HEAVEN’S GATE

Elke week geven we een werk dat ten onrechte vergeten is of onderschat wordt de aandacht die het verdient.

Aan het einde van de jaren zeventig was Michael Cimino een van de golden boysvan Hollywood. The Deer Hunter (1978), nog maar zijn tweede film, werd onthaald als een meesterwerk, won vijf Oscars en werd een kassucces. Cimino kreeg van studio United Artists dan ook carte blanche voor zijn volgende project. Het resultaat werd allicht de meest beruchte flop aller tijden: Heaven’s Gate.

Het scenario was gebaseerd op een historische anekdote uit 1890. Een groep rijke veehouders uit Johnson County, Wyoming keerde zich tegen de migranten die destijds aan een enorm tempo de regio binnenstroomden en zo voor economische druk zorgden. Met behulp van het leger richtten de veehouders uiteindelijk een bloedbad aan.

Het perfectionisme van Cimino zorgde al snel voor dure vertragingen tijdens de draaiperiode. Veertig à vijftig takes voor elk shot was geen uitzondering en sets werden soms op het laatste moment volledig afgebroken en opnieuw gebouwd omdat ze bij nader inzien toch niet naar wens waren. Het budget van 10 miljoen dollar zwol aan tot meer dan 40 miljoen, een ongezien bedrag voor die tijd. Toen het vier uur durende resultaat uitkwam in 1980, waren de recensies bovendien vernietigend en bleef het publiek massaal thuis. Een poging om de boel te redden met een hermontage van ‘slechts’ 150 minuten haalde niets uit. United Artists ging failliet, Cimino’s carrière herstelde nooit van de klap en voor Hollywood was de conclusie duidelijk: geef regisseurs nooit carte blanche als je het kunt vermijden. Het tijdperk van de Amerikaanse auteur-regisseur kwam ten einde. Dat van de blockbuster was net begonnen, voornamelijk onder impuls van George Lucas en Steven Spielberg, die slechts enkele jaren eerder gigantische hits hadden gescoord met toegankelijker studiofilms (respectievelijk Star Wars en Jaws).

Nu, meer dan dertig jaar later, is een gerestaureerde versie van de film te zien (bij Bozar, op 21 oktober, met uitleg van Cimino zelf) en verkrijgbaar op dvd en wordt duidelijk dat Heaven’s Gate, los van de wilde productieverhalen, zeker geen slechte film is. Ja, oké, er is een hoek af. Het tempo kan je geduld soms op de proef stellen en ondanks een lengte van 229 minuten zitten er toch nog wat gaten in het verhaal. Maar toch, Cimino heeft hier, samen met chef camera Vilmos Zsigmond, een zeldzame film gemaakt die het verdient een visueel kunstwerk genoemd te worden. Het wilde Westen van Cimino bestaat uit bruine kleurtinten, veel stof in de lucht en hout waarvan je de oneffenheden bijna kunt voelen. Wat overigens niet wil zeggen dat de regisseur altijd voor puur realisme gaat: hij is een stilist en, ondanks de tragische toon van de prent, ook een romanticus. Op zijn beste momenten overstijgt Heaven’s Gate het simpele verhalende niveau en krijg je scènes die oprecht poëtisch zijn: een lange sequens waarin vrijwel het hele dorp gaat rolschaatsen en een bevreemdende, maar wondermooie epiloog zijn maar twee voorbeelden. De visuele schoonheid die Cimino geeft aan elk beeld, de sfeerzetting, de fascinerende thematiek en de lyrische toon maken hier een epos van dat het verdient om eindelijk te ontsnappen aan de schaduw van zijn ontstaansgeschiedenis.

HEAVEN’S GATE

In het bijzijn van en met uitleg van Michael Cimino, 21/10, 19 uur, PSK, Brussel. Alle info: bozar.be

DENNIS VAN DESSEL