LANG ZAL HIJ LEVEN. ‘DE ENIGE FILM DIE IK ken waarop ik het etiket ‘groots’ zou willen plakken,’ schreef Graham Greene over het Amerikaanse meesterwerk van Fritz Lang.

FILMS: **** EXTRA’s: *(warner)

Fury (1936)

Film. Nadat hij met zijn noodlotsdrama’s de vooroorlogse Duitse cinema had doen schitteren, nam Fritz Lang bij de opkomst van het nazisme de wijk naar Amerika. Al vanaf zijn eerste Hollywoodproductie was hij niet mals voor zijn nieuwe vaderland. Fury is een verontrustende studie van mob violence, een fenomeen dat Lang altijd al fascineerde en al in zijn eerste geluidsfilm, M – Eine Stadt Sucht einen Mörder, voor een beroemd tafereel van massahysterie zorgde.

Fury speelt in een klein stadje in het Amerikaanse Zuiden tijdens de grote economische crisis en schildert met niet aflatende kracht de frustraties, het opgekropte geweld en de angst van een kleine gemeenschap die niet veel nodig heeft om aan het lynchen te slaan.

Spencer Tracy is in de rol van Joe Wilson de incarnatie van de gewone man wiens leven door een speling van het lot bijna vernietigd wordt. Ten onrechte beschuldigd van ontvoering, vliegt hij achter de tralies. Wanneer een woedende menigte de gevangenis in lichterlaaie zet, ontsnapt hij als bij wonder uit de hel, waarna hij de daders lik op stuk geeft. De manier waarop hij als doodgewaand man het Amerikaanse rechtssysteem manipuleert, is Lang ten voeten uit.

Hoewel Lang uitgebreid research deed omtrent Amerikaanse justitie en hij naar eigen zeggen een documentair realisme nastreefde, hangt over deze atypische MGM-productie ook de zware schaduw van het Duitse expressionisme. De hardnekkigheid waarmee Tracy zijn kwelduivels aan de galg wil zien, roept echo’s op aan Kriemhilds Rache (het tweede luik van Langs monumentale Nibelungen-verfilming). Zelfs de meest ‘onschuldige’ en naïeve tonelen baden in een sfeer van doem, onheil en beklemming. De onverbiddelijke precisie van Langs quasi mathematische mise-en-scène versterkt de onafwendbare noodlottigheid van deze lijdensweg van een modale Amerikaan.

Extra’s. Oud-Hollywoodfanaat Peter Bogdanovich maakte in 1965 een marathoninterview met Fritz Lang dat later in boekvorm verscheen en flink meehielp aan de herwaardering van Langs Amerikaanse periode (het was jarenlang bon ton om zijn Duitse films de hemel in te prijzen en zijn Amerikaanse prenten als inferieur af te doen). Flarden uit deze op cassette opgenomen gesprekken in Langs villa in Beverly Hills doorsnijden nu Bogdanovichs zeer informatieve commentaartrack bij Fury. Zelfs al slaan Langs beschouwingen en herinneringen niet direct op de beelden die ze begeleiden, het blijft toch een bijzondere ervaring om Fury te herbekijken met de stem van Lang (na jaren onder de Californische zon nog altijd met zwaar Duits accent) op de achtergrond. Een mooi voorbeeldje van hoe het dvd-medium te gebruiken voor een uniek filmhistorisch perspectief.

Patrick Duynslaegher