P.B. GRONDA, van wie dit voorjaar de nieuwe roman Straus Park verschijnt, duikt elke week in de populaire cultuur.

Neem nu water. In essentie een volledig transparante vloeistof die wij nodig hebben om te overleven. Voorlopig en waar wij wonen gelukkig nog in voldoende mate voorhanden. Buiten dat het vrij moet zijn van ziektekiemen, zijn er eigenlijk niet veel vereisten. Het stroomt ook gewoon uit de kraan. Toch wordt het in gelijk welke supermarkt via minstens een zestal merken aangeboden. En die zes zijn maar een klein deel van de wereldmarkt, die uit honderden, waarschijnlijk duizenden merken bestaat. Vaak maken verschillende van die merken deel uit van een groter concern, dat naast water ook diepvriespizza en handzeep maakt. Er is water voor sportievelingen, voor mensen die moeilijk verteren, voor wie van reclame met baby’s houdt en voor snobs die zich voor de schijn niets aantrekken van die wat zurige smaak van San Pellegrino.

Daarom is water een perfect voorbeeld van hoe marketing ieder van ons zo goed mogelijk het gevoel wil geven dat we kunnen zijn wie we willen zijn, ergens bij horen, of ‘daarom niet beter maar toch zeker anders’ zijn dan de massa.

Nieuws komt pas veel later in onze prioriteitenlijst om te overleven dan water, maar geïnformeerd worden om zo te kunnen meepraten met de rest van de samenleving of ons er een idee over te kunnen vormen, is zo menselijk als sokken dragen. Je kunt het normaal of net een probleem vinden dat nieuws allang net zo’n door marketeers gestuurd product is als water. Voor een heel groot stuk vertellen de klassieke nieuwskanalen zoals kranten of tv-journaals ons hetzelfde, maar de verpakking verschilt dus we kunnen kiezen. Sommige mensen worden liever gezien met De Standaard dan met De Morgen of zien liever de nieuwslezeres van VTM dan die van VRT. Maar de informerende waarde is eigenlijk overal grosso modo gelijk. Rest de redactionele commentaar, de duiding bij het nieuws die je, in tegenstelling tot de eindeloze telex, niet gewoon gratis kunt volgen via talloze internetbronnen. Maar ook daar is er dermate veel journalistiek gewissel tussen redacties, dat je je kunt afvragen hoeveel van die commentaar vertrekt uit overtuiging, en hoeveel uit het beeld dat er bestaat van de beoogde consument en het idee van de adverteerders daarover. Waarmee ik geen complottheorie wil verkondigen, maar het businessmodel is nu eenmaal wat het is.

De financiële crisis heeft fundamenteel ons geloof in de grote instellingen gekraakt. Plots werd duidelijk dat zelfs grootbanken en staten zomaar kunnen vallen, en dat wij er zijn om hen te helpen in de plaats van omgekeerd. De toekomst zou wel eens die kunnen zijn van kleine, overzichtelijke transparantie en voor wie dat wil een grotere mogelijkheid tot participatie. Kleinere banken doen het goed, in de VS komen de spannendste boeken uit bij independent uitgeverijen en met initiatieven zoals De Correspondent van Rob Wijnberg zouden we ook wat ons nieuws betreft naar andere modellen kunnen evolueren. Modellen die niet langer volledig afhankelijk zijn van adverteerders en clicks, maar van deelname door de lezers en overtuiging bij de schrijvers. En wie weet, misschien smaakt dat water eindelijk eens anders en beter.

P.B. GRONDA

ER IS WATER VOOR SPORTIEVELINGEN, VOOR WIE VAN RECLAME MET BABY’S HOUDT. EN SOMMIGE MENSEN ZIEN LIEVER DE NIEUWSLEZERES VAN VTM DAN DIE VAN DE VRT.