmd in een afgesloten ruimte, dan was dit nooit gebeurd!’ (lacht)

Hoe vervelend vond u de lekken?

Spielberg: De meeste mensen die naar de film gaan, die willen toch helemaal niet op voorhand weten wat er gebeurt? Het is deel van de magie dat je pas in die donkere zaal ontdekt wat er gaande is, en niet via een blog op het internet. Daarom ben ik ook altijd heel kieskeurig over welke scènes ik gebruik in een teaser of een trailer. Als je daar dingen in stopt uit de tweede helft van de film, dan weet je gewoon dat sommige mensen in het publiek halverwege zullen beginnen zeggen dat ze weten wat er zal gebeuren. En dat verpest alles. Er bestaat toch niets mooiers dan helemaal opgaan in een film?

Al die speculatie bewijst natuurlijk vooral hoe populair Indiana Jones nog altijd is. In welke mate heeft die populariteit de aanpak van deze film beïnvloed?

Spielberg: Het heeft meegespeeld, maar ook niet meer dan dat. George, Harrison en ikzelf hebben het in de eerste plaats voor onszelf gedaan, omdat het leuk leek. Maar het blijvende succes is natuurlijk ook een belangrijke reden. Toen ik E. T. gemaakt had, heeft men mij vijf jaar lang gevraagd of ik ooit nog een vervolg zou draaien. Bij Indiana Jones zaten ze 15 jaar na The Last Crusade nog altijd aan mijn oren te zagen!

Hoewel de finale van ‘The Last Crusade’ toch heel erg op een slot van de saga leek.

Spielberg: Ja, en dat heb ik ook bewust zo gedaan: het was alsof ik zelf aan het touw trok en het gordijn liet vallen. Maar de roep om een vervolg werd met de jaren niet zwakker. George en Harrison belden me op om te zeggen dat ze er voortdurend vragen over kregen, overal ter wereld. Ik geloof trouwens dat dit de eerste keer is dat ik me echt heb laten leiden door de voorkeur van het publiek. De uitdaging was vooral om een film te maken die daarbij aansloot.

George Lucas heeft enkele maanden geleden in een interview verklaard dat de critici deze film zullen haten en dat de fans ontgoocheld zullen zijn…

Spielberg:(verveeld) Die uitspraak laat ik volledig voor rekening van George. Hij heeft natuurlijk moeilijke momenten beleefd tijdens de release van The Phantom Menace. De critici en fans zijn toen niet mals geweest. Daarom denk ik dat hij nu zo defensief reageert. Op dat vlak zijn wij heel verschillend. Ik denk dat de film de mensen zal plezieren. Wat de critici betreft…

U hebt altijd een neus gehad voor succes. U had zelfs de triomf van ‘Star Wars’ voorspeld toen niemand erin geloofde, zelfs Lucas zelf niet.

Spielberg: Ik heb gewoon meer vertrouwen in de films die George en ik maken. Maar ik zeg het opnieuw: hij houdt heel erg van The Kingdom of the Crystal Skull. Die uitspraak deed hij alleen maar uit zelfverdediging.

Een belangrijk element in de populariteit van Indiana Jones is natuurlijk Harrison Ford. Wat heeft hij zelf bijgedragen tot het personage?

Spielberg: Heel veel, in het bijzonder zijn gevoel voor humor. Dat stond nergens in de originele scenario’s.

Hij zou ook bepaalde grappen aangebracht hebben, zoals die scène in ‘Raiders of the Lost Ark’ waarin hij een woeste sabelzwaaier laconiek met een revolverschot velt.

Spielberg: Wel, dat is toch nog altijd een bron van discussie tussen ons. Die scène is bedacht door hem én door mij. Harrison was ziek toen we een grote gevechtsscène wilden draaien. Opdat hij snel zou kunnen terugkeren naar het hotel hebben we toen die scène bedacht.

Ondertussen zijn Harrison Ford en Indiana een stuk ouder. ‘The Kingdom of the Crystal Skull’ komt niet alleen 19 jaar na ‘The Last Crusade’ in de zalen, het verhaal speelt zich ook 19 jaar later af.

