Acht jaar na zijn wereldhit Sideways haalt Alexander Payne zijn carrière uit een coma met de bitterzoete familiekomedie The Descendants. Een gesprek met de Indywoodfavoriet over het echte Amerika, het echte Hawaï en de echte George Clooney. ‘Ik wil leven vatten, als een documentairemaker die toevallig op de set van een fictiefilm is beland.’
Dat Alexander Payne (50) door de Amerikaanse vakpers een van de laatste humanistische Hollywoodauteurs – of sterker nog: de 21e-eeuwse Billy Wilder – wordt genoemd, mag dan schromelijk overdreven zijn, de maker van Election, About Schmidt en Sideways behoort wel degelijk tot een uitstervend ras. Payne maakt komedies voor volwassenen over ernstige thema’s en met relatief normale mannen en vrouwen die in de droomfabriek van Tinseltown doorgaans niet verder komen dan de lopende band.
In zijn langverwachte nieuwe film The Descendants is dat niet anders, ook al kun je hoofdrolspeler George Clooney bezwaarlijk een Joe Sixpack noemen. In Paynes vijfde langspeler speelt hij de rol van Matt King, een huisvader en landeigenaar uit Hawaï wiens vrouw Elizabeth sinds enige tijd in een coma ligt. Noodgedwongen moet Matt zijn twee dochters alleen opvoeden, wat er niet eenvoudiger op wordt wanneer hij te horen krijgt dat Elizabeth nooit meer uit haar coma zal ontwaken én dat ze hem indertijd heeft bedrogen.
Won Payne zeven jaar geleden al een Oscar, een BAFTA en vier Golden Globes voor zijn verrassend succesvolle midlifecrisiskomedie Sideways, dan deed hij daar met The Descendants inmiddels al twee Golden Globes en een karrenvracht andere prijzen bovenop. Bovendien mogen hij en Clooney alvast een smoking huren voor de aanstaande Academy Awards, want beide heren zijn genomineerd voor een Oscar, respectievelijk voor die voor Beste Film en Beste Acteur.
Geen wonder dat de Griekse Amerikaan uit Nebraska ( né: Alexander Papadopoulos) van zelfvertrouwen blaakt – of is het arrogantie? – wanneer hij het hippe Londense Soho Hotel komt binnen gewandeld. Na acht jaar doet het hem zichtbaar deugd om opnieuw in de spotlights te staan, te meer daar het allerminst de bedoeling was om na Sideways zo’n lange sabbatperiode in te lassen.
‘In 2006 heb ik een segment van de omnibusfilm Paris je ’t aime geregisseerd’, tracht Payne zijn afwezigheid te verklaren. ‘En twee jaar geleden heb ik de pilootaflevering van de HBO-serie Hung gedraaid. Tussendoor heb ik een paar films geproduceerd (‘King of California’, ‘The Savages’ en ‘Cedar Rapids’; nvdr.) en twee jaar gewerkt aan een komische sciencefictionfilm – Downsizing – die uiteindelijk niet doorging wegens, wel ja, ‘downsizing’. Het was een duur en episch project en de crisis was net uitgebroken. Plus: ik ben ondertussen gescheiden. Wie het heeft meegemaakt, weet dat daar verdomd veel tijd in kruipt.’
Net als de meeste van je films is ‘The Descendants’ gebaseerd op een boek, deze keer van de Hawaïaanse schrijfster Kaui Hart Hemmings. Waar heb je haar roman opgepikt?
ALEXANDER PAYNE: Mijn producenten hadden me al in 2007 het boek opgestuurd, omdat ze vonden dat het iets voor mij was. Ze hadden gelijk. Het is een menselijk verhaal, er zitten humor en drama in en de exotische locatie sprak me aan. Het probleem was alleen dat ik op dat moment mijn epische meesterwerk Downsizing aan het schrijven was. (Grijnst) Daarop belandde het project bij Stephen Frears, maar in dezelfde week dat Downsizing werd afgevoerd, haakte hij plots af. Het was alsof de goden zeiden: dit is jouw film. Maak hem.
Hawaï geldt als een van de hoofdpersonages uit het boek. Was het meteen duidelijk dat je op de originele locaties zou draaien?
PAYNE: Ja, hoewel ik me bewust was van het feit dat het complexe sociale weefsel van de gemeenschap ginds me volkomen vreemd was. In zekere zin was deze film een les antropologie voor mij. Het basisverhaal van de bedrogen echtgenoot die zijn vrouw verliest, kan zich eender waar afspelen, maar alle details en nuances zijn dusdanig ingebed in de Hawaïaanse cultuur dat ik alleen daar kon filmen. Een van de zinnen uit het boek die ik voor de voice-over heb geleend, luidt: ‘In Hawaï zien zelfs de machtigste zakenmannen eruit als landlopers.’ Dat klopt. Zelfs advocaten en vastgoedmakelaars dragen er bloemenhemden. Als er een relaxte vibe in de film zit, komt dat omdat ik me in die tien weken ter plekke het lokale leeftempo heb eigen gemaakt.
Je maakt altijd films over modale Amerikanen. Vanwaar die voorkeur?
