Queen Elizabeth II werd onlangs negentig, de vrouw die een Oscar won door haar te spelen is pas zeventig. En net als die andere royal highness denkt Dame Helen Mirren nog niet aan troonsafstand. In de Hollywoodbiopic Trumbo speelt ze fortiesroddeljournaliste Hedda Hopper en in de war on terror-film Eye in the Sky is ze een hardvochtige kolonel. ‘Zeventig worden is fucking awesome!’

‘Fucking awesome!’ Het was tijdens de Glamour Women of the Year Awards niet de enige zin waarin Helen Mirren het f-woord bezigde. Vele gasten hadden diezelfde avond ook al enige moeite om hun upper lip flink stiff te houden toen de actrice bij de inontvangstname van haar Icon-award grappen maakte over piemels en vagina’s. Ze wordt er in de Britse pers wel eens op aangesproken, op die grote mond en die krachttermen, maar het is Mirren ten voeten uit. De in 2003 officieel tot Dame Commander of the Most Excellent Order of the British Empire uitgeroepen actrice neemt niet snel een blad voor de mond.

Bij de dingen-die-ze-fucking-outrageous-genoeg-vindt-om-erover- te-beginnen-tegen-eender-wie: Hollywoods gewoonte om vrouwen van over de dertig genadeloos af te danken. ‘We hebben het allemaal zien gebeuren’, liet ze daar enkele jaren geleden al over optekenen. ‘Terwijl James Bond almaar geriatrischer werd, werden zijn liefjes jonger en jonger. Zo vervelend!’ Zelf lijkt ze daar overigens maar weinig last van te hebben. Met de actiekomedie RED werd Mirren op haar 65e nog onverwachts een vlotjes machinegeweren hanterende geheim agente naast Bruce Willis. En L’Oréal vroeg haar in september nog als nieuw gezicht voor zijn producten. ‘Hoog tijd ook dat ze eens iemand vroegen van mijn leeftijd’, aldus Mirren. Toen ze haar contract bij de cosmeticagigant tekende, deed ze dat overigens met de eis dat de foto’s waarop ze zou verschijnen niet geretoucheerd worden. ‘Jullie nemen me zoals ik ben,’ zei Mirren toen, ‘of jullie zoeken maar iemand anders.’ Uiteraard zag de Dame er op de uiteindelijke foto’s zo goed uit dat het toch nog klachten regende over vermeend fotoshopwerk. En met Mirrens immer verbluffende look komt ook die tweede Hollywoodkwaal waar ze zich regelmatig met de nodige ‘fucks’ en ‘fuckings’ tegen uitspreekt op de proppen: seksisme.

Zoals die keer in de jaren zeventig dat de legendarische talkshowhost Michael Parkinson haar vroeg of haar borsten geen serieuze acteercarrière in de weg stonden.

‘Vindt u niet dat u wat best omschreven kan worden als uw equipment u hindert als serieuze actrice?’

‘Wat bedoelt u precies met mijn equipment?’

‘Wel, uw fysieke attributen.’

‘Bedoelt u mijn vingers?’

‘Nee, ik bedoel uw, eh, …’

Come on, spit it out.’

‘Wel, uw, eh, figuur.’

‘Bedoelt u misschien dat serieuze actrices geen grote boezem kunnen hebben?’

Het is een van de meest beschamend seksistische momenten uit de Britse tv-geschiedenis – en daar is al niet bepaald een tekort aan. Parkinson had de toen dertigjarige Mirren in dezelfde uitzending aangekondigd als de ‘sex queen of the Royal Shakespeare Company’ en een criticus geciteerd die haar ‘sluttish eroticism’ prees. Maar Mirrens imago van blonde seksbom met grote borsten is nooit meer helemaal weggegaan. Zelfs niet toen Mirrens blonde haren al lang grijs waren geworden. In 2008 haalde ze nog de internationale roddelpers toen ze op een Italiaans strand in een rode bikini gefotografeerd werd. De Schotse acteur Alan Cumming zei het haar onlangs nog: ‘Your boobs are legendary.’ Zo legendarisch dat het Amerikaanse satirische programma Saturday Night Live er ooit een hele sketch aan wijdde, getiteld Helen Mirren’s Magic Bosom. Een sketch waar ze zélf overigens met veel plezier aan meewerkte. ‘Ik vond het een leuk idee en heel flatterend, maar ik wist niet dat mijn borsten zo legendarisch waren. Ik heb ook nooit speciaal de behoefte gevoeld om naakt te gaan, maar ik heb het wel vanaf het begin van mijn carrière gedaan. Het leek toen ook niks om je druk over te maken. It was the era.

