Ondanks zijn reputatie van gitzwart cynicus en nihilist toont regisseur Neil LaBute zich met ‘Possession’ van zijn meest romantische kant. Door Ruben Nollet Foto Kris Dewitte

‘possession’ vanaf deze week in de bioscoop ‘Bash’ tot 7 december in Publiekstheater Gent, tickets en info: 09-225 01 01

Neil LaBute is formeel: ‘Nee, ik ben geen cynicus, geen nihilist en zeker geen vrouwenhater.’ We kunnen het begrijpen dat de 39-jarige cineast dat soort typeringen intussen grondig beu is, maar het imago waarmee hij opgezadeld zit, is niet zo-maar uit de lucht komen vallen. LaBute sleep zijn pen eerst met een reeks toneelstukken (waaronder Bash, een stuk dat momenteel te zien is in het Publiekstheater in Gent, nvdr.), die zo bijtend en confronterend waren dat tijdens een van de voorstellingen iemand in het publiek rechtstond en ‘ Kill the playwright!’ schreeuwde. En na een visie op het Sundance-festival van zijn regiedebuut In the Company of Men, stapte een vrouw op hoofdacteur Aaron Eckhart af en zei hem vlakaf: ‘Ik haat je.’ ‘Je bedoelt dat je mijn personage haat’, antwoordde Eckhart verbouwereerd. ‘Nee,’ zei de vrouw, ‘ik haat jou!’ En later, na nog een andere visie, verkocht een al even razende vrouw een klap aan LaButes manager. LaButes films laten het publiek dus niet onberoerd. Hij pakt dan ook niet de meest comfortabele onderwerpen aan in zijn werk. Zijn favoriete thema is de relatie tussen mannen en vrouwen, maar dan bekeken door een gitzwarte bril. In the Company of Men ging bijvoorbeeld over twee zakenlui die het zo beu worden om gedumpt te worden door hun liefjes dat ze beslissen om wraak te nemen op het vrouwelijk geslacht, wat ze doen door een dove typiste eerst te verleiden en vervolgens koudweg en wreed te laten vallen. Your Friends and Neighbours, LaButes tweede film, was dan weer een genadeloze blik op het liefdesleven (of wat daarvoor moet doorgaan) van een handvol personages. De dialogen die hij die mannen en vrouwen in de mond legt, waren zo onverbloemd en brutaal dat de Amerikaanse censuur de film bijna een NC17-rating gaf, iets wat normaal gezien voorbehouden wordt voor extreem gewelddadige of erotische films. In een van de meest besproken scènes vertelt Jason Patric dat zijn mooiste seksuele ervaring teruggaat op de dag dat hij als tiener met een paar vrienden een jongen uit zijn school anaal verkrachtte. Wat is er in hemelsnaam aan de hand met die LaBute, vroeg de goegemeente zich af, zeker toen bleek dat de man in werkelijkheid een voormalige theaterprofessor is, een huisvader met twee kinderen en een praktiserende Mormoon (al hebben de leiders van die gemeenschap hem intussen zowat uit hun kerk gezet).

Met Nurse Betty, een sprookje over een vrouw die denkt dat haar favoriete ziekenhuissoap realiteit is, sloeg LaBute een minder vlammende weg in, op die ene scène na waarin Aaron Eckhart gescalpeerd wordt. Nu, LaBute had Nurse Betty dan ook niet zelf verzonnen. Net zomin als Possession, zijn nieuwe film. Gebaseerd op de gelijknamige bestseller en Booker Prize-winnaar van A.S. Byatt vertelt Possession het parallelle verhaal van de verboden liefde tussen twee 19e-eeuwse dichters en de ongemakkelijke relatie tussen twee hedendaagse academici die de affaire onderzoeken. LaBute laat hier meer dan ooit zijn romantische kant zien, ook al is het minnespel tussen deze personages weer verre van onproblematisch.

Heb je makkelijk een studio gevonden die deze film wou maken?

Neil LaBute: Het project zat al bij Warner Bros, dus we hebben niet moeten winkelen om geld te vinden. Ik heb deze film voor hen gemaakt. Ze waren vrij snel tevreden met het script dat Laura Jones en ik hadden geschreven. Het enige wat de studio wou, was een beetje zekerheid dat ze hun investering zouden terugverdienen. De aanwezigheid van iemand als Gwyneth Paltrow, die zichzelf al commercieel bewezen heeft, stelde hen gerust; van zodra zij haar jawoord had gegeven, kregen we een groen licht. Die macht heeft ze.

Gwyneth was de eerste naam die vast lag voor de film? Ik had verwacht dat dat Aaron Eckhart zou zijn. Hij heeft tenslotte in al je vorige films meegespeeld.

LaBute: Dat is ook zo, maar het heeft lang geduurd voor ik de studio kon overtuigen dat hij de man was voor de rol. Aaron is lang niet zo bekend; hij heeft dan wel in Erin Brockovich gespeeld, in de ogen van Hollywood is hij daarom nog geen romantische leading man. Hij beantwoordt niet aan het beeld dat ze hebben van de klassieke romantische hoofdfiguur. Ik heb hen toen uitgedaagd iemand te vinden die beter was dan hem, maar dat konden ze niet. Ik heb dus gewonnen door eliminatie. Al heb ik hem eerst moeten opfrissen en laten demonstreren dat hij wel degelijk een propere gentleman kan zijn. Op zijn minst voor een korte tijd. ( lacht)

Wat zijn de voornaamste verschillen tussen A.S. Byatts roman en de film?

