Een oneerbaar voorstel, een spontaan orgasme, een tuchtrapport en een aardbeving: wat U2 er op 10 juni in Brussel ook van bakt, de voorbije kwarteeuw liet de groep hier een diepe indruk na. 25 jaar U2 in België: een reconstructie. Door Wouter Van Driessche

Klacik, Ukkel 18 oktober 1980 Boy Tour

Beursschouwburg, Brussel 10 februari 1981 Boy Tour

Ancienne Belgique, Brussel û Brielpoort, Deinze û Lux, Herenthout 23, 24 en 25 oktober 1981 October Tour

Torhout/Werchter 3 en 4 juli 1982 October Tour

Volksbelang, Mechelen û Brielpoort, Deinze û Limburghal, Genk 10, 11 en 12 december 1982 Pre-War Tour

Torhout/Werchter 2 en 3 juli 1983 War Tour

Vorst Nationaal, Brussel 27 en 28 oktober 1984 The UnfoRgettable Fire Tour

Torhout/Werchter 6 en 7 juli 1985 The Unforgettable Fire Tour

Vorst Nationaal, Brussel 8 juli 1987 The Joshua Tree Tour

Flanders Expo, Gent 9 mei 1992 ZooTV

Festivalterrein, Werchter 29 mei 1993 Zooropa

Koning Boudewijnstadion, Brussel 10 juni 2005 VertigO Tour

Festivalterrein, Werchter 25 juli 1997 PopMart

Sportpaleis, Antwerpen 5 en 6 augustus 2001 Elevation Tour

U2 vertigo 2005 tour

10/6, KONING BOUDEWIJNSTADION, BRUSSEL

EXTRA OP WWW.FOCUSKNACK.BE

U2 over hun jongste album ‘How To Dismantle An Atomic Bomb’ en een U2 Buyer’s Guide. Geen dank!

ONHEILSPELLEND GESNOTTER

Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd. U2 geeft zijn allereerste concert op Belgische bodem voor nauwelijks 70 toeschouwers in de Klacik, een nachtclub in Ukkel. Begin jaren ’80 worden in de sjofele discotheek – later een fitnessclub, intussen een veilingzaal – kleine new waveconcerten georganiseerd. Ook The Cure, Bauhaus en Echo & The Bunnymen treden er in hun beginjaren op.

Voor U2 is Ukkel de laatste halte van een eerste Europese mini-tournee. Boy is net uit in Engeland, hier verschijnt de plaat pas eind december. Promotor Christian Verwilghen haalt de groep naar hier op aanraden van NME en Siouxsie & The Banshees. ‘In Engeland is iedereen het erover eens dat U2 the next big thing wordt’, staat op de flyer. ‘De toegangsprijs bedraagt 220 frank ( 5,50 euro; nvdr.), consumptie inbegrepen.’

Een diepe indruk laat U2 in de Klacik niet na. Na een week in een krappe bestelwagen is iedereen uitgeput en bovendien heeft Bono griep. Uit een tourverslag: ‘Bono’s gesnotter klinkt steeds onheilspellender en de band speelt met tegenzin. We zijn maar wát blij als het concert gedaan is en we op zoek kunnen gaan naar een deftige maaltijd. De eerste in tien uur.’ Tot overmaat van ramp krijgt de uitbater van de Klacik een woede-aanval. Hij is razend over de geringe opkomst voor het concert en gooit groep, materiaal én publiek – letterlijk – op straat.

POTENTIE VOOR DRIE

In februari 1981, nauwelijks vier maand later, weet België wél wie U2 is. Boy wordt overal de hemel ingeschreven, journalisten hebben hun lezers uitspraaklessen gegeven – ‘U2 leest als You Too’ – en in De Beurskrant wordt de groep aangekondigd als ‘een Ierse topsensatie’. De RTBF stuurt zelfs een cameraploeg om het optreden in de Beursschouwburg te filmen voor het programma Rock Follies.

