Vadertje Rusland – Voer voor filmestheten: de tweede film in Aleksandr Sokoerovs familietrilogie.

2003

Film: ****

Extra’s: *

Moskwood Media

De zwaarmoedige films van de Russische regisseur Aleksandr Sokoerov zijn niet eenieders cup of tea, maar voor de avontuurlijke liefhebber bieden ze hypnotiserend filmgenot.

Father and Son speelt in een verzonnen schemerzone tussen Rusland en Portugal – de film werd gedraaid in Sint-Petersburg en Lissabon – en is een even sensueel als mystificerend filmgedicht over twee beroepsmilitairen. Ze zien er meer als broers uit en gedragen zich meer als minnaars dan als de vader en zoon die ze zijn. De vader (Andrei Shchetinin) staat aan het einde van zijn carrière en zijn adolescente zoon (Aleksei Nejmyshev) gaat naar de militaire academie. Ze wonen in een dakappartement en gebruiken een aanpalend dak voor gymnastiek en uitdagende evenwichtsoefeningen. De zoon heeft de gelaatstrekken van zijn jong gestorven moeder geërfd, zodat de geobsedeerde vader in zijn zoon ook zijn overleden geliefde herkent. Hun sterke fysieke verbondenheid wordt gevat in een ballet van worstelingen en omhelzingen, af en toe onderbroken door vergeefse pogingen van een jong meisje om de jongen voor zich te winnen.

De meest plastische van alle filmmakers benadert meer dan ooit het filmdoek als een canvas: hij werkt met door gebogen spiegels en glasfilters vervormde beelden, hult zijn beelden in bruin getinte duisternis of fel zonlicht, gebruikt zijn geïdealiseerde acteurs als iconen en maakt de ‘realiteit’ even ongrijpbaar als de dromen die vader en zoon met elkaar delen. Caravaggio is nooit ver weg, maar de filmische piëta’s verwijzen evenzeer naar heidense mythologie als naar christelijke mystiek.

U zult al begrepen hebben dat Sokoerov geen kant-en-klare verhalen vertelt, maar integendeel ten volle de poëtische potentie van de filmtaal exploreert. Er zitten wel degelijk verhalende elementen in Father and Son. Alleen doet Sokoerov alles om ze zo obscuur en hermetisch mogelijk te houden. De neiging is groot om achter alle handelingen een symbolische betekenis of bijbedoeling te zoeken. Dan wordt Father and Son makkelijk te interpreteren als een meditatie over de vaderfiguur in het hedendaagse Rusland, een omfloerste kritiek op de militaire machocultuur of zelfs een film met een verborgen nationalistische agenda. Maar net zo goed kun je het lezen als een religieuze allegorie – ‘de liefde van een vader kruisigt, een liefhebbende zoon laat zich kruisigen’, fluistert de vader.

Een beetje zoals bij een rorschachtest zie je er- in wat je erin wil zien. Met de moedwillig cryptische elementen die Sokoerov aanreikt, maakt de toeschouwer zijn eigen film en die kan drastisch indruisen tegen wat de maker ermee bedoelde. Zo reageerde Sokoerov verontwaardigd op de homo-erotische lezing van vele scènes van zijn film, die opent met een sterk intieme scène tussen twee mannen – dan nog niet geïdentificeerd als vader en zoon – die samen in bed liggen, hun naakte lichamen in elkaar verstrengeld.

Patrick Duynslaegher