De Black Crow King in de opera? Jawel, na uitstapjes als romancier, soundtrackcomponist en filmscriptschrijver heeft Nick Cave nu het libretto voor Shell Shock bedacht, een ‘oratorium met dans’ van de Vlaamse componist Nicholas Lens, in een regie van Sidi Larbi Cherkaoui.

De opera valt samen met de honderdste verjaardag van de Eerste Wereldoorlog, maar volgens componist Nicholas Lens zou hij net zo goed over Irak of Syrië kunnen gaan. ‘Shell Shock is van alle tijden’, zegt Lens. ‘We zoomen in op gewone mensen die de speelbal zijn van omstandigheden en geven een stem aan wie nooit wordt gehoord.’ Om die anonieme stemmen tekst te geven koos Lens voor Nick Cave, omdat de thematiek een échte schrijver vereiste: ‘Het voordeel was dat Nick zelf ook een componist en performer is. Toen ik zijn teksten las, leek het alsof muziek en ritme al tussen de regels aanwezig waren.’

Maar toch: van viscerale postpunk naar een prestigieuze opera, ‘Saint Nick’ heeft sinds 1980 duidelijk een lange weg afgelegd. ‘The Birthday Party had destijds toch ook al iets theatraals?’ vertelde hij daar onlangs in Brussel over. ‘Die agressie, die grote gebaren… Maar over klassieke opera wist ik zo goed als niets. Zelfs mijn vader, die behoorlijk gecultiveerd was, had er de pest aan. Toen Nicholas Lens me vroeg het libretto voor Shell Shock te schrijven, maakte dat bij mij dus tegenstrijdige emoties los. Instinctief voelde ik weerzin tegen een muzikale wereld waar ik geen voeling mee had. Maar ik was wel meteen gefascineerd door het onderwerp en het idee anonieme personages ten tonele te voeren die zelf geen schuld hadden aan de oorlog, maar hem wel dienden te ondergaan.’ Het schrijven van die twaalf canto’s ging Cave vrij makkelijk af. ‘Ik wist niets af van de vormvereisten van een opera en die onwetendheid was een voordeel. Ik kon gewoon mijn gang gaan omdat ik niet belemmerd werd door allerlei regeltjes.

Cave bezorgde Nicholas zijn teksten en kreeg later de muziek teruggestuurd. ‘Ik snapte er geen jota van’, aldus de zanger. ‘Mijn woorden herkende ik, maar de composities… Het was alsof ik eerst een code moest kraken, voor ik er iets mee kon. Pas na enkele beluisteringen was ik in staat de schoonheid van de muziek te appreciëren. Een leerproces, jawel.

‘Als jongeman liep ik jaren rond met Ezra Pounds The Cantos, een dichtbundel die me enorm intrigeerde. Ik begreep er lang niet alles van, maar voelde me aangetrokken tot de vorm. Het woord canto had voor mij een mysterieuze, bovennatuurlijke bijklank. En zodra Nicholas mij de titels voorstelde – de Canto van de Moeder, de Verpleegster, de Deserteur, de Vermiste…- werd ik zó geprikkeld dat ik meteen aan het schrijven sloeg. Het ging erg snel, tot ik blokkeerde op de Canto van de Soldaat. Ik had geen idee van hoe het was opgeleid te worden om te doden, naar het front te trekken en thuis je geliefden achter te laten, je vrienden te zien sterven. Oké, in mijn songs gaat het ook vaak over moord en doodslag, maar om geloofwaardig over soldaten te schrijven ontbrak het me aan kennis van zaken. Pas toen de deadline angstwekkend dichtbij kwam, vond ik een uitweg: die van de verbeelding. Maar achteraf bekeken zijn die canto’s zowat het moeilijkste dat ik ooit op papier heb gezet.’

De personages uit Shell Shock zijn weliswaar fictief, maar bewegen zich in een specifieke historische context. Zoiets vraagt om research. ‘Ik heb behoorlijk wat over die periode gelezen’, aldus Cave, ‘en interviews bekeken met oud-strijders die de gruwelen van het slagveld hadden overleefd. In Shell Shock vullen de anonieme getuigenissen elkaar aan en vloeien ze samen in één groot verhaal. Wat ik ook boeiend vind, is het steeds veranderende landschap. Van de woestijn gaat het naar de jungle of een modderveld en zo roept de voorstelling beelden op uit verschillende periodes van de voorbije eeuw. Soms heeft het verhaal iets mythisch, soms doet het verrassend modern aan.’

Met deze opera lijkt Nick Cave zijn reputatie van Prins der Duisternis alvast weer alle eer aan te doen. Maar dat relativeert hij meteen: ‘O, ik heb in Melbourne een zorgeloze jeugd gehad, maar blijkbaar heb ik een natuurlijke aanleg voor melancholie en tristesse en word ik aangetrokken tot de duistere kantjes van het bestaan. Waarom? Geen idee. Ik kan ook wel opgewekte songs schrijven, alleen resoneren die niet op dezelfde manier. Maar gewelddadig of triest, eigenlijk maakt de teneur van je werk niet zoveel uit: het creatieve proces is per definitie positief en levensbevestigend.’

Voelt het voor Cave, die doorgaans zijn eigen songs vertolkt, niet vreemd aan in Shell Shock zijn woorden nu uit andere monden te horen komen? ‘Absoluut’, knikt de zanger. ‘Ik ben me bewust van het dramatische potentieel van taal, maar een dichter heb ik me nooit gevoeld. Als songwriter kan ik me verschuilen achter de muziek, kan ik me zekere vrijheden veroorloven, omdat ík het ben die de tekst zal zingen. Iets dat op papier verre van perfect oogt, kan door de manier waarop ik het breng dus altijd nog effect sorteren. Met een zin als ‘Some asshole speaks to me in a voice that I don’t understand’ kom ik zelf op het podium moeiteloos weg, maar bij een operazanger komt dat heel anders over. In Shell Shock heb ik vaak het onbehaaglijke gevoel dat ik als tekstschrijver in mijn nakie sta.’

Zin om zijn muzikale horizon nog verder te verbreden heeft hij in elk geval. ‘Wel, als iemand een goed idee heeft, laat maar komen. Kijk, ik ben het type dat aan de piano wel enkele aardige akkoorden aan elkaar weet te rijgen, maar de complexiteit van een werk als Shell Shock gaat mijn petje ver te boven. Dat ik rock-‘n-roll als mijn biotoop heb gekozen, is dus geen toeval. Ik zie mezelf vooral als schrijver: mijn corebusiness blijft verhalen vertellen. Een melodie zonder tekst heeft voor mij geen betekenis. Zelfs bij The Bad Seeds steunt de muziek altijd op samenwerking. Ik breng wel de rudimentaire basis van een song aan, maar tob er verder niet te veel over. Want ik weet dat ik geweldige muzikanten heb, die er sowieso iets bijzonders van zullen maken.’

SHELL SHOCK

Van 24/10 tot 2/11 in De Munt, Brussel. Alle info: demunt.be

DOOR DIRK STEENHAUT