Even heeft Deniz Gamze Ergüven overwogen op te geven. Gelukkig zette ze door, want met haar feeërieke drama Mustang oogstte de Frans-Turkse regisseuse staande ovaties in Cannes. ‘Je moet heel vaak knokken voor een film.’
Mustang opent met het einde van een zomerse schooldag in landelijk Turkije. Op weg naar huis duiken vijf zussen met kleren en al de zee in. Vooraleer ze naar huis gaan, dollen ze nog wat met hun klasgenootjes. Thuis staat oma klaar om hen een flink pak slaag te geven, omdat ze van de buurvrouw hoorde dat de jongedames op de schouders van enkele jongens waren geklommen. De scène is uit het leven gegrepen. Deniz Gamze Ergüven gebruikte deze en andere anekdotes van vrienden om een fictief verhaal te weven over vijf zusjes die hun vrijheid beknot zien door een patriarchaal systeem dat op een heel hypocriete manier om maagdelijkheid draait. In een verbazend sprookjesachtige setting kaart Ergüven thema’s als seksueel misbruik, uithuwelijking en vrouwenrechten aan.
De regisseuse groeide zelf op in Ankara en Parijs, studeerde eerst Afrikaanse literatuur en geschiedenis en trok daarna naar het Fémis, de beroemde Parijse filmschool waar ook Theo Angelopoulos, Louis Malle en François Ozon ooit studeerden. Daarna wilde Ergüven een film maken over Rodney King en de rassenrellen in Los Angeles, maar toen het project na vijf jaar nog steeds niet van de grond was geraakt, was ze bereid alles op te geven om ijsjes te gaan verkopen in Australië.
Was je echt klaar om de handdoek in de ring te gooien?
DENIZ GAMZE ERGÜVEN: Ja, maar dat heeft maar een viertal minuten geduurd. Ik zat volop in de laatste, vervelende episode van mijn Rodney King-project. Ik was al heel lang aan het vechten voor die film en had het gevoel steeds het deksel op de neus te krijgen. Op een bepaald moment was ik zo wanhopig dat ik aan mijn goeie vriendin Alice Winocour (coscenariste van Mustang en regisseuse van Maryland, met Matthias Schoenaerts, nvdr.) zei dat ik wilde stoppen. Maar dat moment van wanhoop duurde maar zo lang als het gesprek zelf.
Is Mustang een even moeilijke bevalling geweest?
ERGÜVEN: Het schrijven ging in één ademteug maar de productie kende wel een paar behoorlijk dramatische wendingen. De eerste producente heeft drie weken voor de draaiperiode opgegeven omdat ze plots besefte dat de film onvoldoende gefinancierd was en het werkschema behoorlijk zwaar zou worden. Uiteindelijk heeft Charles Gillibert, de producent van Olivier Assayas, de film opgepikt. Dus, ja, er zijn enkele moeilijke momenten geweest, maar ik denk dat je als regisseur heel vaak voor een film moet knokken.
Mustang lijkt een aanklacht.
ERGÜVEN: Nee, zo zie ik het niet. Zelfs wanneer in een film een negatief of heel hard personage zit, probeer ik het te benaderen vanuit zijn of haar meest menselijke kant. Ik probeer de complexe redenen voor het gedrag van dat personage te doorgronden. Ik vond het echt noodzakelijk dat de film over moed en vrijheid zou gaan, dat de meisjes er als winnaressen uit zouden komen. Mustang is meer een ode aan mensen die zich niet laten onderwerpen.
Hoe zie je de rol van de grootmoeder dan?
ERGÜVEN: Ze heeft alleen maar goede bedoelingen. Zodra ze begrijpt dat er in haar eigen huis een meisje seksueel wordt misbruikt, probeert ze op haar manier alles te doen om dat kind te helpen. Ze bedenkt een soort ontsnappingsplan en doet wat ze kan met de middelen die ze heeft. Ze huwt de meisjes uiteindelijk uit om hen het huis uit te krijgen.
Maar helpt ze zo ook niet mee aan een systeem van onderdrukking?
ERGÜVEN: Ja, de grootmoeder maakt deel uit van dat systeem. Soms helpen vrouwen, of mensen in het algemeen, mee aan de voortzetting van een situatie waar ze zelf onder geleden hebben. Vrouwen die vrouwenbesnijdenissen uitvoeren, bijvoorbeeld. De zaken zijn vaak niet zo eenvoudig als ze lijken. Soms wordt leed gewoon doorgegeven.
