Vrijdag 8/1, 20.40 – Canvas

‘Spreek me niet van de wet. De wet is alles wat ik op een stukje papier schrijf.’ Zo bijt Saddam Hoessein een van zijn medewerkers toe in House of Saddam, een vierdelige miniserie uit 2008 waarin we de op- en ondergang van de Iraakse dictator volgen. House of Saddam – een coproductie van de BBC en HBO – begint in 1979, als Saddam Hoessein tijdens een bloedige coup het presidentschap over Irak overneemt, en eindigt bijna 25 jaar later in 2003, als de dictator door de Amerikanen gevangengenomen wordt. Het opzet van de reeks was om de Iraakse leider te laten zien zoals hij echt was, en te kijken hoeveel er klopte van alle propaganda die er de afgelopen jaren is geweest waarin hij als ‘de nieuwe Hitler’ voorgesteld werd. Om dat verhaal te vertellen gingen de makers van de dramareeks niet over één nacht ijs. De schrijvers gingen eerst twee jaar op onderzoek uit, en namen interviews af met academici, oud-leden van Saddams regime en mensen die jarenlang voor de dictator hebben gewerkt.

Het beeld dat naar voren komt, is dat van een meedogenloze en nietsontziende bruut, die heel berekend en strategisch zijn macht over Irak ontplooide en een angstregime vol willekeurige wreedheid installeerde waarmee hij de bevolking en iedereen om hem heen terroriseerde. In een veelzeggende scène in de eerste aflevering krijgt Hoessein een schaal-model te zien van een monument dat voor hem gebouwd wordt en waarop hij in een typische oorlogszuchtige pose staat. Als hij opwerpt dat het standbeeld toch wel bijzonder klein is, begint de ontwerper stotterend en nerveus uit te leggen dat het enkel een model is, tot Saddam begint te lachen en roept: ‘Ik maakte maar een grapje!’

Bij zijn machtsovername eind jaren 70 installeerde Hoessein meteen overal familieleden in machtige posities, en House of Saddam heeft heel veel aandacht voor zijn gezinsleven. We zien hoe hij te lijden had onder een bazige moeder, hoe hij zijn zonen klaarstoomt voor de macht en hoe hij familiebanden gebruikt en misbruikt om zijn zin te krijgen. En we zien ook hoe hij zijn vrouw bedriegt en aan de haal gaat met de mooie echtgenote van een man uit zijn omgeving – die op weinig subtiele wijze te horen krijgt dat hij maar beter zijn jaloezie kan inslikken.

Op zich kun je niet zeggen dat House of Saddam een echt verrassend en diepzinnig beeld van de Iraakse dictator ophangt. Veel meer dan een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen uit 25 jaar dictatuur is de miniserie niet, en de psyche van de hoofdrolspeler blijft grotendeels een raadsel. Je komt te weten dat hij bang was om zwak over te komen, dat hij complete loyauteit eist van zijn ondergeschikten, maar zelf onbetrouwbaar was en dat hij altijd zijn eigen belang voorop stelde. Dat kun je echter moeilijk onthullingen noemen.

Het meest opmerkelijke aan de reeks is dat Hoessein naar voren komt als een dictator zoals er al zoveel geweest zijn: een machtsgeile, paranoïde en onbetrouwbare psychopaat, die met één vingerknip het lot van zelfs diegenen die hem altijd trouw zijn gebleven, kan bezegelen. Hij was een gevaarlijke gek, zo lijken de makers te zeggen, maar dan vooral voor de mensen in zijn land en minder voor de rest van de wereld. Achteraf blijf je dus vooral zitten met het idee dat de obsessie van de VS met de man de afgelopen decennia dan toch meer te maken had met wat er zich in de bodem van zijn land bevindt.

Stefaan Werbrouck