Opmerkelijk, dat is het minste wat je kan zeggen over ‘Secretary’ van Steven Shainberg. In zijn tweede film neemt de regisseur de sadomasochistische relatie tussen een secretaresse en haar baas onder de loep. ‘Noem het maar een kruising tussen Hans Christian Andersen en ‘Penthouse’ – zo praatten we op de set ook over de film.’

© Newsweek Vertaling Karel Degraeve ‘SECRETARY’Vanaf 22/1 in de bioscoop

De filmindustrie is niet meer geïnteresseerd in gewone mensen. Je ziet zelden films over de complexiteit van het zijn.’ Het is een uitspraak die kan tellen. Steven Shainberg wil geen films maken met wilde autoachtervolgingen, explosies of buitenaardse wezens. Hij richt zijn camera liever op het alledaagse. Na Hit Me, waarvoor hij zich baseerde op een verhaal van misdaadschrijver Jim Thompson, brengt Shainberg nu Secretary, een zwarte komedie over de sadomasochistische relatie tussen Lee Holloway, een vrouw die zichzelf verminkt (schitterend gespeeld door Maggie Gyllenhaal), en haar onzekere maar dominante baas, meester E. Edward Grey (James Spader; zie kader). ‘Miss Holloway’ – zoals ‘Mr. Grey’ haar ten kantore pleegt te noemen – geniet van zijn machtsspelletjes, of ze nu proefondervindelijk moet aantonen hoeveel bonen ze kan eten of een pak voor de broek krijgt wegens een tikfout in een memo.

‘Secretary’ is gebaseerd op het kortverhaal ‘Bad Behavior’ van Mary Gaitskill. Hoe masochistisch was het om er een filmscenario van te maken?

Steven Shainberg: Ik heb de afgewerkte film eerst samen met Mary bekeken. Na dertig minuten had ze het gehad (lacht). ‘Het is niet dat ik het niet mooi vind’, zei ze, ‘maar ik vind er niet een scène uit mijn verhaal in terug’. Wat wil je? Haar kortverhaal telt amper twaalf pagina’s; inhoudelijk viel er dus weinig uit te halen. Een van de belangrijkste dingen die we moesten doen, was het leven van de Miss Holloway ruimer kaderen, om dan in te zoomen op haar verhouding met de advocaat. De manier waarop hun relatie zich ontwikkelt, traag en sexy, hebben we natuurlijk ook niet uit het verhaal gehaald.

Op welke boeken en films heeft u zich gebaseerd voor uw verhaal?

Shainberg: Ik verwijs altijd naar Blue Velvet. Er is niet noodzakelijk een directe link met Secretary, ik bedoel het in het algemeen. Blue Velvet voelt aan als een droom; de film is even wonderbaarlijk als angstwekkend, net zoals een droom. Secretary moest wat ons betreft tegelijk realistisch en irreëel zijn. Noem het een kruising tussen Hans Christian Andersen en Penthouse – zo praatten we op de set ook over de film. Het is een onzedig sprookje, hè. Het heeft de schoonheid en het wonderbaarlijke van een sprookje, maar er zitten wel pittige intimistische scènes in.

Bent u ondergedoken in ‘het milieu’?

Shainberg: Ik heb een paar mensen gesproken die er een sadomasochistische relatie op nahouden, maar niet veel. Ik heb vooral veel samen gezeten met scenarist Erin Cressida, brainstormend over wat leuk, sexy, mysterieus en ongewoon zou kunnen zijn. Echt waar! (lacht) Ik zou je wel een smeuïg verhaaltje wíllen vertellen, maar ik heb er helaas geen.

Het moeten hilarische sessies geweest zijn. Er gebeuren bepaald gekke dingen op kantoor, zoals Mr. Grey die beslist wat en hoeveel Lee zal eten.

