Sinds de dood van Kieslowski krijgen we in België alleen nog met de Poolse cinema te maken in de vorm van retrospectieves: in 1999 op het filmfestival van Brussel en nu, van oktober tot januari, ter gelegenheid van Europalia Polska. …

van 1 oktober 2001 tot 6 januari 2002 op verschillende locaties. Info: www.europalia.be

Sinds de dood van Kieslowski krijgen we in België alleen nog met de Poolse cinema te maken in de vorm van retrospectieves: in 1999 op het filmfestival van Brussel en nu, van oktober tot januari, ter gelegenheid van Europalia Polska. Je zou bijna vergeten dat er ook vandaag nog films worden gemaakt in Polen. Drie weken geleden, bijvoorbeeld, ging Quo Vadis van de Poolse veteraan Jerzy Kawalerowicz in première.

Aanvankelijk leek het er inderdaad op dat de Poolse cinema met de val van het communistische systeem aan het verschrompelen was. Van de zevenduizend bioscoopzalen in Polen bleven er maar achthonderd over. De meeste daarvan reserveerden hun schermen voortaan voor de meer lucratieve Amerikaanse films. Van de naoorlogse cinefiele traditie die aan de filmschool van Lodz ontstond, bleef amper een steen overeind. Vandaag moeten Poolse cineasten hun geld zoeken op de vrije markt. Vroeger kregen ze het van de overheid. Ook voor films waarin ze diezelfde overheid op subtiele manier in vraag stelden.

Films van Wajda, Kawalerowicz, Munk, Has waren nooit bedoeld om de kijker te vermaken en toch hadden ze een belangrijke impact op het Poolse publiek. De bioscoop was een belangrijk forum voor intellectueel debat. Op een vanzelfsprekende manier werden de grote morele, maatschappelijke en politieke thema’s behandeld. Veel van die films bleken voldoende universeel om ook buiten de grenzen te kunnen circuleren. Na een laatste piek in de internationale belangstelling met de existentieel geladen cinema van Kieslowski, ging het evenwel achteruit met de buitenlandse interesse. Wajda’s jongste film Pan Tadeusz (1999) vond totnogtoe geen verdeler bij ons. De Europalia-vertoningen ervan zijn een première voor België. De film is gebaseerd op een episch gedicht van de Poolse dichter Adam Mickiewicz en vertelt een heetgebakerd verhaal over nationale en andere passies, gesitueerd in 1811.

Het historische perspectief is een terugkerend motief in de Poolse cinema. Vertrekkend bij de Tweede Wereldoorlog ga je moeiteloos naar de tijd van Napoleon (via o.m. Wajda’s Ashes en Danton) of zelfs tot bij de oude Egyptenaren. Vijfendertig jaar voor Quo Vadis maakte Jerzy Kawalerowicz de geraffineerde spektakelfilm Pharaoh. Europalia toont beide films, maar niet overal. Goed informeren dus, want het programma verschilt naargelang van de locatie. Erik Martens