LaBute: Dat ik van de mannelijke protagonist, Roland, een Amerikaan heb gemaakt, is waarschijnlijk de grootste verandering. Die beslissing heb ik niet genomen om het Aaron Eckhart gemakkelijk te maken, maar om meer frictie te creëren tussen de twee hoofdpersonages, om zoveel mogelijk verschillen te hebben tussen hen. Los daarvan is de film natuurlijk veel beperkter dan het boek. Ik heb veel van de poëzie en van de corres-pondentie moeten schrappen, en er zijn ook een paar personages gesneuveld, maar dat is onvermijdelijk als je een roman verfilmt. Je moet de vlotste en meest dramatische weg zoeken om hetzelfde verhaal te vertellen.

Is het evenwicht tussen de twee periodes waarin het verhaal zich afspeelt hetzelfde in de roman?

LaBute: Min of meer. Dat was het grootste probleem: hoe lang laten we een van de twee koppels op het scherm? Als ik me niet vergis, zijn Aaron en Gwyneth langer in beeld, maar ze hebben het constant over het verleden. En in dat verleden gebeurt nogal wat: verboden romances, zwangerschappen, zelfmoorden, dat soort dingen.

We hadden ook bitter weinig tijd om hen verliefd te laten worden op elkaar, want dat wilden ze helemaal niet. Ze hebben slechts die twee dode dichters als gemeenschappelijke passie, voor de rest stoten ze elkaar af. Hoe kan je hen toch bij elkaar brengen? De oplossing bleek eenvoudig realistisch: hoe meer frictie je creëert, hoe aantrekkelijker ze elkaar beginnen te vinden. (lacht) Vraag me nu asjeblieft niet waarom wij mensen zo in elkaar steken, neem het gewoon van me aan dat het zo is.

Wanneer zijn die gesprekken over de manier waarop Britten omgaan met Amerikanen in het script geslopen, en hoeveel daarvan heb je zelf mogen ervaren?

LaBute: O, het grootste deel heb ik zelf meegemaakt. Je bent altijd op zoek naar manieren om het script wat lichtvoetiger en verteerbaarder te maken. En dit was een gemakkelijke maar plezierige manier om de culturele verschillen tussen de twee academische werelden te tonen. Ik wist veel minder over de klassenstructuur waar A.S. Byatt het over heeft, dan over het gevoel een buitenstaander te zijn. Ik dacht dat het een veel sterker licht op Roland zou werpen dan in het boek.

Geef eens een voorbeeld van wat je zelf meegemaakt hebt?

LaBute: Toen ik aan de Royal Court werkte, zat ik in het departement literatuur. Nu vind ik mezelf niet bepaald luidruchtig of zo, maar daar had ik constant het gevoel dat ik het luidste, grootste en lawaaierigste karakter van de bende was. Iedereen keek me ook altijd aan met een blik van ‘Waar komt die kerel vandaan?’ Ze leken allemaal zo proper vergeleken met mij. Misschien was het niet meer dan een indruk, maar uit dat soort ervaringen is dat deel van het script gegroeid.

Iets anders: klopt het dat je een toneelstuk geschreven hebt dat zich afspeelt op 12 september 2001?

LaBute: Ja. Het heet The Mercy Seat en het is een stuk voor twee personages. Het speelt zich af twintig uur na de… (aarzelt) Ik weet niet goed hoe ik het moet noemen, eigenlijk.

De aanval?

LaBute: Dat lijkt me nog het beste woord, ja. De personages zijn twee mensen die in hetzelfde kantoor werkten, een oudere vrouw en een jongere man. Hij werkt voor haar, ze hebben een affaire, maar hij is eigenlijk een getrouwde vader. Op het moment van de aanvallen moest hij zich in het World Trade Center bevinden, maar in werkelijkheid lag hij met haar in bed. Hun relatie krijgt op dat moment een beslissende wending: hij beslist om zijn voordeel te halen uit de si-tuatie, en verdwijnt zogezegd in het massagraf van Ground Zero.

Ik ben benieuwd wat Amerikanen van het stuk zullen vinden, of ze zullen kunnen geloven dat iemand zo misbruik kan maken van een catastrofe. Maar we hebben het in werkelijkheid ook gezien. Een catastrofe brengt ofwel het beste ofwel het slechtste in de mens naar boven. Er zijn voorbeelden bekend van mensen die van de chaos van die dag geprofiteerd hebben om bankautomaten leeg te maken bijvoorbeeld. Het stuk is een extentie van het idee dat we ons in tijden van tegenslag en ellende niet altijd overstijgen. Soms graven we een nog dieper gat voor onszelf. Sigourney Weaver zal erin meespelen, en hopelijk ook Aaron.

Waarom heet het stuk The Mercy Seat ?

LaBute: Het is een term die slaat op het deksel van de Ark des Verbonds, waar je volgens de overlevering kan communiceren met God. En het is ook de titel van een geweldige song van Nick Cave. Ik kende de term van een kerkhymne die ik ooit moest leren, en hij is me altijd bijgebleven.

‘In tijden van tegenslag en ellende overstijgen we ons niet altijd. Soms graven we nog een dieper graf voor onszelf.’