Jake Gyllenhaal raakt in de ban van Jake Gyllenhaal in Denis Villeneuves plagerig bizarre dubbelgangerstrip Enemy.
‘You talkin’ to me?’ vroeg Robert de Niro aan zijn spiegelbeeld in die iconische, ontelbare keren gekopieerde en geïmiteerde scène uit Taxi Driver (1976), en in deze adaptatie van José Saramago’s roman De man in duplo mag Jake Gyllenhaal zich dezelfde vraag stellen. Weliswaar niet aan zijn spiegelbeeld, maar aan zijn exacte dubbelganger.
Gyllenhaal incarneert Adam Bell, een grijzige geschiedenisleraar die op het eerste zicht alles heeft – een leuke baan, een leuke flat, een leuke vriendin – maar zich toch niet helemaal compleet lijkt te voelen. Wanneer hij toevallig in een flutfilm een figurant spot die als twee druppels water op hem lijkt, besluipt hem dan ook de onweerstaanbare drang om de kerel op te zoeken, wat zoals in elke zichzelf en de genrecanon respecterende dubbelgangerfilm algauw leidt tot de nodige metafysische angsten, losgeslagen paranoia, angstaanjagende sentimenten, ongemakkelijke confrontaties en in dit eigenaardige geval zelfs tot enkele bizarre rencontres met reuzenspinnen.
Wat het allemaal te betekenen heeft en hoe de puzzelstukjes precies in elkaar passen, wordt Adam slash Anthony nooit helemaal duidelijk, en ook de Canadese regisseur Denis Villeneuve, met wie Gyllenhaal vorig jaar al de broeierige psychothriller Prisoners maakte, geeft zich volledig over aan Saramago’s sinistere spiegelpaleis. Wie een klassieke mainstreamthriller verwacht, met een vlot leesbare plot en een netjes afgelijnd einde, zal nog voor halfweg even gefrustreerd en gedesoriënteerd raken als de existentieel geplaagde prota- annex antagonist met dienst, maar dat is niet wat Villeneuve voor ogen heeft.
Wat hij serveert, is een op strak gestileerde beelden, een springerig ritme en gekweld klinkende klassieke muziek drijvende koortsdroom die zich afspeelt in een klinisch koele, hyperonpersoonlijke metropool vol designflats en kantoorgebouwen – in casu: Toronto, niet toevallig ook de woon- en werkplaats van David Cronenberg, die bij momenten om het hoekje lijkt te loeren. Wie goed kijkt, en Villeneuve kent duidelijk zijn pappenheimers, kan bovendien de schaduwen van David Lynch’ Mulholland Drive (2001) en met een beetje perfide, op hol geslagen verbeelding zelfs Alain Resnais’ L’anneé dernière a Marienbad (1961) voelen hangen.
Maar dat betekent uiteraard nog niet dat Villeneuve daarom in dezelfde klasse speelt als zijn illustere voorgangers. Verre van zelfs. Gaandeweg dreigt het leidmotief – een man rivaliseert met zijn evenbeeld – bedolven te worden onder de clevere maar diffuse constructie, en bij momenten flirten de psychoseksuele symbolen en de dodelijke ernst serieus met het groteske en het karikaturale. Alleen blijft alles op onverklaarbare – of is het onderbewuste? – manier prikkelen en intrigeren zodat deze trip, zelfs tot lang na het rollen van de eindcredits, als een dikke, harige, onvoorspelbaar rondsluipende spin in je verwarde gedachten blijft kleven. Zoete dromen.
ENEMY ****
Denis Villeneuve met Jake Gyllenhaal, Mélanie Laurent, Sarah Gadon
DAVE MESTDACH
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