Walter Grootaers, met De Kreuners in het voorprogramma, vertelt later aan al wie het horen wil dat hij U2 moest ‘redden’. ‘Een week voor het concert belde Herman (Schueremans) ons in paniek op. De voorverkoop liep voor geen meter, of we konden helpen. Als dubbelaffiche met De Kreuners was het zaakje in twee dagen uitverkocht.’

Een recensie in De Morgen zet een en ander in perspectief: ‘Een stampvolle zaal en tientallen ontgoochelde gezichten, geweigerd aan de deur. De piepjonge Ierse band draagt voldoende potentie in zich om drie schipperskwartieren te bevredigen. De Kreuners hadden het moeilijk, zoals alle voorprogramma’s. Temeer daar het podium zo vol stond dat Walter Grootaers nauwelijks zijn handen kon laten wapperen.’

STOVERIJ MET FOUTEN

Eind 1981 brengt U2 een tweede plaat uit, October. Er volgt een wereldtournee, van Washington over Londen tot Brussel, Deinze en Herenthout, waar iemand kaartjes voor ‘U-2’ laat drukken. Met een pot zelfgemaakte stoverij probeert de organisator nog een en ander goed te maken, maar helaas. Het optreden is weinig memorabel, ook omdat veel fans door een rakettenbetoging niet eens ter plaatse raken.

In de Ancienne Belgique en de Brielpoort is het wél raak. ‘Ik weet nog dat hun manager heel tevreden was na de optredens’, vertelt promotor Kris Verleyen. ‘Zeker in Deinze. Hij kon er maar niet bij dat zoveel mensen naar zo’n klein provinciegat afgezakt waren. U2 was toen nochtans al een grote groep aan het worden.’ Een paar dagen later spelen ze in Parijs inderdaad al in de Élisée Montmartre, voor 3500 toeschouwers.

Concerttickets kosten 220 frank ( 5,50 euro; nvdr.). Elke cent waard, zo blijkt. Een recensent wordt er zelfs lyrisch van: ‘Vreugde en enthousiasme zowel op het podium als in de zaal, en dat werkte voor beide partijen inspirerend. Toen de zaallichten aangingen na een lange reeks toegiften, klonk de kreet om meer nóg luider. En de helden, zij kwamen terug om de uitzinnige zaal voor een laatste keer te laten dansen.’

ZEVEN ANJERS O ZO ROZE

‘U2 heeft op T/W ’82 het licht gezien’, vertelt organisator Herman Schueremans. ‘De groep steeg er boven zichzelf uit.’ En hoe! Bono, schor van zijn optreden in Roskilde daags voordien, gaat op wandel door de frontstage, schudt handjes en deelt roze anjers uit aan fans. Hij klautert in de stellingen naast het podium, maakt een dansje met een camerameisje en leert zichzelf vaandelzwaaien met een vlag uit het publiek. Later wordt dat, zoals bekend, standard procedure en vanaf de War-tournee behoort een witte vlag zelfs tot U2’s vaste podiumattributen.

De eerste U2-vlag was er een van Hilde Folkersma, een Hollandse van vijftien die helemaal van Groningen naar Werchter was gereisd. ‘Ik had op een oud laken van mijn moeder in grote rode letters U2 geschilderd. Mijn vlaggenstok mocht het festivalterrein niet op, maar ik kon me behelpen met een tak die ik daar vond.’ Het beeld van Bono-met-vlag-in-Werchter werd vereeuwigd op de hoes van de 7-inch I Will Follow Live. Drie songs van het concert in Torhout belandden later op de 12-inch van New Year’s Day.

Walter Grootaers: ‘Ik heb U2 op Werchter wéér gered, door Bono backstage mijn keelspray te lenen. Zonder mij had hij die dag geen stem gehad.’ Neen, wij verzinnen niéts.

EEN HEEL KLEIN BEETJE OORLOG

Vijf maand na de triomftocht op T/W heeft U2 zijn derde plaat klaar: War. Het album wordt pas in ’83 op de markt gegooid, dus trekt de groep langs kleine clubs in Scandinavië en de Lage Landen om de spieren los te gooien voor – alweer – een wereldtournee. In België zijn er drie opeenvolgende concerten, waar toeschouwers voor het eerst Surrender en Sunday, Bloody Sunday te horen krijgen. Angry Voices, een groepje uit Deinze, is het voorprogramma van dienst.

