Splitsen in lettergrepen, oefenen voor de spiegel en de naam van de recentste winnaar van de Gouden Palm rolt zo over uw lippen: Apichatpong Weerasethakul. Luie buitenlanders mogen de maker van – even ademhalen – Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives ook Joe noemen, maar wat zijn films betreft, is hij minder tot compromissen bereid.
U was misschien nog niet vertrouwd met de man achter de film, maar een echte verrassing kon je de Gouden Palm voor Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives niet noemen. Met de Thaise regisseur wilde Tim Burton evenmin zomaar een welluidend palmares afleveren. In het festivalwereldje is de 39-jarige Weerasethakul al langer een bekende naam. Op het Festival van Cannes ging hij zelfs steeds met een belangrijkere prijs naar huis: na de Prix Un Certain Regard voor Blissfully Yours in 2002, kreeg hij in 2004 de Prix du Jury voor Tropical Malady en dit jaar dus de Gouden Palm.
Een buitenbeentje is ‘Joe’ wel. Het moet de eerste keer zijn dat de winnaar van de Gouden Palm ‘alle zielen en geesten van Thailand’ in zijn dankwoord opneemt. Blijkbaar is de man erg blij dat hij als Apichatpong Weerasethakul in 1970 in Bangkok geboren werd.
De dokterszoon groeit op in Khon Kaen, in het noordoosten van Thailand, nabij de Birmese grens, maar verkast nadien naar Chicago met zijn diploma architectuur in de hand. Aan The Art Institute behaalt hij vervolgens de graad van Master of Fine Arts in Filmmaking om zich bij zijn terugkeer naar Thailand op videokunst en kortfilms te storten. Voor zijn eerste langspeelfilm krijgt hij de hulp van zijn mede-Thai: met Mysterious Object at Noon (2000) levert hij een ‘cadavre exquis’ af, waarin hij zijn landgenoten telkens laat voortborduren op het verhaal van de mens voor hen.
Volgen: Blissfully yours en Tropical Malady, twee prenten waarin de jungle een belangrijke rol speelt. Voor Weerasethakul is het tropische woud een oord van mysterie, waar andere wetten gelden en de ratio niet langer gedachten en gevoelens wurgt. Zowel mensen als wilde dieren en geesten zijn er thuis. In Blissfully Yours stuurt hij een illegale Birmese migrant met een huidziekte op een mysterieuze erotische trip door de brousse, waarbij hij en een dartele jonge vrouw heen en weer geslingerd worden tussen lust en verdriet.
De betoverende schoonheid en spiritualiteit van de jungle schitteren nog meer in Tropical Malady. Een realistische romance tussen een soldaat en een naïeve jongeman verandert halverwege in een broeierige koortsdroom waarin de soldaat diep in de dichtbegroeide jungle op een mogelijk bezielde tijger jaagt. Wat het verband is tussen deze twee filmhelften, moet de kijker zelf uitmaken. En wat blijkt? Sommige toeschouwers vinden de minutenlange shots maar niets en verlaten vol onbegrip de zaal. Anderen raken dan weer gehypnotiseerd door de adembenemende schoonheid van het woud en bereiken dankzij de suggestieve beelden zelfs een roes van verbeelding.
Het mag duidelijk zijn: voor avontuurlijk en experimenteel werk zit je goed bij Weerasethakul. Ook met Syndromes and a Century (2006) zaait hij verwarring door in zijn film twee delen elkaar te laten weerspiegelen. Twee artsen – inderdaad, net zoals zijn eigen ouders – ontmoeten elkaar, de eerste keer in een eenvoudig plattelandshospitaal, de tweede keer in een modern ziekenhuis in de stad. Zelfs Weerasethakuls geloof in reïncarnatie kan de plot niet verklaren. De betekenis ligt in de tegenstellingen tussen man en vrouw, heden en verleden, stad en platteland, zonlicht en kunstlicht, bijgeloof en medische wetenschap en leven en dood. De Thaise autoriteiten storen zich echter aan ‘blasfemische beelden’ van een monnik en eisen dat er in geknipt wordt. Weerasethakuls reactie? De oprichting van de Free Thai Cinema Movement, een groepering tegen censuur.
Nochtans zijn Weerasethakuls films te subtiel, persoonlijk en spiritueel om er politieke pamfletten in te zien. ‘Ik probeer een andere cinema aan te bieden, een die de grenzen verlegt en het publiek uitdaagt om nog verder te gaan’, aldus de regisseur. ‘Ik hoop dat die jongeren tot voorbeeld strekt want vandaag zijn we allen onderworpen aan één dominante cultuur. We hebben allen dezelfde manier om een verhaal te vertellen.’
In zijn recentste prent, Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives, duikt Weerasethakul wéér de jungle in. De oom uit de titel keert tijdens zijn laatste levensdagen terug naar de jungle waarin hij is opgegroeid. Ter plekke krijgt hij het gezelschap van de geest van zijn vrouw en van zijn in een harige aap met rode ogen geïncarneerde zoon. Zijn inspiratie vond hij in de strips en tv-series uit zijn jeugd, plus: opnieuw de reïncarnatie.
‘Ik geloof in de zielsverhuizing tussen mensen, planten, dieren en geesten’, legt Weerasethakul uit. ‘En film is een ideaal medium om het over vorige levens te hebben. Gebeurtenissen uit een film worden gedeelde herinneringen van de crew, de cast en het publiek. Het publiek krijgt een nieuwe laag, gesimuleerd geheugen. Zo lijkt het maken van een film wel op het creëren van synthetische vorige levens.’
Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives
Vanaf 1/9 in de bioscoop.
Door Niels Ruëll
Weinig Gouden Palmwinnaars zullen in hun dankwoord ‘alle zielen van Thailand’ opnemen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