Hoe zie je de toekomst? Gaat de situatie voor vrouwen in Turkije verbeteren?
ERGÜVEN: In Turkije is er een grote polarisatie op het vlak van maatschappelijke keuzes en vrouwenrechten. Een groot deel van de bevolking is enorm gehecht aan de scheiding tussen kerk en staat, aan vrijheid, aan het idee dat vrouwen een gelijke plaats hebben. Maar er is ook een stroming… enfin, de partij die nu al dertien jaar aan de macht is, draagt heel andere waarden uit. Voor die stroming zijn vrouwen niet gelijk en haar aanhangers blijven maar rare uitspraken doen. Dat zwangere vrouwen zich beter niet in het openbaar vertonen, om maar een voorbeeld te geven. Zo worden voortdurend buitenissige eisen geformuleerd die beetje bij beetje hun sporen achterlaten in de samenleving. Ik kan de toekomst niet voorspellen, maar ik weet dat Turkije een volatiel land, een land in beweging is waarin beide tendensen bestaan: een heel moderne en aan de andere kant die hang naar het verleden.
Ben je bang dat Mustang politiek zal worden gerecupereerd door mensen die er niet noodzakelijk dezelfde ideeën als jij op na houden?
ERGÜVEN: Nee, de mensen doen met de film wat ze willen. Er zijn er die van de film houden maar er toch dingen over zeggen die me doen steigeren. Ze verklaren dan dat de meisjes het geweldig doen, geconfronteerd als ze zijn met een situatie die voor vrouwen zo verschrikkelijk is. Dat stoort me omdat ik van de meisjes geen slachtoffers maak. Hetzelfde geldt voor het idee dat er iets beschuldigends in de film zou zitten. Opmerkingen dat meisjes in Frankrijk zo veel meer geluk zouden hebben dan meisjes in Turkije, waar het zo afschuwelijk zou zijn, slaan nergens op. Maar uiteindelijk gaat het me niet aan. Ik vind dat de film heel duidelijk is, maar er zullen altijd mensen zijn die… Enfin, het zijn mijn zaken niet meer.
Waarom baadt Mustang in zo’n feeërieke sfeer?
ERGÜVEN: Het onderwerp is behoorlijk somber en alle scènes hebben echte gebeurtenissen als basis, dus had ik afstand nodig. Ik wilde alles gracieus en met veel licht benaderen en zo kwam ik uit bij die sprookjesachtige sfeer. Mythologische motieven en sprookjesfiguren zaten er al heel vroeg in de scenariofase in en dat heeft enorm geholpen om het verhaal te construeren.
Mustang wordt vaak vergeleken met Sofia Coppola’s The Virgin Suicides, maar dat was niet jouw belangrijkste invloed.
ERGÜVEN: Voor mij is Le départ (1967) van Jerzy Skolimovski even belangrijk. En Stanley Kubricks Lolita (1962) maakte indruk op me omdat die film ook iets heel dynamisch heeft. Er zijn zo veel dingen die je bij het schrijven van een film beïnvloeden. Mijn favoriete schilderij bijvoorbeeld: L’évasion de Rochefort van Manet. Daarop zie je mensen die net uit een gevangenis zijn ontsnapt in een klein bootje wegvaren. En nu we het over ontsnappingen hebben: ik heb tijdens het schrijven eigenlijk heel veel gevangenisfilms, zoals Escape from Alcatraz (1979) of Un condamné à mort s’est échappé (1956) herbekeken. Er zijn zo veel invloeden. Bij een boek of een film word je altijd beïnvloed door alles wat daarvoor kwam.
MUSTANG
In de bioscoop vanaf 12/8.
VOLGENDE WEEK GENE BERVOETS
DOOR SAM DE WILDE
Deniz Gamze Ergüven : ‘OPMERKINGEN DAT MEISJES IN FRANKRIJK ZO VEEL MEER GELUK ZOUDEN HEBBEN DAN DIE IN TURKIJE, DOEN ME STEIGEREN. IK MAAK VAN DE MEISJES IN MUSTANG OOK GEEN SLACHTOFFERS.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