In Volksbelang – een oude bioscoop – vertelt Bono over de U2-vlag in Werchter. In De Limburghal wordt The Edge ziek. En in De Brielpoort breekt effectief een heel klein beetje oorlog uit, wanneer een rookbommetje bij Angry Voices op het podium belandt.

‘Tijdens het optreden van U2 ontstond er ook ruzie voor het podium’, vertelt een fan. ‘Op mijn bootleg kan je horen hoe Bono een dolgedraaide fan halverwege TheElectric Co de huid vol scheldt: ‘You listen, you. If you don’t stop, I’m gonna get people in here to take you out of there. You see what that is? That is a white flag. I come from a country where violence is real, so don’t you pretend it here. I warn you!‘ U2 had toen ook nog veel punkers, new-wavers en andere weirdo’s in zijn aanhang. Aan de ingang van de zaal zag ik zelfs mensen Pattex snuiven.’

SPONTAAN ORGASME

In juli 1983 mag U2 opnieuw naar het tweedaagse tuinfeest van Herman Schueremans, dit keer tijdens een all stars-editie met John Cale, Warren Zevon, Eurythmics, Simple Minds, Peter Gabriel én Van Morrison. Bono klimt in de geluidstoren, drinkt on stage champagne met Jim Kerr van Simple Minds, zingt een duet met Annie Lennox, laat 60.000 mensen ‘Happy Birthday’ scanderen voor een roadie én haalt uit naar de sponsors van het festival. (‘Who’s that band Coca Cola? Are they playing here?’). Tussendoor zingt hij nog een dozijn U2-songs ook.

Guy Swinnen, die T/W met zijn Scabs op gang mag trappen, is naar eigen zeggen ‘ zwaar van zijn melk’: ‘Zelfs een blinde kon zien dat U2 ooit stadions zou vullen. Dat charisma van Bono! Dat gitaarspel van The Edge! Die sound van Adam Clayton! Die roffels van Larry Mullen! Ik denk niet dat ik ooit vier grotere talenten bij elkaar heb gezien. Als muzikant loopt het kwijl je dan echt uit de mond.’

Een – vrouwelijke – fan deed nog beter: ‘Toen ik Bono die dag bezig zag, kreeg ik mijn eerste orgasme. Zomaar, vanzelf.’ Walter Grootaers onthoudt zich voor een keer van commentaar.

MESSIASSEN EN AARDBEVINGEN

Met The Unforgettable Fire wordt U2 ‘de grootste cultgroep ter wereld’ (© Bono). Eind ’84 speelt het viertal een dubbelconcert in Vorst Nationaal, waar The Alarm het publiek mag opwarmen. De eerste avond haalt het nieuws omdat het KMI een lokale aardbeving registreert, de tweede avond wordt het laatste nummer opgedragen aan een onfortuinlijke fan. (Zie onder; nvdr.) Beelden van het concert belanden achteraf in de video’s van Bad en Sort Of A Homecoming. Als we de kranten mogen geloven, is het publiek ‘vanaf de eerste noten door het dolle heen’, maar toch kan U2 niet iedereen overtuigen. Veel recensenten ergeren zich aan het Messias-complex van Bono en één zure collega noemt de concerten ‘zo onvoorspelbaar als een horoscoop in een damesblad’: ‘U2 begint een beetje op een traiteur te lijken, die netjes op tafel brengt waar de genodigden zin in hebben. Het is een stadiongroep geworden, en dat blijft een woord met een onfris geurtje.’

POSITIEF LAWAAI

Derde keer, beste keer. In 1985 is U2 top of the bill van T/W, waar dat jaar ook R.E.M., The Ramones en Depeche Mode op de affiche staan. De groep wil voor de gelegenheid aangekondigd worden door Herman Sherman himself. Presentator Guy Mortier mag met Walter Grootaers blad-steen-schaar spelen.