Spielberg: In de eerste film zegt Indiana: ‘It’s not the years, sweetheart, it’s the mileage.’ Wel, het thema voor deze film is: ‘It’s not the mileage, sweetheart, it’s the years.’ Als een man die leeftijd bereikt en nog altijd overal op moet klimmen en af moet springen, dan zal hij op het einde toch iets meer naar adem snakken dan twintig jaar geleden. En ik dacht: laten we, in plaats van te proberen te verbergen dat hij ouder is, er gewoon mee lachen.

Leeftijd is dus een belangrijk thema in de film. Ook omdat George Lucas en u zelf de 60 gepasseerd zijn?

Spielberg: Neen, want wij weigeren gewoon te aanvaarden dat we ouder zijn (lacht). Toen ik Jaws aan het maken was, zei (producer) David Brown me: ‘Ik ben bijna 60, maar ik voel me nog altijd 24.’ Dat heb ik ook altijd gehad. Op mijn dertigste was ik perfect gelukkig en tevreden. Ik had een mooie familie, een bloeiende carrière… En toen heb ik de tijd stopgezet en ben ik daar mentaal blijven steken. Ik voel me niet ouder dan 30.

Ik denk ook nooit na over ‘mijn carrière’. Als ik terugkijk op het verleden, dan gaat het over mijn leven met mijn familie. Wij maken zelfs ieder jaar een film over wat er de afgelopen 12 maanden is gebeurd. Ik ben dus wel een sentimentele, nostalgische ziel, behalve als het over mijn werk gaat. Je zal heel veel moeite moeten doen om me ervan te overtuigen een van mijn films te herbekijken. Er zijn er misschien één of twee waar ik nog plezier aan zou beleven, maar niet meer.

U houdt zich vaak met verschillende projecten tegelijk bezig en draait bijna aan de lopende band. Zowel ‘The Trial of the Chicago 7’, ‘Tintin’ en uw biopic over Abraham Lincoln zitten nu in de pijplijn. Hebt u die keuze nodig om de zin te behouden?

Spielberg: Neen, ik ben gewoon zoals een kind in een snoepwinkel. Ik eet zoveel mogelijk tegelijk op, ook al weet ik dat ik er buikpijn van zal krijgen (lacht). Ik zou graag alles doen, maar ik weet dat er uiteindelijk maar twee projecten op tien het daglicht zullen zien. Ik ben een kleine fabriek.

Wat kunt u al kwijt over ‘Tintin’?

Spielberg: Ik heb al een week gedraaid, en in september beginnen de opnames opnieuw. De film zal in motion capture zijn (waarbij de acteurs geanimeerd worden; nvdr.), zodat we de visue- le wereld van Hergé het best kunnen respecteren. Peter Jackson en ik gaan drie films maken, en elk van ons zal er één regisseren.

Bent u altijd al een fan geweest van Kuifje?

Spielberg: Ik loop toch al meer dan twintig jaar met die film rond. Ik ken Kuifje via een recensie van Raiders of the Lost Ark, waarin de journalist Indy vergeleek met Kuifje. Noch George noch ik wisten wie dat was, en ik heb dan enkele strips in huis gehaald. En al vlug had ik de hele collectie gelezen.

Hebt u Hergé ooit ontmoet?

Spielberg: Neen, ik heb voor het eerst contact met hem gehad in 1983. We hebben toen afgesproken om elkaar te zien, maar net voor onze ontmoeting is hij gestorven.

Als u toch eens terug zou moeten blikken op uw carrière, welke plaats neemt Indiana Jones dan in?

Spielberg: Hij is mijn ultieme held. Als kind vluchtte ik altijd weg in een fantasiewereld en ik heb mijn hele jeugd doorgebracht in het gezelschap van fictieve helden, uit boeken, films of tv-series. Met Indiana Jones voel ik me dus een beetje als een marionetspeler die de ideale man kan bedienen. Hij is de held die ik altijd heb willen zijn, en de enige manier om hem zo dicht mogelijk te benaderen, was zijn regisseur te worden.

© Ciné Live. Vertaling en bewerking: Stefaan Werbrouck

Door Fabrice Leclerc en Denis Rossano