EEN STREEP MAGGIE

Met haar vertolking van Margaret Thatcher in het controversiële portret The Iron Lady maakt Meryl Streep voor de zeventiende keer kans op een Academy Award. Een gesprek over irrationele sympathieën en gemiste kansen. ‘Ik ben een ervaren verliezer geworden.’

T he Deer Hunter (1978), Kramer Vs. Kramer (1979), Sophie’s Choice (1982), Silkwood (1983), The Bridges of Madison County (1995), Doubt (2008): aan Meryl Streeps lijstje met memorabele vertolkingen lijkt geen einde te komen. Niet verwonderlijk dus dat de 62-jarige wereldster ondertussen recordhoudster is op het gebied van Oscarnominaties.

Ook dit jaar wordt ze door de Academy of Motion Picture Arts and Sciences naar voren geschoven in de categorie Beste Actrice, voor de zeventiende keer al. Op haar vertolking van Margaret Thatcher, de oerconservatieve Britse premier van 1979 tot 1990, valt niets aan te merken. Streep overstijgt de geïnspireerde imitatie en tekent voor een indrukwekkende immersie.

The Iron Lady, Streeps tweede samenwerking met Mamma Mia!-regisseuse Phyllida Lloyd, blijkt minder kogelvrij. Rechtse rakkers zoals huidig Prime Minister David Cameron stellen zich vragen bij de hedendaagse passages die Thatcher als demente oude vrouw voorstellen. Linkse ratten hebben het dan weer over een heiligverklaring van de vrouw die Groot-Brittannië te gronde richtte.

‘Natuurlijk!’, roept Streep wanneer we haar in het Londense Soho Hotel vragen of ze de bui had zien hangen. ‘Het stoort de mensen dat The Iron Lady geen doodgewone biopic is. De film is meer een universeel drama over een vrouw die terugblikt op haar leven en de keuzes die ze gemaakt heeft. Vergelijk het met een gedicht van de grote Philip Larkin. Hoewel de man in de eerste plaats over zijn eigen gevoelens schreef, roerde hij thema’s aan die ons allemaal bezighouden.’

Het is duidelijk dat deze film je na aan het hart ligt.

MERYL STREEP: Inderdaad. Hoe vaak mag je nog buiten de lijntjes kleuren? Het is ongetwijfeld commerciële zelfmoord om in dit tijdperk van belachelijke blockbusters, inspiratieloze franchises en suffe superheldensequels een film te maken over een bejaarde vrouw. Het gaat om iemand naar wie amper geluisterd wordt, die als onbeduidend wordt afgedaan en toch ooit de machtigste vrouw van het Westen was.

Wat wist je over Thatcher voor je aan het project begon?

STREEP: Mijn voorkennis was compleet verwaarloosbaar, om niet te zeggen ronduit beschamend. Ik had haar altijd als een wandelende karikatuur bekeken, een vrouwelijke versie van Ronald Reagan met een verschrikkelijk kapsel, sombere outfits en verachtelijke overtuigingen. Dat we haar als een mens van vlees en bloed voorstellen, was dus aanvankelijk ook in mijn ogen een ongelooflijk subversieve daad.

Hoe heb je je voorbereid?

STREEP: Als ik Thatcher niet volledig doorgrond, kan ik haar nooit geloofwaardig neerzetten, dacht ik bij mezelf. Ze maakte vroeger altijd een ontzettend krampachtige indruk op me. Die stem, die lichaamstaal, die verbetenheid: het leek zo geforceerd. Maar: haar carrière was eigenlijk één grote performance. Ze wist haar publiek perfect te bespelen. Alleen zo kun je het grote aantal fanatieke voor- én tegenstanders verklaren.

Was het moeilijk om Thatchers kenmerkende stemgeluid na te bootsen?

STREEP: Haar stem verschilt niet zoveel van de mijne… als ik ontspannen ben. (Lacht) Het vinden van de juiste klankkleur was geen probleem, haar heftigheid imiteren was een ander paar mouwen. Op de toneelschool heb ik urenlang geoefend om ellenlange dialogen tot op de laatste rij van een theaterzaal hoorbaar te maken. Toch is het me nooit gelukt om de legendarische speeches die Thatcher in het parlement hield zonder onderbreking te kopiëren. Ik kon haar maar niet bijhouden. Mijn energiepeil kan duidelijk niet op tegen dat van haar.

Begon je op dat moment sympathie voor haar te voelen?

STREEP: Nee, de kiem dateert van veel vroeger. Je moet weten dat haar verkiezing in 1979 een historisch moment was voor alle vrouwen op deze planeet. Het waren compleet andere tijden. Toen ik aan de universiteit studeerde, waren er onder de zesduizend studenten amper zestig vrouwen. Mijn vriendinnen en ik moesten Thatcher absoluut niet, maar we stonden te juichen toen we hoorden dat ze Prime Minister ging worden. Dat zoiets kon in een land dat als homofoob, racistisch en seksistisch afgedaan werd, stemde ons hoopvol.

Maar als overtuigde democraat meen je toch dat haar politieke aanpak meer kwaad dan goed heeft gedaan?

