FRIDAY NIGHT LIGHTS, TOUCHDOWN!

Friday Night Lights, een diepzinnige en meeslepende serie over het wel en wee van een rugbyploeg in een kleine Texaanse stad, is het best bewaarde geheim van de Amerikaanse televisie. Gesprek met medebedenker en schrijver Jason Katims. ‘Ik ben zelf ook geen fan van American football.’

Zeg het niet tegen prins Laurent, maar een beetje nepotisme kan soms geen kwaad. In 1990 oogstte de Amerikaanse journalist H.G. Bissinger bakken lof met Friday Night Lights, een non-fictieboek over het jaar dat hij had doorgebracht bij het footballteam van de middelbare school in Odessa, een stadje in de staat Texas. De Amerikaanse regisseur Peter Berg, een neef van Bissinger, gebruikte zijn familiebanden met de auteur om de rechten op het boek te verkrijgen en maakte er in 2004 de gelijknamige film van, met onder meer Billy Bob Thornton als coach van het team. Berg was echter zelf niet helemaal tevreden over Friday Night Lights, omdat hij het boek te veel had moeten comprimeren en een hoop persoonlijke verhalen over de spelers en hun entourage had moeten schrappen. Toen de opnames afgelopen waren, smeedde hij meteen plannen om alles met een tv-serie te herdoen. Die dramareeks ging eind 2006 van start op de Amerikaanse televisie.

FOOTBALL ALS STRUIKELBLOK

We geven het grif toe: Friday Night Lights heeft zijn smoel niet mee, zeker niet in Europa. Een tv-serie waarin American football en het leven in een Texaans stadje centraal staan, dat is nauwelijks te verkopen aan kijkers bij ons. Wellicht daarom dat Friday Night Lights op tv nooit een kans heeft gekregen – VijfTV heeft onlangs wel het eerste seizoen uitgezonden, op zondagochtend… – en dat ook op dvd de serie niet echt een publiek heeft gevonden. Om maar te zeggen: tussen de release van de box van het eerste seizoen en die van het tweede, die vanaf deze week in de winkel ligt, zit bijna drie jaar, en we vermoeden dat dat niet komt doordat die eerste box zo geweldig goed verkocht heeft.

Omdat Friday Night Lights echter een van de beste en meest meeslepende Amerikaanse dramareeksen van de afgelopen jaren is, willen we toch nog eens een poging wagen om de serie hier aan wat extra fans te helpen. En daarbij krijgen we de hulp van Jason Katims, de man die Peter Berg in 2006 de serie hielp opstarten en sindsdien altijd mee aan het roer heeft gestaan. Als we Katims via de telefoon vragen hoe hij zijn geesteskind zou proberen te verkopen aan een Belg die niets met American football opheeft, moet hij lachen. ‘Mijn eerlijkste antwoord’, aldus de scenarist, ‘zou zijn dat ik zelf ook nooit een liefhebber van football ben geweest. Ik werd vooral aangetrokken door de personages, en de manier waarop getoond werd hoe een hele gemeenschap rond de prestaties van het plaatselijke team draait. Veel Amerikaanse fans zeggen me trouwens ook dat ze weinig van football af weten maar toch van de reeks houden.’

Die Amerikaanse fans zijn er ook niet bepaald in groten getale. Toen Friday Night Lights in 2006 van start ging op NBC, een van de grote commerciële zenders in de VS, kreeg ze uiterst lovende recensies – The New York Times noemde de reeks bijvoorbeeld ‘grote kunst’ – maar de kijkers wilden niet mee. Daar waren twee redenen voor. Enerzijds was het football ook in de VS een struikelblok en dachten veel mensen dat een serie over sport hen toch niet zou interesseren, anderzijds was Friday Night Lights een echt buitenbeentje in het tv-aanbod van de grote zenders. De reeks speelt zich niet af in Los Angeles, New York of een andere grote stad, maar in Dillon, een fictieve kleine gemeenschap in het hart van Texas. En de regio in het midden van de VS – door de bewoners aan de twee kusten smalend ‘fly-over country’ genoemd – komt op de Amerikaanse televisie heel zelden aan bod. Bovendien draait Friday Night Lights niet rond dokters, politieagenten of advocaten, maar rond heel gewone mensen en hun dagelijkse problemen. ‘Dat vind ik zelf ook het mooist aan de serie’, zegt Katims. ‘Ze gaat niet over de bevoorrechte klasse die je zo vaak in Amerikaanse series ziet, maar over modale burgers die proberen hun weg te vinden in het leven en een bestaan opbouwen. Dat maakt Friday Night Lights uniek.’

