Hij heeft al 47 films op zijn actief, maar pas nu maakt de Aziatische actiefilmer Johnnie To zijn debuut in de Belgische bioscoop. Handen omhoog voor de godfather van Hongkong.

Fans van Aziatische actiecinema kennen het exponentieel groeiende oeuvre van regisseur, schrijver en producent Johnnie To (52) al jaren. Maar toch zijn zijn spijkerharde Godfather-variaties Election 1 & 2 – respectievelijk zijn 45e en 46e (!) langspeler – en de voor augustus aangekondigde Wild Bunch-pastiche Exiled (nummer 47) zijn eerste films die de Belgische zalen bereiken. Het onderwerp van die eerste twee titels (en bij uitbreiding van een groot deel van zijn onevenwichtige cataloog): de meedogenloze machtsstrijd binnen de Hongkongse triades – die dit keer een nieuwe don moeten verkiezen – en de morele trubbels die met het gangsterleven gepaard gaan. Fetisjonderwerpen die de genremaestro in zijn diptiek aanlengt met rake, grimmige observaties over gekwetst machismo, traditie versus moderniteit en defecte families. En met snoeiharde actie waarin niet op een plas bloed of een geperforeerd lichaamsdeel wordt gekeken. John Woo is dood, lang leve Johnnie To of de hardest working man van de Nieuwe Hongkongse Golf!

Met permissie, maar ‘Election 1 & 2’ zijn niet de eerste actiefilms over de Hongkongse triades.

Johnnie To: Nee, maar wel de meest realistische. De triades hebben een eeuwenoude geschiedenis: ze vinden hun oorsprong in de onafhankelijkheidsstrijd van 300 jaar geleden en zijn dus onlosmakelijk verbonden met Hongkong. Ze maken deel uit van onze cultuur en onze psyche, net zoals de maffia deel uitmaakt van Sicilië. Net als politieke partijen zijn het hiërarchische organisaties, die niet alleen in de clandestiniteit opereren maar zich ook met sociale aangelegenheden en legale economische activiteiten inlaten. Vandaar dat er ook zoveel films over worden gemaakt. De triades zijn in Hongkong alomtegenwoordig. Op elke straathoek voel je hun aanwezigheid, hoewel de overheid – zeker sinds de overdracht aan China – hun invloed liever doodzwijgt en ook niet graag in films aan die criminele realiteit herinnerd wordt.

Jij lijkt daar alvast niet veel hinder van te ondervinden.

To: Men is wel strenger geworden. Tot in de jaren 80 werd Hongkong geleid door Britse diplomaten die zich alleen met financiële zaken bezighielden, uit een tolerante traditie kwamen en zich meestal niks aantrokken van films, zolang die maar niet te controversieel waren. In 1988 werd echter een nieuw keuringssysteem ingevoerd dat het gebruik van triadetaal, -gebaren en -rituelen verbood. Komen die er toch in voor, dan moet er geknipt worden en bovendien krijg je automatisch een KNT-keuring, ongeacht de hoeveelheid geweld.

Hoe realistisch zijn uw films? Heeft u zelf connecties met de triades?

To: Elke inwoner van Hongkong heeft connecties met de triades, of hij dat nu wil of niet: volgens politierapporten zijn er ongeveer 300.000 gangsters, op 6 miljoen inwoners. Over de voorzittersverkiezing en rituele kroning waar Election over gaat, had ik dan ook al veel gehoord, maar hoe de ceremonie precies in zijn werk ging, was een groot geheim. Gelukkig had ik een goede informant én kon ik rekenen op de steun van een van de machtigste triades van het land, die graag wou meewerken aan mijn film. Wat je te zien krijgt – de liederen die ze zingen, de emblemen, de cryptische handgebaren – ligt dus héél dicht bij de werkelijkheid. Vroeger duurde die ceremonie trouwens drie dagen en was het een heel ingewikkeld spektakel, maar de jongste decennia is dat herleid tot een vijf uur durend ritueel. Niet alleen doordat de maatschappij alsmaar jachtiger wordt en tradities steeds meer onder druk komen te staan – beschavingsziektes waar ook gangsters niet aan ontkomen – maar ook vanwege de strengere politiecontroles. Het is niet meer zo veilig als vroeger, toen de triades écht almachtig waren, om lang samen te komen en een gezellig onderonsje te organiseren.

Waaruit bestond die ‘steun’ van de triades precies?

To: In de eighties – de gouden jaren van de Hongkongcinema – werden heel wat films door de triades geproduceerd. Die films waren goedkoop en populair, dus er viel snel geld mee te verdienen, en het was ook goeie pr voor de gangsters, die overal cool werden gevonden. Afpersing en dodelijke afrekeningen waren dan ook schering en inslag in de filmindustrie. Later, toen de economie en de filmindustrie een serieuze dip kenden, zijn de triades zich meer op andere branches beginnen richten: van dvd-piraterij over drugs tot parkeergarages en karaokebars. Toen kreeg de overheid weer meer greep op het filmbedrijf. De spannendste tijden zijn dus voorbij (lacht).

Aziatische actiefilms zijn vaak veel realistischer en brutaler dan Amerikaanse. Hoe komt dat?

To: De meeste Hongkongse gangsters dragen geen pistolen. Ze regelen hun geschillen met messen of met de blote vuist. Vandaar dat er meer bloed en close combat-geweld te zien is dan in gangsterfilms uit Hollywood, met zijn vuurwapentraditie en -obsessie. Vergeet ook niet dat onze films een stuk goedkoper zijn en sneller worden gemaakt. We hebben het geld noch de tijd om heelder straten af te zetten en tientallen figuranten in te huren. We filmen gewoon op straat en hopen dat er niet te veel mensen in de camera kijken. Ik verzin ook veel shots gewoon ter plekke. Dat geeft een gevoel van authenticiteit dat in veel Amerikaanse actiefilms ontbreekt. Ik weet dat mijn films vaak worden vergeleken met GoodFellas van Scorsese of Coppola’s Godfather-trilogie, maar die zijn veel gepolijster en conventioneler, hoe meesterlijk ze ook zijn.

U levert zo’n drie films per jaar af. Waarom legt u zichzelf zo’n hoog werkritme op?

To: Ik hou van afwisseling. Ik maak gangsterfilms maar ook komedies en uit de ene film vloeit gewoon de andere voort. Bovendien zorgt die hoge productie voor minder commerciële druk. Zit er een flop bij, dan heb ik zes maanden later alweer een hit (lacht). Ik sta minstens acht maanden per jaar op een set; ik draai bijna continu. Soms ben ik in twee weken klaar met een film, soms duurt het twee jaar. Maar aangezien ik voortdurend een crew om me heen heb, kan ik me dat permitteren. Slapen doe ik wel als ik dood ben.

‘ELECTION 1 & 2’: Vanaf 11/7 en 18/7 in de bioscoop.

Door Dave Mestdach – Foto’s Piet Goethals