STREEP: Daar ben ik nog steeds niet uit. Niemand kan ontkennen dat haar beleid zowel voor- als nadelige gevolgen heeft gehad. Natuurlijk had de Britse economie er helemaal anders uitgezien als Arthur Scargill (de linkse vakbondsleider die de mijnwerkersstakingen van ’84-’85 op touw zette; nvdr.) zich destijds verkiesbaar had gesteld. Maar waren de Britten dan beter af geweest? Dat blijft giswerk.

Welke incarnatie van Thatcher speelde je het liefst: de vrouw van middelbare leeftijd of de bejaarde vrouw?

STREEP: Daar kan ik onmogelijk op antwoorden. De verschillen zijn tegelijkertijd immens en verwaarloosbaar. Het blijft dezelfde vrouw. Thatcher had tijdens haar loopbaan steevast een papiertje in haar handtas met daarop een spreuk van de Britse politicus Benjamin Disraeli: ‘The secret of success is constancy of purpose’ (‘Het geheim van succes is vastberadenheid’; nvdr.). Vandaar dat ik de twee incarnaties van Thatcher heel bewust niet te veel van elkaar laat verschillen. De mensen van het make-updepartement keken vreemd op toen ik zei dat ik voor een ‘less is more’-aanpak wilde gaan.

Je ziet er in ieder geval geloofwaardiger uit dan Leonardo ‘rubber face’ DiCaprio in ‘J. Edgar’.

STREEP: Dankjewel, darling. Ik weet niet wat Clint (Eastwood; nvdr.) bezielde toen hij J. Edgar draaide. Die arme Leo lijkt bij momenten te verdrinken in die dikke lagen make-up. Begrijp me niet verkeerd: als ik de grimeurs van The Iron Lady hun gang had laten gaan, was me hetzelfde lot beschoren. Gelukkig heb ik een leeftijd bereikt waarop ik het niet erg vind om af en toe iemand op de tenen te trappen.

‘The Iron Lady’ toont aan dat er de afgelopen decennia emancipatoir heel wat veranderd is. Heb je dat ook in de filmwereld gemerkt?

STREEP: Zonder twijfel. Toen ik mijn eerste stapjes voor de camera zette – lang, lang geleden dus – was het compleet ondenkbaar dat je als 62-jarige vrouw een gelaagd personage als Margaret Thatcher kon neerzetten. Op je 45e moest je noodgedwongen met pensioen en dan had je hoogstwaarschijnlijk al vijf jaar in snertfilms meegespeeld waarvan werkelijk niemand wakker lag.

Het minste wat je van je staat van dienst kunt zeggen, is dat je zelden in herhaling valt. Hoe ben je daarin geslaagd?

STREEP: Ik was vanaf het begin van mijn carrière als de dood voor typecasting. Je hele leven soortgelijke rollen spelen: ik mocht er niet aan denken. Vandaar de grote contrasten tussen mijn personages. Het kameleonachtige aspect van mijn vak heeft me altijd enorm aangesproken. De zoektocht naar het juiste timbre, het exact weergeven van kleine, maar veelzeggende tics…

Heeft het feit dat je je keer op keer in je personages onderdompelt gevolgen gehad voor je eigen identiteit?

STREEP:Die vraag achtervolgt me nu al decennialang, en ze begint flink op de zenuwen te werken. Dat een actrice volledig kan verdwijnen in de personages die ze speelt, zegt absoluut niets over haar persoonlijkheid. Ik ben geen leeg omhulsel dat gevuld moet worden om betekenis te krijgen. Integendeel, ik steek meer van mezelf in mijn rollen dan je zou vermoeden. Maar vraag me niet naar voorbeelden. Gun me alsjeblieft een minimum aan privacy. (Lacht)

Over naar de Oscarrace: lig je nog wakker van het circus?

STREEP:(Giechelt) Natuurlijk hoop ik dat ik win, maar ik ben ondertussen een ervaren verliezer geworden. Ik heb maar liefst veertien speeches voorbereid die ik niet heb kunnen houden. Ze liggen allemaal – de ene al wat gekreukter dan de andere – veilig opgeborgen in een kast in mijn huis. Misschien moet ik ze ooit publiceren in een boekje. Zo zou ik eindelijk de talloze mensen die onvermeld bleven, kunnen bedanken.

Aan verfrommelen zal je deze keer niet toekomen. Iedereen beschouwt je als de gedoodverfde winnares.

STREEP: Ben je mal? De competitie is moordend dit jaar. Rooney Mara, de fantastische actrice uit The Girl With the Dragon Tattoo, is het soort jonge belofte waar de Academyleden op kicken. Maar de grootste kanshebster lijkt me Viola Davis, mijn tegenspeelster uit Doubt die nu voor haar vertolking in The Help al heel wat prijzen heeft verzameld.

THE IRON LADY

Vanaf 15/2 in de bioscoop.

DOOR STEVEN TUFFIN

MERYL STREEP: ‘IK HEB THUIS LIEFST VEERTIEN ONGEBRUIKTE OSCARSPEECHES VEILIG IN DE KAST LIGGEN. DE EEN AL GEKREUKTER DAN DE ANDERE.’