Zondaar of zondebok? Pedofiel of slachtoffer? John Patrick Shanley verfilmt zijn toneelstuk tot een slim suspensedrama over religie, misbruik en paranoia.

John Patrick Shanley

Meryl Streep, Philip Seymour Hoffman, Amy Adams, Viola Davis, Joseph Miller

Deed hij het of deed hij het niet? Dat is de hamvraag in dit knap geschreven en prima vertolkte mysteriedrama van toneelschrijver en parttimeregisseur John Patrick Shanley waarin de kwaadaardigste demonen van de katholieke kerk – haar pedofiele priesters – opnieuw voor het tribunaal worden gesleurd. Inquisiteur met dienst: zuster Aloysius (Meryl Streep), een strenge schooldirectrice uit The Bronx, die haar pupillen halverwege de jaren 60 tot vrome zieltjes tracht te drillen, maar ondertussen de wereldse priester Flynn (Philip Seymour Hoffman) van seksueel misbruik verdenkt.

Harde bewijzen heeft ze daar nochtans niet voor. Wat haar scepsis aanwakkert, is vooral Flynns relaxte omgang met de jongens en dan zeker met de timide misdienaar Donald, de enige zwarte op de school. Wanneer die wordt gepest en verdacht vaak de sacristie van Flynn induikt, ziet het nonnetje het als haar heilige plicht om aan een privé-onderzoek te beginnen. En daarvoor wil ze desnoods ook de naïeve jonge zuster James (Amy Adams) en Donalds moeder (Viola Davis) inschakelen.

Wat volgt, is evenzeer een spannend mysteriespel waarin Shanley de kijker met morele vragen bestookt als een intelligent ‘ J’accuse‘ waarin de hypocrisie en starre orthodoxie van de kerk tegen het kruis worden genageld. Diep verscholen onder de scherpe dialogen en subtiel karikaturale karaktertekeningen ligt immers de vraag of de pedofiliezaak nu het resultaat is van het celibaat dan wel van de lossere moraal van de sixties, waarbij ook beide zusters een heerlijk dubbelzinnig aureool opgezet krijgen van seksuele frustraties en onvervulde begeertes.

Bovendien haalt Shanley – die het toneelstuk schreef in 2004, toen de Amerikaanse katholieke kerk met heel wat seksschandalen af te rekenen had – ook de rassenkwestie en de burgerrechtenbeweging naar boven. Hij doet dat niet met grote slogans of gestes, maar wel door een Afro-Amerikaan als slachtoffer te casten.

Hoewel de morele vragen over geloof, ras, schuld en autoriteit deze voor vijf Oscars genomineerde film aandrijven, is het echter niet al kommer en kwel wat de klok staat. Integendeel. Shanley opent zelfs beheerst satirisch met een duivels vermakelijke Streep in haar beste rol sinds jaren als de paranoïde moeder-overste from hell. Daarnaast houdt hij het – met dank aan topcameraman Roger Deakins (huisfotograaf van de Coens) – ook visueel ruimtelijk met een no-nonsenseregie die vooral de acteurs in de vitrine zet. Een film waar je met pervers genoegen ‘Amen’ tegen zegt!

Dave Mestdach