TUSSEN HOOP EN VREES

Het beeld dat Friday Night Lights van ‘smalltown America’ ophangt, is weinig opbeurend. De economische crisis en de oorlog in Irak hebben in Dillon hun sporen nagelaten, en alcoholisme en ongewenste zwangerschappen zijn er schering en inslag. Zowat alle spelers van de Dillon Panthers komen uit gebroken gezinnen, wonen in vervallen huizen of zelfs in trailers en moeten na hun schooltijd en hun footballtraining gaan werken om bij te dragen tot het gezinsbudget. De pubers in deze serie moeten dus veel meer problemen het hoofd bieden dan hun leeftijdsgenoten in de modale Amerikaanse reeks. Als er in een tienerserie een quarterback meedoet, dan is dat meestal een populaire blonde god die een zorgeloos leventje leidt: in Friday Night Lights wordt de quarterback van de Dillon Panthers in de allereerste aflevering zodanig getackeld dat hij de rest van zijn leven in een rolstoel moet doorbrengen, en zijn vervanger is een verlegen jongeman wiens vader in Irak is gaan vechten en die in zijn eentje voor zijn dementerende grootmoeder moet zorgen.

Football is voor de spelers in de eerste plaats een manier om uit Dillon weg te raken, ofwel door een profcarrière uit te bouwen of door dankzij hun sportieve talent in een universiteit binnen te raken. De ‘American dream’ dus, alleen is die in Friday Night Lights voor heel weinigen weggelegd: de meeste mensen mogen dan wel van een beter leven dromen, in werkelijkheid blijven ze in de Texaanse klei vastzitten. Als we Katims echter vragen of hij Friday Night Lights een optimistische of een pessimistische serie zou noemen, gaat hij toch voor het eerste. ‘Er komen inderdaad heel zware onderwerpen aan bod – de oorlog in Irak, raciale spanningen, abortus zelfs – en de mensen in Dillon hebben het niet gemakkelijk. Toch vind ik de serie hoopvol, omdat de personages het hart op de juiste plaats hebben en hun best doen om hun leven beter te maken, voor henzelf en voor de mensen om hen heen. Ze zitten misschien wel vast in dat dorpje, maar tegelijk zijn ze er ook gelukkig. Het football is eigenlijk een metafoor voor de samenhang in die kleine gemeenschap, die meeleeft met de overwinningen en nederlagen van het team.’

‘Clear eyes, full hearts, can’t lose!’ Dat is de kreet waarmee coach Eric Taylor zijn poulains iedere week weer het veld opjaagt, en in die ene zin zit eigenlijk de hele bitterzoete thematiek van Friday Night Lights vervat, de mix tussen heroïsme en realiteitszin. Net zoals de Dillon Panthers op het veld ondanks hun inzet toch nog kunnen verliezen, moeten de inwoners van de gemeenschap hun dromen soms opgeven en de werkelijkheid onder ogen zien, zelfs al menen ze het goed en hebben ze ‘clear eyes’ en ‘full hearts’.

HALLO TELEVISIE!

Friday Night Lights mag zich dan afspelen in een wereld die zeker voor Europese kijkers niet alledaags is – het is bijvoorbeeld even wennen aan de grote rol die het geloof in Dillon speelt – de personages voelen vanaf het eerste moment levensecht aan. Van de verlamde quarterback Jason Street, die in een fractie van een seconde zijn toekomst ziet vervliegen en zijn leven opnieuw richting moet geven, over de zelfdestructieve ‘bad boy’ Tim Riggins tot coach Eric Taylor en zijn vrouw Tami, een gelukkig getrouwd koppel – nog iets wat op tv weinig voorkomt – dat samen de problemen het hoofd biedt, het zijn mensen die zich meteen in je geheugen nestelen.

Dat de serie zo authentiek overkomt, heeft ook te maken met het feit dat de opnames in de echte wereld gebeurden. Dillon is een fictief dorp, maar de reeks werd gefilmd in Austin, de hoofdstad van Texas, en niet op een set die daar gebouwd is, maar gewoon in de straten en de winkels, zelfs bij de mensen thuis. ‘De woonkamers die je in de reeks ziet,’ zegt Katims, ‘bestaan allemaal echt. Alles is op locatie opgenomen, in en rond Austin, en veel figuranten die je in de achtergrond ziet rondlopen, hebben we ook van de straat geplukt. Die aanpak had een hoop voordelen. Ten eerste hebben wij nooit tienduizenden dollars moeten uitgeven om bijvoorbeeld iemands woonkamer of een winkel na te bouwen. Ten tweede was het ook beter voor ons schrijvers: als je rondloopt bij de mensen thuis, wordt het gemakkelijker om je je de personages daar voor te stellen en komen de verhalen bijna vanzelf naar boven. En ten derde zorgt die aanpak voor een veel realistischer beeld van de wereld die we wilden neerzetten. Als je kijkt, heb je niet het gevoel dat je van op een afstand aan het observeren bent: het is alsof je echt in dat dorpje gedropt wordt.’