PAYNE: Hollywood mag de Amerikaanse cultuur dan wel tot in de verste uithoeken van de wereld exporteren, de meeste films brengen een cartoonversie van Amerika die overal makkelijk verkoop- en degusteerbaar is. Wat mij boeit, is nationale cinema. Italiaanse films moeten het echte Italië tonen, net zoals Amerikaanse films het echte Amerika moeten tonen. Cinema dient een afspiegeling te zijn van de cultuur waarin ze wordt gemaakt, op welke manier dan ook. Men zegt vaak dat komedies moeilijk exporteerbaar zijn, maar als ik zie dat Sideways ook in Europa en Azië scoorde, dan komt dat omdat het een typische Amerikaanse milieuschets is, wat je onder de noemer ’typisch Amerikaans’ verder ook mag verstaan.
Nog een constante in je werk: de personages zijn opvallend vaak toeristen of passanten.
PAYNE: We zijn allemaal toeristen in dit leven. We houden even halt, nemen een paar foto’s en hop: we zijn weer weg. Misschien spelen mijn Griekse roots daar wel een rol in. Ik ben geboren en getogen in Amerika, maar mijn familie heeft de Griekse cultuur altijd in ere gehouden. In zekere zin ben ik een toerist in mijn eigen land.
‘The Descendants’ is een komedie over zware thema’s als dood, overspel en euthanasie. Was het makkelijk om groen licht te krijgen van de studio, nu Hollywood alsmaar jonger, lager en commerciëler mikt?
PAYNE: Eigenlijk wel. Vooral omdat ik George Clooney aan boord had. George zei me: ik verdien miljoenen dollars aan films als Ocean’s Eleven om dit soort films gemaakt te krijgen. Bovendien houd ik het budget beperkt door het aantal locaties en personages te beperken. The Descendants kost 22 miljoen – weinig naar hedendaagse normen. Hits heb ik op die manier niet nodig. Zolang mijn films één dollar opbrengen, kan ik verder doen.
Voelde je toch geen extra druk na ‘Sideways’, dat een verrassend grote hit was?
PAYNE: Mijn scheiding zorgde voor extra druk, niet Sideways. (Lacht) Ik ben vijftig en heb vijf films gemaakt. Is dat het cv van iemand die zich snel druk maakt?
Heeft Clooney onmiddellijk toegehapt?
PAYNE:(Knikt) George ging aanvankelijk al in Sideways meespelen. Toen ik de schrijfster van The Descendants vroeg wie zij de ideale acteur voor de film vond, antwoordde ze meteen: ‘George Clooney.’ Daarop heb ik hem het script opgestuurd en hij bleek beschikbaar. Tegen een gunsttarief.
Veel grotere filmsterren zijn er niet. Is Clooney dan wel de juiste keuze als je streeft naar nationale cinema die het echte Amerika toont?
PAYNE: Zijn Marcello Mastroianni en Jeanne Moreau minder geloofwaardig in Michelangelo Antonioni’s La Notte, gewoon omdat ze de mooiste sterren van dat moment waren? Filet is ook vlees. George is knap, rijk en getalenteerd, maar op het scherm blijft hij een mens van vlees en bloed. Bij de meeste Hollywoodsterren zie ik enkel een bundel tics en ambities. (Cynisch) Meestal een kleine bundel tics en grote ambities. George is de Mastroianni van zijn generatie. Hij lacht, huilt, drinkt… hij lééft. Dat wil ik zien op het scherm. Ik wil leven vatten, als een documentairemaker die toevallig op de set van een fictiefilm is beland. Vandaar ook mijn aandacht voor het landschap en de Hawaïaanse muziek op de soundtrack. Een andere reden waarom ik graag met filmsterren werk, is omdat ze zo veel ervaring meebrengen. Als ik Jack Nicholson aanraak, met wie ik About Schmidt heb gemaakt, ben ik dicht bij Roman Polanski, John Huston, Bob Rafelson, Michelangelo Antonioni enzovoort. Aangezien ik zelf maar vijf films heb gemaakt, ben ik meestal de minst ervaren man op de set. Mijn taak is: de anderen zo goed mogelijk de film uitleggen die ik in mijn hoofd heb. Zij doen de rest wel.
Je bent dus een nostalgicus.
PAYNE: Ik ben old school. Ik ben ouderwets. Ik ben een kind van de New Hollywoodgeneratie van de jaren 70. Net als George trouwens, die even oud is als ik. De reden dat ik regisseur ben geworden, is om volwassen Hollywoodcinema te maken in de traditie van Francis Ford Coppola en Martin Scorsese. Maar dan met mijn eigen stem en accenten. Ik zou kunnen zeggen dat het niveau tegenwoordig flink gezakt is, maar dat zou hypocriet zijn. Ik ben blij dat er elk jaar nog een paar goede Amerikaanse films worden gemaakt. Black Swan, The Kids Are All Right, Winter’s Bone. Er is nog hoop – een beetje toch.
THE DESCENDANTS
Vanaf 8/2 in de bioscoop.
DOOR DAVE MESTDACH
ALEXANDER PAYNE
‘IK BEN VIJFTIG EN HEB VIJF FILMS GEMAAKT. IS DAT HET CV VAN IEMAND DIE ZICH SNEL DRUK MAAKT?’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