In de aanloop naar Live Aid, zes dagen later in Wembley, trekt Bono nog eens alle registers open. Hij neemt een baby op de arm, vraagt een vrouw ten dans en laat zich door een fan uit het publiek begeleiden op gitaar. In Torhout draagt hij de fotografen op het publiek te fotograferen in plaats van de groep: ‘See these people? They make a big, positive noise. So take that to the cameras and take that to the people at home.’

Voor U2 blijven de drie dubbelconcerten op T/W een mijlpaal. Een ex-agent: ‘Eind jaren ’80 wou Bono alle stadionconcerten afblazen, een dag voor ze in verkoop gingen. Hij vond het niet kunnen voor de fans. Heel pijnlijk, want op dat moment was alles al geboekt. Na een lange discussie zei ik tegen hem: ‘Denk aan T/W, Bono. Daar speelde U2 de meest waanzinnige concerten. Jullie bereikten zelfs de 60.000e mens op de wei.’ Een dag later was alles in kannen en kruiken.’

ONBETAALBAAR INTIEM

Live Aid brengt U2 wereldfaam, maar met The Joshua Tree breekt de groep pas écht door. In een vloek en een zucht gaat de plaat zestien miljoen keer over de toonbank – goed voor de wisselbeker van het snelst verkopende album uit de muziekgeschiedenis.

Ook The Joshua Tree Tour breekt alle records. In sommige steden staan meer dan 70.000 fans op de wachtlijst en uiteindelijk worden drie miljoen tickets verkocht. Al na een paar weken moet U2 noodgedwongen uitwijken van overdekte arena’s naar voetbalstadia, maar dan nog blijft de vraag groter dan het aanbod.

In België is de Heizel na het drama geen optie, dus speelt U2 voor 8000 toeschouwers een ‘intiem’ concert in Vorst Nationaal. Een fan van het eerste uur: ‘Ik had mijn ticket aan de normale prijs gekocht (18 euro; nvdr.) maar op de zwarte markt werd gemakkelijk tot tien keer meer betaald. Nog steeds een koopje, als je ’t mij vraagt, want Vorst ’87 was gewoonweg onbetaalbaar. De eerste keer With Or Without You: zoiets tekent een mens voor de rest van zijn leven.’

INDECENT PROPOSAL

Na TheJoshua Tree zet U2 zichzelf een hele tijd op de waakvlam om ‘iets nieuws bij elkaar te dromen’. Mét succes, want Achtung Baby is een van de allerbeste platen uit de muziekgeschiedenis en ZooTV wordt uitgeroepen tot ‘de ultieme entertainmentshow’. Met de hulp van producer Brian Eno geeft U2 zichzelf een update voor de jaren ’90. Exit luide folk, politieke slogans en witte vlaggen. Enter topmodellen, videowalls, schaamteloos entertainment en ironische reclameslogans ( ‘Watch More Television!’‘Everything you know is wrong!’).

Om zeker te zijn van een kaartje voor het enige Belgische

indoor-concert, drommen fans al om drie uur ’s ochtends samen aan de voorverkooppunten. In de Elisabethzaal springen de glazen deuren door de druk, maar als bij wonder raakt niemand gewond. Tickets kosten 1000 frank (25 euro) in voorverkoop, 30.000 frank (750 euro) op de zwarte markt.

Aan de vooravond van zijn 32e verjaardag wordt Bono in Flanders Expo door 11.000 uitzinnige fans op een ‘Happy Birthday’ getrakteerd. Hij dankt met een wervelend concert en doet een fan blozen met een oneerbaar voorstel (‘ I want to have you for my birthday‘). Achteraf in de krant: ‘verwarrend’, ‘overdonderend’, ‘oogverblindend’, ‘ongezien’, ‘verpletterend’ en – vooral – ‘lichtgevende Trabantjes’.

KOPJE ONDER

Omdat de indoorconcerten van ZooTV verlieslatend zijn, breit U2 er nog een stadiontournee achteraan: Outside Broadcast voor de Verenigde Staten, Zoomerang voor Australië, Zooropa voor – u voelde ‘m komen – Europa.