Dat gevoel van betrokkenheid wordt nog vergroot door de visuele stijl. Eigenlijk leunt Friday Nights Lights op dat vlak aan bij een reeks als The Shield, met schokkerige camera’s die de personages vaak letterlijk op de hielen zitten. ‘Die stijl is bedacht en op poten gezet door Peter Berg’, zegt Katims. ‘Hij heeft de pilootaflevering geregisseerd en wilde die een echt cinéma vérité-gevoel geven, en dat hebben we dan doorgetrokken naar de rest van de reeks. We hebben alles met slechts vijf camera’s opgenomen, er werden nooit cameraoefeningen gehouden en de acteurs kregen een grote vrijheid om hun dialogen te improviseren. Vaak kwamen we ergens aan bij iemand thuis, zetten snel alles op, namen de scènes op en vertrokken weer: het was eigenlijk een beetje guerrillatelevisie. (Lacht)

NOOIT AFSCHEID NEMEN

Omdat Friday Nights Lights geen hoge kijkcijfers haalde, moest de reeks van bij het begin vechten om te overleven. Om de serie op tv te houden, sloot NBC na het tweede seizoen zelfs een partnerschap af met satellietbetaalzender DirecTV – een primeur in de Amerikaanse tv-industrie: in ruil voor een bijdrage aan het budget mocht DirecTV in het vervolg als eerste de nieuwe seizoenen aan haar abonnees aanbieden, waarna NBC zich zou tevredenstellen met de herhalingen. Die deal heeft ervoor gezorgd dat Friday Night Lights uiteindelijk vijf jaar kon meegaan: het vijfde en laatste seizoen is ondertussen al uitgezonden op DirecTV en ging half april van start op NBC. ‘Het was heel moeilijk om afscheid te nemen’, zegt Katims. ‘Wij zijn aan de laatste aflevering blijven monteren tot ze letterlijk de meubels uit onze kantoren droegen. (Lacht) Ik had ook het gevoel dat we nog niet uitverteld waren, dat we nog hadden kunnen voortdoen. Maar anderzijds ben ik blij dat we op voorhand wisten dat het vijfde seizoen ook het laatste zou worden. Daardoor hebben we de kans gekregen om een finale te schrijven die bij de hele serie paste en bevredigend was. Ik ben er in ieder geval heel trots op, net zoals op de hele serie.’

Dat Katims trots is op Friday Night Lights, blijkt ook uit het feit dat hij zich er gemakkelijk over laat interviewen. Om de showrunner van een Amerikaanse serie – diegene die alle touwtjes in handen houdt, zoals David Simon bij The Wire of Alan Ball bij True Blood – te interviewen moet je als journalist uit het nietige België al veel geluk hebben. In het geval van Katims waren een paar e-mails genoeg, zelfs al is de man ondertussen alweer druk bezig aan een nieuwe serie, de dramareeks Parenthood. ‘Ik wil echt moeite doen om iedereen Friday Night Lights te laten ontdekken’, lacht Katims als we hem vragen of hij altijd zo bereikbaar is. ‘Als ik de afgelopen jaren aan mensen die ik tegenkwam, vertelde dat ik voor Friday Nights Lights werkte, dan was de reactie altijd hetzelfde: ‘Ah ja, ik heb gehoord dat dat een geweldige serie is.’ Dat zinnetje was een refrein in mijn leven. (Lacht) Maar dankzij de dvd kunnen mensen de serie blijven ontdekken en omdat Friday Night Lights in mijn bescheiden mening een veel groter publiek verdient dan ze tot nu toe gekregen heeft, wil ik mijn steentje blijven bijdragen. Ook om een egoïstische reden: eigenlijk hoop ik gewoon dat ik zelf nooit afscheid zal hoeven te nemen van de reeks.’

WIN

Win 5 boxen van Friday Night Lights – Seizoen 2. Zie pagina 6. FOCUS TRAKTEERT OP

KNACKFOCUS .BE

FRIDAY NIGHT LIGHTS – SEIZOEN 2

Uit op 21/4 (Universal).

DOOR STEFAAN WERBROUCK

Jason Katims: ‘Een zinnetje achtervolgt me: ‘Ik heb gehóórd dat ‘FNL’ een geweldige serie is.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content