Shainberg: We stelden ons voortdurend de vraag hoe hij haar leven zou kunnen sturen, en waar zij een kick van zou kunnen krijgen. Dan kom je onvermijdelijk op de meest uiteenlopende situaties uit. Ik vind het allemaal zeer grappig. Het is ook volkomen begrijpelijk dat zij er opgewonden van raakt; tenslotte besteedt hij op zijn manier ontzettend veel aandacht aan haar. Zoveel dat zijn woorden voor haar volstaan om zichzelf te bevredigen tot een gigantische climax.

Geloof je dat een SM-verhouding gezond kan zijn?

Shainberg: Natuurlijk wel. Net zoals er van elke relatie gezonde en ongezonde vormen bestaan. Dat is nota bene een van de interessante uitgangspunten van de film. Het wordt tijd dat we ons de vraag stellen hoe het nu eigenlijk zit met onze veronderstellingen. Waarom vinden wij het ene ‘gezond’ en het andere niet? Ik ken koppels die al vijftien, twintig jaar getrouwd zijn maar niet meer tegen elkaar spreken. Is dat dan zo gezond?

Welke boodschap hoopt u dat de bioscoopbezoeker onthoudt van de film?

Shainberg: Ik hoop vooral dat ze de personages niet bot beoordelen. Ik zou willen dat het een grotere openheid creëert, meer begrip ook. Ik herinner me een quote van David Lynch in de trant van: ‘Als je in de goot kijkt, zie je vaak mooie structuren’. Niet dat Lee en Mr. Grey rioolfiguren zijn, maar er valt iets te zeggen over de idee dat schoonheid zich overal schuilhoudt, ook daar waar je het niet verwacht.

Wat was voor u de meest memorabele scène om in beeld te brengen?

Shainberg: Die heeft de montage niet overleefd: Lee gaat naar de badkamer, waxt haar benen en haar armen, trekt de strips er op een ruwe manier af en verminkt zichzelf tot bloedens toe. Ze raakt compleet van streek en krimpt huilend ineen op de vloer. Het was een ongelooflijk intense scène voor Maggie. We schoten ze op een hypersnelle manier, met een uitzinnige camera. Het zag er echt geweldig uit.

Waarom zit ze dan niet in de film?

Shainberg: Hoe mooi we de scène ook vonden, en hoe hard de beslissing ook was, we hadden het gevoel dat we die kant van haar karakter al genoeg hadden laten zien. We wilden niet in herhaling vallen.

Gyllenhaal heeft audities gedaan voor de rol. Wat beviel u zo aan haar?

Shainberg: De rol vergt enorm veel vaardigheden van een actrice. Ze moet grappig zijn, grillig, slim, diepgaand en complex, en ze moet in staat zijn om te evolueren van een sullige nerd tot een prachtige jonge vrouw. Wat Maggie zo aantrekkelijk maakt, is dat ze een zekere innerlijke kracht uitstraalt. Daardoor heb je niet het gevoel dat er van haar geprofiteerd wordt, dat ze niet het slachtoffer is van haar vreemde baas maar integendeel door hem bevrijd wordt. Dat was een absolute vereiste voor deze film, anders zou het verhaal een totale andere, negatieve connotatie krijgen. Maggie is een voltreffer.

Het idee voor dit verhaal viel je tien jaar geleden al te binnen. Had je toen dezelfde film kunnen maken als nu?

Shainberg: Moelijk te zeggen. Amerika is een bizarre natie, met een vreemde visie op politiek, moraal en seksualiteit. Aan de ene kant zijn we zeer vrijheidslievend, aan de andere kant ook ongelooflijk conservatief en angstig. Iedereen van ons wil weten wat er zich achter elke slaapkamerdeur afspeelt. We zijn nieuwsgierig, we willen het weten, het zien. Maar op het moment van de waarheid, houden we bewust of onbewust de handen voor de ogen.

‘Natuurlijk kan SM gezond zijn! Van elke relatie bestaan gezonde en ongezonde vormen. Ik ken koppels die al twintig jaar getrouwd zijn maar niet meer tegen elkaar spreken. Is dat dan zo gezond?’