Op de festivalweide van Werchter worden 73.000 fans op een totaalspektakel getrakteerd, compleet met dwergen, een buikdanseres én een videoduet met Lou Reed. Voor New Years Day haalt Bono een witte vlag boven, later belt hij een taxibedrijf, om voor iedereen vervoer te regelen.

Achteraf blijken de meningen verdeeld. ‘U2 Triomfeert’ bloklettert de één, ‘Supergroep Kopje Onder’ kopt de ander. Stijn Meuris van Monza, toen nog recensent voor Het Belang van Limburg: ‘Enerzijds wil de groep timmeren aan de grenzen van het haalbare – waarvoor dank – maar anderzijds raakt hun muziek daardoor in de verdrukking. Laat ons dit optreden als een experiment catalogeren.’

OVERAL EIKELS

Of het concert op 10 juni een zoveelste triomftocht wordt? Het heeft er alle schijn naar. In Amerika oogst de Vertigo//2005 Tour niets dan extatische recensies – en in België kan U2 altijd dat beetje méér. Plus: een tour die volgens voorzichtige ramingen 200 miljoen euro zal opbrengen, kán alleen maar goed zijn.

Een quote van Bono om over na te denken terwijl u met 52.000 anderen in de file staat aan het Koning Boudewijnstadion: ‘Bij al onze concerten lopen eikels rond, ook op het podium.’

Dat doet er ons aan denken: waar zouden Walter Grootaers en De Kreuners op 10 juni spelen?

TOYS FOR BOYS

Een gouden boog en een cocktailprikker van 30 meter hoog, een lichtgevende olijf, een verrijdbare spiegelbal-limoen, en het grootste videoscherm ter wereld: PopMart begint pas waar ZooTV/Zooropa het wijselijk voor bekeken hield, en doet er nog een flinke schep bovenop. Recensenten hebben het over ‘Disneyland On Tour’, Bono zélf spreekt van een ’tourgeworden midlifecrisis’. Toys for boys, met een onwaarschijnlijk prijskaartje van 250.000 dollar per dag.

Omdat een tegenvallende ticketverkoop U2 op de rand van het failliet brengt, wordt PopMart al snel herdoopt tot ‘FlopMart’. Zo ook in België, waar ‘maar’ 34.000 fans een ticket kopen. Toch oogt het high-techspektakel op de festivalwei van Werchter er niet minder indrukwekkend om. ‘Futuristische kitsch’ is het codewoord en Bono laat geen gelegenheid onbenut om de toeschouwers te herinneren aan de Belgische inbreng in de show: ‘World’s biggest tv: made in Belgium! The PopMart Stage: made in Belgium! The clobber: made in Belgium!’

One wordt opgedragen aan kostuumdesigner Walter Van Beirendonck en na de laatste toegift is er nog een eervolle vermelding voor Herman Schueremans. ‘ Thank you, Herman!‘

GEWELDIG LEVEN

Minder snufjes, meer muziek: dat is het motto voor de Elevation Tour. Op de nieuwe plaat All That You Can’t Leave Behind heeft U2 zich verzoend met zichzelf en de ironie bij het huisvuil gezet. Tijdens concerten moet een hartvormige catwalk een en ander in de verf zetten.

Het dubbelconcert van U2 in het Antwerpse Sportpaleis wordt al maanden op voorhand uitgeroepen tot ‘hét evenement van het jaar’. Tickets zijn in een mum van tijd uitverkocht, vier wanhopige fans hebben hun lucky day wanneer Bono zélf hen enkele uren voor het tweede optreden nog op de guestlist zwiert.

Ook op het podium laat de zanger zich nog maar eens van zijn allercharmantste kant zien. Hij plukt twee kinderen uit het publiek, draagt nóg maar eens een nummer op aan ‘Wolter Von Beihrendonk’ en zingt op aanvraag van de fans She’s A Mystery To Me – het nummer dat hij schreef voor Roy Orbinson, die in 1988 in het Sportpaleis zijn allerlaatste concert gaf. ‘Thank you for giving us a great life’, klinkt het afscheid. Benieuwd waarmee hij dit jaar beter zal doen.

(W.V.D.)