The era. Ze bedoelt de swinging sixties en de super seventies, de echte jaren van de seksuele revolutie. De jaren waarin ze, na enorme successen op de planken van de Royal Shakespeare Company, ging samenwerken met Michael Powell voor Age of Consent (1969), met Ken Russell voor Savage Messiah (1972) en met Lindsay Anderson voor O Lucky Man! (1973). Maar vooral ook de jaren waarin ze de goegemeente op haar achterste poten kreeg door royaal naakt te paraderen in Tinto Brass’ spraakmakende Caligula. ‘Toen was iedereen gechoqueerd’, aldus Mirren. ‘Pornografie werd het genoemd. Maar vandaag doen ze in Game of Thrones precies wat wij toen deden en is het om acht uur ’s avonds gewoon op televisie te zien.’ Eerder liet ze trouwens al weten dat ze een rolletje als genadeloze en oorlogszuchtige vrouw in die serie nog wel zou zien zitten.

Mirren heeft zich nooit geschaamd over haar vele naaktscènes, de laatste nog in 2010 voor het door haar man, Taylor Hackford, geregisseerde Love Ranch. Hij verplichtte haar zelfs een nacht in een bordeel door te brengen, als research voor haar rol als hoerenmadam. Maar toen ze vorig jaar de pensionering aankondigde van wat ze zelf haar ‘pleasure pillows’ noemt, vertelde ze er wel bij dat het fijne aan ouder worden is dat je ’that sort of thing’ niet meer hoeft te doen. En ondanks haar hardnekkige seksbomimago omschrijft Mirren haar jongere zelf doorgaans als ‘compleet geremd’. Dat heeft dan weer alles te maken met haar aristocratische mensen-als-wij-zijn-geen-acteursopvoeding.

MIRREN, née Helen Lydia Mironoff, groeide op als tweede kind van de Russische émigré Vasily Petrov Mironoff. Haar grootvader was in Londen om wapens te verhandelen toen in Rusland de Oktoberrevolutie uitbrak en de familie van het ene op het andere moment haar thuisland, landgoed en rijkdom kwijtspeelde. Opa Mironoff zat plots vast in een grijs land vol grijze mensen en bleef de rest van zijn leven nostalgisch terugdenken aan het moederland. Dat ging zo ver dat Mirrens vader de familienaam pas durfde te veranderen na de dood van de patriarch.

Mirren omschrijft haar gezin als middle class – haar vader was taxichauffeur- maar ze groeide wel op met de legendes van de vergane familieglorie. En geld of geen geld, buitenbeentjes bleven de Mirrens sowieso, opgroeiend zonder televisie, muziek of cinema. Voor de jonge Helen was een actieve verbeeldingswereld de plek waar ze een stoutmoediger versie van zichzelf kon zijn. Maar geld voor een opleiding drama was er niet en toen ze als achttienjarige, tegen de wil van haar ouders in, auditie deed bij het National Youth Theatre was falen dan ook geen optie. ‘Ik wilde de Sarah Bernhardt van mijn generatie worden’, zegt de actrice, die twee jaar na die eerste auditie al voor uitverkochte theaterzalen stond. De volle filmzalen zouden snel volgen.

