Zondag 26/4, Canvas – 21.00Politici doen er al járen over, maar de VRT-nieuwsdienst heeft de nobele taak op zich genomen om in vier afleveringen de Belgische staatshervorming uit te leggen. Het onvoltooide land zoekt naar de zin en onzin van alle reorganisaties die ons land – of wat daarvan overblijft – sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog hebben bepaald. Waar anders dan op Canvas kunnen politici en politicologen beter uitleggen hoe het zo ver is gekomen, vond blijkbaar ook eindredacteur Jos Bouveroux.

Waarom komen jullie precies nú met deze reeks rond de staatshervorming?

Jos Bouveroux: Wij gaan ervan uit dat bij de komende Vlaamse en Europese verkiezingen van 7 juni de staatshervorming opnieuw een belangrijk én gevoelig thema zal worden. Omdat de verschillende partijen er ongetwijfeld een programmapunt van zullen maken, wilden wij alvast de achtergrond uitleggen. En néén, het is niet de bedoeling dat die politici hun standpunt komen verkondigen. Die krijgen daar genoeg kans toe in de debatprogramma’s die na Het onvoltooide land zullen worden uitgezonden.

Het blijft toch nogal gespecialiseerde materie. Hoe gaan jullie die begrijpbaar maken voor ‘de man in de straat’?

Bouveroux: We wilden het inderdaad zo eenvoudig mogelijk houden. In plaats van ons te verliezen in de technische details van de voorbije staatshervormingen, focussen wij ons op de manier waarop die het uitzicht van België veranderd hebben. Dat doen we aan de hand van een typische Belgische straat in het West-Vlaamse dorp Westouter. Hoe die is geëvolueerd – en dan vooral wat betreft het samenleven van Nederlands- en Franstaligen – is tekenend voor de rest van het land. Daarom beginnen we elke aflevering met een historische reconstructie van het uitzicht van die straat.

Kwestie van ons voor te bereiden: wat betekent die Belgische staatshervorming juist?

Bouveroux: Wel, vlak na de Tweede Wereldoorlog heerste er nog een heel Belgisch gevoel – overal klonk het ‘Leve België’ en ‘Vive la Belgique’. Dat bleek echter van erg korte duur. Nadien toonden zowel Vlamingen als Walen een wil tot meer autonomie en geld voor hun regio. En ze zochten een compromis voor meer onafhankelijkheid – want laat dat duidelijk zijn: toen waren de beide landsdelen even veel vragende partij voor deze ingrijpende veranderingen.

Het is wel een proces van lange adem…

Bouveroux: De Vlaamse politicoloog Luc Huyse noemt politici niet voor niets marathonlopers: het kan soms lang duren, maar uiteindelijk halen ze wel de meet. (Lacht) Het begon met de taalgrens, die begin jaren 60 wettelijk werd vastgelegd. Omdat dat niet genoeg bleek, werd vervolgens de unitaire staat afgebouwd – wat bij ons in aflevering twee aan bod komt. In aflevering drie zoeken we naar de redenen achter het scheiden van ons land in gemeenschappen en gewesten en dus de evolutie naar een federale staat. Ten slotte vragen we ons af of België nu op weg is naar een splitsing of niet.

Jullie hebben enkele toppolitici weten te strikken. Wagen die zich aan straffe uitspraken?

Bouveroux: Toch wel. Neem Jean-Luc Dehaene: die noemt de eisen van het Vlaams Parlement rond de staatshervorming pure slogans en dus niet onderbouwd genoeg. En Wilfried Martens houdt dan weer een vurig pleidooi voor vreedzaam samenleven. Hij vreest immers dat Vlaanderen anders Brussel kwijtraakt en dat zou een stevige economische slag betekenen. Opmerkelijk vond ik ook de verklaring van Gérard Deprez, die de slogan ‘Walen Buiten’ tijdens Leuven Vlaams ‘puur racisme’ noemt.

En hoe zit het dan met de toekomst van België?

Bouveroux: In se zijn er drie mogelijkheden: óf er komt een zesde staatshervorming, óf België wordt een confederale staat óf we gaan naar separatisme. We willen dat onze kijkers weten wat de mogelijkheden zijn, en we laten die door de politici en politicologen rustig uitleggen. Het is echter niet onze taak om voorspellingen te doen of een pleidooi voor een of ander scenario te houden – laat dat maar aan de politici van nu over.

Barbara De Coninck