Bouillon de culture met Bernard Pivot gaat voor de

Natuurlijk bestonden ze ook, de schrijvers die halsstarrig weigerden op de uitnodiging van Bernard Pivot in te gaan, maar ze waren op één hand te tellen. De beroemdste weigeraars waren elkaars antipoden. Paus Johannes-Paulus II bedankte ooit voor de eer om over zijn dialogen te komen praten omdat de curie tegen zijn verschijning op het scherm was. En Jean-Paul Sartre wou wel komen opdagen, maar stuitte op het verzet van zijn gezellin Simone de Beauvoir die boos was omdat Bernard Pivot een van haar romans slecht bevonden had.

Met het einde van Bouillon de Culture verdwijnt een instelling van het Franse scherm. Het begon in 1973 met het boekenprogramma Ouvrez les guillemets en bereikte zijn hoogtepunt ten tijde van Apostrophes dat in de jaren 1975-1990 het meest succesvolle praatprogramma over boeken was dat ooit op een openbare Franse zender liep. De doorbraak van de literaire magazines vormde de komst van François Mitterrand die in de jaren ’70 zijn boek La paille et le grain van commentaar kwam voorzien.

Presentator Bernard Pivot is in Frankrijk een even grote instelling als zijn programma. Ondanks zijn grote eruditie en zijn bekendheid werd hij nooit een ‘dikke nek’. Met zijn natuurlijke charme verstond hij de kunst om zijn televisiegasten méér te laten zeggen dan ze zelf wilden loslaten, iets waarvoor de interviewer zich achteraf soms geneerde. In zijn Les carnets de Bernard Pivot verontschuldigde hij zich bij Simenon, omdat hij de schrijver te vrijmoedig had uitgevraagd over de zelfmoord van zijn dochter Marie-Jo.

Nonsens was er voor Pivot niet bij. Getuigen herinneren zich hoe geconcentreerd en zwijgzaam hij was voor de start van elke uitzending: ‘Alleen zijn voeten die voortdurend bewogen, verrieden hoe gespannen hij was.’

De dinsdag was altijd een nerveuze dag in de wereld van de Franse uitgeverijen. Dan was er maar één vraag: rinkelt vandaag de telefoon en meldt Pivot zich persoonlijk bij de uitgever met een invitatie aan het adres van een van zijn auteurs om op vrijdagavond in zijn programma te verschijnen? Meestal ging het om Franse auteurs, maar buitenlandse schrijvers in vertaling (Hella Haasse, Hugo Claus) waren ook welkom, ook al waren ze in Frankrijk volslagen onbekend. Pivot schrok er niet voor terug om de lof van nog onbekend talent te zingen. Na elke uitzending torenden de boeken van de gasten in de boekhandels en schoten de uitleencijfers in de bibliotheken in de hoogte. Dat werd het Pivot-effect genoemd. Een enkele keer was er een schandaal: in 1978 verscheen Charles Bukowski – die de vrouwelijke gasten bepotelde – helemaal stoned met de fles aan de mond in de studio.

Zelf heeft de boekenverslindende presentator altijd benadrukt dat hij het geluk had op een beschaafd avondlijk uur zijn gang te mogen gaan op een veelbekeken openbare zender. Voor een station als Arte zouden zijn programma’s te populair zijn geweest, aldus Pivot, die de openbare zenders blijft verwijten dat ze niet de moed hebben om, naast ontspanning, meer programma’s uit te zenden waarin cultuur op een onderhoudende manier aan de man wordt gebracht.

Het afscheid van Bouillon de Culture leidt niet het afscheid van Bernard Pivot in. De presentator zwichtte voor de zachte druk van France 2 om alsnog vanaf september een maandelijks magazine te maken. Over de inhoud daarvan is nog niets bekend.

Piet de Moor