Met zes films in vijftig jaar tijd kun je Roy Andersson bezwaarlijk een veelfilmer noemen, maar geen van zijn langspelers laat zich zomaar van het netvlies vegen. Een overzicht van het beknopte maar volstrekt unieke oeuvre van de Zweedse deadpan-maestro.
1969
A Swedish Love Story
Een halve eeuw geleden maakt Roy Andersson zijn langspeelfilmdebuut met deze tedere tienerromance die qua stijl en sfeer in de neorealistische slipstream van Ken Loach’ Kes en de Tsjechische nouvelle-vagueklassieker Liefde voor een blondje van Milos Forman sluipt. Tegen de achtergrond van de seksuele en sociale revolutie van de late sixties volgt Andersson een jonge jongen en een jong meisje die tijdens de zomer de liefde ontdekken, ook al vinden hun ouders dat maar niks. De sensuele en spontaan ogende film, waarin Andersson zijn aparte gevoel voor sitcom al af en toe showt, wordt een kassucces in eigen land en schopt het tot de Zweedse inzending voor de Oscars.
1975
Giliap
En nu eens iets helemaal anders, denkt Andersson na zijn debuut, en dus gaat hij voor zijn opvolger – over een man die in een uitgewoond hotel aan de slag gaat – de meer gestileerde, groteske en fellinieske toer op, maar dan met een scheut Scandinavisch fatalisme overheen gekieperd. Het resultaat – alsof Ingmar Bergman zich aan een lange aflevering van Fawlty Towers heeft gewaagd – blijkt een kritisch en commercieel debacle, dat Andersson niet alleen opzadelt met een flinke financiële kater en een depressie, de film veroordeelt hem ook tot het draaien van reclamespots. Gelukkig blijkt hij daar – met zijn rigide regiestijl en kurkdroge gevoel voor humor – bijzonder bedreven in. Volkswagen, Air France, Citroën, Arla, de Zweedse post en nationale loterij (check de hilarische filmpjes op YouTube) zijn enkele van zijn tevreden klanten.
2000
Songs from the second story
Na een filmretraite die uiteindelijk een kwarteeuw zou duren, komt Andersson plots op de proppen met een poëtische maar vooral onweerstaanbaar grappige vignettenfilm, geïnspireerd op gedichten van de Peruviaanse dichter César Vallejo en bevolkt door mensjes die zich door het leven slepen. Minzame misantropie en klinisch precieze kolder waggelen hand in hand in een reeks ‘liederen’ die de doordeweekse pijn van het zijn bezingen, in een wereld waarin de winkels hun deuren sluiten, bedrijven instorten, stedelingen op de vlucht slaan en zich vastklampen aan bizarre, religieuze rituelen. Een fanfare van honger, dorst en doorslaande millenniumblues die het woord ‘droefgeestig’ een heel eigen, typisch anderssoniaanse invulling geeft, en in Cannes bekroond wordt met de Prix du Jury.
2007
You, the Living
Net als zijn voorganger is ook deel twee van Anderssons trilogie over wat het betekent om mens te zijn opgebouwd uit droogkomische, perfect gekadreerde stillevens over kleine lieden met te grote dromen en koldereske krasselaars wier smartenkreten gesmoord worden. Andersson vertelt in vijftig, volledig in zijn Stockholmse studio geschoten scènes onder meer het verhaal van een wraakzuchtige kapper, een dikke dame die vrijt met een ouderwetse soldatenhelm op haar hoofd en een meisje dat verliefd is op een hobbygitarist. De titel is ontleend aan Johann Wolfgang von Goethes Romeinse elegieën: ‘Verheug je dus, levende, in je door liefde verwarmde bed, voordat de ijskoude golf van Lethe, je vluchtende voet verraderlijk omvloeit.’
2014
A Pigeon Sat on a Branch Reflecting on Existence
Een familie die ruziet over de erfenis van hun nog levende grootmoeder. Het personeel van een ferry dat discussieert over wie de maaltijd van een aan een hartaanval bezweken passagier moet betalen. Het leger van de achttiende-eeuwse Zweedse koning Karel dat een café in Stockholm binnenvalt, waar de viriele vorst gecharmeerd blijkt door een barjongen. In het slotstuk van zijn trilogie drijft Andersson zijn zwartgallige, surrealistische kijk op het leven en zijn ijzig strakke tableaustijl ten top. Alsof James Ensor, Otto Dix, Laurel en Hardy, August Strindberg en Søren Kierkegaard zich eens te meer samen aan een doemdansje wagen. Een meesterlijke existentiële komedie die in Venetië wordt bekroond met de Gouden Leeuw.
2019
About Endlessness
Vijf jaar na zijn triomf in Venetië draait Andersson alsnog een encore op zijn veelgeprezen trilogie, en het resultaat is – gelukkig maar! – meer van hetzelfde. Een verslagen leger dat door een besneeuwd landschap richting een gevangenenkamp tjokt, een man met kiespijn die zelfs zijn tandarts tot wanhoop drijft, een priester die God uiteindelijk maar een absurd concept vindt: Andersson schildert nog maar eens, en mogelijk voor het laatst, de fragiliteit van de zwoegende, zuchtende moderne mens in melancholieke, empathische vignetten in spectaculaire studio-opstellingen, die met een haast obsessieve precisie en kadrering worden vastgelegd. Een komische kaleidoscoop op de tristesse van het bestaan, vorig jaar in Venetië bekroond met de prijs voor beste regie.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
