BEDRIEGLIJK ECHT. DE JAPANSE FOTOGRAAF HIROSHI SUGIMOTO WEET ZELFS EEN KEGEL DRAMATISCH IN BEELD TE BRENGEN.

KERRY BROUGHER, DAVID ELLIOT

EN HIROSHI SUGIMOTO

HATJE CANTZ, 368 BLZ., A 68 EURO

Hiroshi Sugimoto

Jaren geleden trok ‘The Great Master of Silence’ naar Madame Tussaud’s in Londen. Hij richtte er zijn werkplek in en kwam buiten met een vracht pareltjes over de manipulatie van de realiteit. Hiroshi Sugimoto (57) is geen fotograaf die snelle happen serveert. Zijn werk is uitgepuurd, hyperbestudeerd en op meesterlijke wijze misleidend. In de serie Portraits presenteert hij onder meer een portret van Hendrik VIII zoals Hans Holbein hem in de 16e eeuw schilderde. Hoewel het om een gefotografeerd wassen beeld gaat, heb je stellig de indruk dat Sugimoto een zorgvuldig uitgedoste lookalike voor de lens liet postvatten. Die opmerkelijke fotografie hangt samen met een studie van het licht (en hoe schilders het aanwendden in de renaissance), en met Sugimoto’s theorie over het gebruik van een oog. De Japanner stelde vast dat sommige dingen er echter uitzien als je ze met een oog bekijkt. Dat idee werkte hij uit met de camera, en zo ontstonden fotoreeksen die stuk voor stuk op een eerlijke manier vals zijn.

De monografie Hiroshi Sugimoto verscheen in het kader van een reizende tentoonstelling die in de herfst van start ging in het Mori Museum in Tokio. In februari verhuist het overzicht naar het Hirshhorn Museum in Washington (tot 14 mei). De lijvige turf omvat alle Portraits, van Hendrik VIII en zijn school gesneuvelde vrouwen tot een voor eeuwig in de verte starende keizer Hirohito. Je vindt er ook The Chamber of Horrors, waarin geradbraakte, verdronken en te executeren wassen beelden op het punt staan om uit de foto te wandelen. Elke reeks wordt ingeleid door een stukje commentaar van Sugimoto zelf. Hij toont zich nogal verontwaardigd over de verwijdering van de griezelkamer bij Madame Tussaud’s. De pestlijders en misdadigers waren niet langer politiek correct, zo bleek. Maar in een dergelijk wegmoffelen van de dood ziet hij vooral een ongezond symptoom van de moderne samenleving. Ook met het tot leven wekken van oude veroveraars hoopt hij zijn publiek tot een streepje contemplatie te verleiden: ‘If this photograph now appears lifelike to you, perhaps you should reconsider what it means to be alive here and now.’ In de reeks Dioramas trekt Sugimoto je opnieuw mee in taferelen die ondanks de geloofwaardigheid niet echt kunnen zijn. De door het landschap struinende Neanderthalers werden gefotografeerd in het Museum of National History in New York. Daar zaten ze ook al als poppen achter glas, maar toch doet Sugimoto een representatie van nog een andere representatie als iets waarachtigs uit de bus komen. Op een enkele foto na is Sugimoto’s werk volledig in zwart-wit. Hij zwenkt van theatrale naar minimalistische onderwerpen – zijn reeksen over kaarsen en schaduwen in een wit appartement zijn veel minder op een verrassingseffect afgestemd – maar de secure aanpak en de meditatieve sfeer blijven altijd nasmeulen.

Els Fiers