Die veroverde ze met een taboedoorbrekende filmografie waarin Britse klassiekers als John Mackenzies The Long Good Friday (1980), Peter Greenaways The Cook, the Thief, His Wife and Her Lover (1989), Nicholas Hytners The Madness of King George (1994), en Stephen Frears’ The Queen (2006) opduiken naast Hollywoodvertier als Peter Weirs The Mosquito Coast (1986), Sean Penns The Pledge (2001) en Lee Daniels’ Shadowboxer (2005). Tussendoor maakte ze met de Engelse televisieserie Prime Suspect een van de eerste en belangrijkste politiereeksen met een vrouwelijke inspecteur in de hoofdrol en regeerde ze over de West End en over Broadway als koningin Elizabeth II in Peter Morgans The Audience.

Het resultaat van die ongeziene werkijver is een prijzenkast waarin met één Oscar, vier Bafta’s, drie Golden Globes, vier Emmy’s en twee onderscheidingen voor beste actrice in Cannes zoveel goud staat dat ze alleen al van de verkoop ervan goed zou kunnen leven.

EN TOCH DENKT HELEN MIRREN nog niet aan stoppen. Echtgenoot Taylor Hackford, de regisseur van An Officer and a Gentleman (1982), The Devil’s Advocate (1997) en Ray (2004), die ze leerde kennen op de set van White Nights (1985), heeft al geleerd om gewoon ‘sure, honey’ te antwoorden wanneer ze hem voor de zoveelste keer vertelt dat ze er nu eindelijk de brui aan gaat geven om zich definitief op tuinieren toe te leggen. Maar met haar meer dan vijftig jaar dienst beginnen in interviews onvermijdelijk de fin-de-carrière- en andere levensvragen te komen. Wie haar vraagt naar haar grootste verwezenlijkingen krijgt geen standaardantwoord – ‘het beste moet nog komen’ – of een vergenoegd overzicht van hoogtepunten uit haar carrière, wel een ontroerende lofzang op haar huwelijk. ‘Ik ben bijzonder dankbaar dat ik in een gelukkig huwelijk zit’, vertelde Mirren recent aan The Guardian. ‘Ik hou van mijn man. Hij is een nachtmerrie maar hij is fantastisch en ik mis hem wanneer hij er niet is. Niet omdat ik niet zonder hem kan leven, want dat kan ik wel, maar het deel van mijn leven dat ik samen met hem heb doorgebracht is een heel fijn deel van mijn leven.’

Ook op de vraag of ze geen spijt heeft dat ze nooit kinderen heeft gekregen volgt een verrassend antwoord. Dat ze er geen moment spijt van heeft gehad, zegt ze dan. Om er meteen aan toe te voegen dat ze liegt, want dat ze wel degelijk twintig minuutjes moet huilen wanneer ze naar Parenthood kijkt, Ron Howards’ eightiesfilm over kinderen grootbrengen. ‘Dan pink ik een traantje weg omdat ik dat nooit heb mogen meemaken en daarna zet ik me erover.’

Geen menselijke emotie is Helen Mirren vreemd en er zijn er maar weinig die ze in haar carrière nog niet uitgebeeld heeft. Maar op het witte doek mag ze koninginnen, kolonels, actieheldinnen of hoerenmadammen spelen, in het echte leven blijkt Dame Helen Mirren ook maar gewoon een oud besje dat graag in de tuin werkt. Of zoals ze het zelf graag zegt: ‘Het klassieke vrouwtje met de snoeischaar in de hand.’ Maar dan wel eentje dat erger vloekt dan een bouwvakker die net met zijn hamer op zijn eigen duim heeft geslagen. ‘Ach, weet je, het mooiste aan oud worden is dat het je allemaal geen flying fuck meer kan schelen.’

TRUMBO

Nu in de bioscoop.

EYE IN THE SKY

Vanaf 11/5 in de bioscoop.

DOOR SAM DE WILDE

‘IEDEREEN WAS DESTIJDS GECHOQUEERD DOOR CALIGULA. PORNOGRAFIE! MAAR VANDAAG DOEN ZE IN GAME OF THRONES PRECIES HETZELFDE EN IS HET OM ACHT UUR ‘S AVONDS GEWOON OP TELEVISIE TE ZIEN.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content