DE OSCARS

Met films over slavernij, het presidentschap, de war on terror en de nalatenschap van het Bushregime als favorieten hebben de 85e Academy Awards een wel heel actuele ondertoon. Maar hoe politiek zijn de Oscars echt?

Opvallendste Oscartrend van 2013: het hoge aantal films met een politiek thema. De meest expliciete gevallen zijn Lincoln, Steven Spielbergs drama over de inspanningen van de zestiende president van de VS om de slavernij af te schaffen, en Zero Dark Thirty, de thriller van Kathryn Bigelow over de jarenlange jacht op Osama bin Laden. Iets implicieter is Beasts of the Southern Wild, de debuutfilm van Benh Zeitlin over armoede in de moerassen van Louisiana, die zich als een post-Katrina-allegorie laat lezen. Twee titels dobberen in de schemerzone tussen politiek en popcorn: Django Unchained, Quentin Tarantino’s westernpastiche waarin een bevrijde slaaf wraak neemt op zijn voormalige eigenaars, en Argo, Ben Afflecks op feiten gebaseerde thriller over een uitzonderlijke CIA-reddingsoperatie in Iran eind jaren zeventig.

Nu is de Academy nooit allergisch geweest voor een snuifje politiek. Toen de zwarte Hattie McDaniel in 1940 de Oscar voor beste bijrol won voor haar vertolking van meid Mammy in Gone with the Wind, deed conservatief Amerika Hollywood af als een verderfelijk nest linkse ratten. In 1973 weigerde Marlon Brando zijn gouden beeldje voor beste mannelijke hoofdrol in The Godfather en liet hij zich tijdens het gala vervangen door de woordvoerster van de indiaanse gemeenschap, die de kans benutte om te protesteren tegen Tinseltowns incorrecte portrettering van haar volk. En tien jaar terug oogstte Michael Moore zowel applaus als boegeroep toen hij toenmalig Amerikaans staatsleider Bush ‘our fictitious president’ noemde tijdens zijn speech voor de Oscar voor beste documentaire voor Bowling for Columbine.

OP PRIJZENGEBIED HEEFT DE ACADEMY NOCHTANS DE REPUTATIE altijd op veilig te spelen. Apocalypse Now, Francis Ford Coppola’s verpletterende Vietnamnachtmerrie, maakte in 1980 geen schijn van kans tegen Kramer vs. Kramer, het melige echtscheidingsdrama met Dustin Hoffman en Meryl Streep in de belangrijkste rollen. Tarantino’s Pulp Fiction moest het in 1995 afleggen tegen de reactionaire geschiedherschrijving van Forrest Gump. En Ang Lees homotragedie Brokeback Mountain – een meer dan gedoodverfde favoriet – verloor in 2006 van Crash, Paul Haggis’ brave parabel over het leven in het multiraciale Los Angeles. Dat er tegenwoordig een gewaagdere wind waait, bleek drie jaar geleden al, toen The Hurt Locker, Kathryn Bigelows thriller over een militaire ontmijningseenheid in Irak, met de hoofdprijs naar huis ging. Hoewel de politieke dimensie in de film eerder bijzaak is, leek de Academy voor het eerst de vinger aan de pols te houden. Ter vergelijking: de Vietnamoorlog was al een paar jaar voorbij toen The Deer Hunter als eerste film over het conflict een Oscar kreeg.

Dit jaar lijkt het hek helemaal van de dam. Alleen valt het op dat de makers van die zogezegd politieke films er alles aan doen dat thema te bagatelliseren. Terwijl Lincoln-scenarist Tony Kushner nog zei dat ‘het verdeelde Amerika van vandaag als twee druppels water lijkt op het Amerika van net voor en tijdens de Burgeroorlog’ doet Spielberg alle parallellen tussen Obama’s beleid en dat van zijn titelpersonage af als toevallig. Hij stond er ook op dat de film pas na de presidentsverkiezingen van vorig jaar in de zalen zou komen, om te vermijden dat men zijn film als een goedkope Obama-commercial zou afdoen. Ook de releasedatum van Zero Dark Thirty van The Hurt Locker-team Kathryn Bigelow en Mark Boal werd om die reden aangepast. Tarantino gaat nog een stapje verder. Hij blaft journalisten die vragen durven te stellen over de gelijkenissen tussen Obama en het titelpersonage van zijn recentste film simpelweg af. Zelfs een heet hangijzer als slavernij beschouwt hij in de eerste plaats als origineel scenariomateriaal, als ‘een van de weinige onderwerpen waarop Hollywood nog geen roofbouw heeft gepleegd’, zoals hij in een interview zei.

De Academy heeft zich ook beschermd tegen een potentiële politieke overload. Zo is het allesbehalve toevallig dat Tarantino, Bigelow en Affleck in de categorie beste regisseur ontbreken, terwijl hun films wel kans maken op het beeldje voor beste film. Wie er in hun plaats dan meedingt? David O. Russell en Ang Lee. De eerste voor Silver Linings Playbook, een tragikomedie over de romance van een koppel met psychische problemen. De tweede voor Life of Pi, een als digitaal spektakel vermomde parabel. Conventioneler Oscarvoer vind je dezer dagen amper. Grote verrassing in de categorie beste regisseur is ongetwijfeld Benh Zeitlin, voor Beasts of the Southern Wild. Op het eerste gezicht is het lovenswaardig dat de Academy een debutant nomineert die met zijn amper 1,8 miljoen dollar kostende indieprent de ene prestigieuze festivalprijs na de andere wegkaapt. Tegelijkertijd is het overduidelijk dat het ook daar om een ‘veiliger’ keuze gaat. Zeitlin deinst er niet voor terug om het leven van de arme zwarte in het zuiden van de VS hopeloos te romantiseren. Bovendien heeft hij het post-Katrina-gegeven zo verdund dat hij en alle andere betrokkenen op politiek vlak compleet buiten schot staan.

ZOWEL VOOR TARANTINO ALS BIGELOW MAAKTE HET NIET UIT DAT ze zelf de politieke factor wat probeerden te verbloemen: hun films bleken te controversieel voor hun eigen goed. De groteske vuurgevechten uit Django Unchained leken misplaatste entertainende echo’s van de talloze schietincidenten die in Amerika het debat over gun control opnieuw aanwakkerden. Ook Zero Dark Thirty zorgde voor een storm van controverse. Links zag er een pleidooi in voor de CIA-marteltechnieken ten tijde van president Bush, rechts had het over een links lamento over de teloorgang van Amerika’s rechtschapenheid. Sowieso houdt de film the land of the free een iets te confronterende spiegel voor. Pro marteltechnieken of niet: het beeld dat van de Amerikaanse war on terror geschetst wordt, is niet van de fraaiste.

Dat verklaart meteen waarom Argo ondanks Afflecks afwezigheid in de categorie beste regisseur toch nog is uitgegroeid tot favoriet voor het bestefilmbeeldje. Net zoals The Hurt Locker gaat het in de eerste plaats om een entertainende thriller – met als niet onbelangrijk extraatje een verhaallijn over twee Hollywoodfiguren die hun steentje aan de reddingsactie van ambassadepersoneel bijdroegen. Daarnaast is Affleck zo slim geweest om de aanvankelijke Amerikaanse steun aan de afgezette sjah, die bekendstond voor zijn martelpraktijken en decadentie, te bekritiseren. Finale Oscarmeesterzet: de focus op de heroïek van CIA-agent Tony Mendez, een simpele Amerikaanse familieman. Dat de Canadese regering een cruciale rol speelde in de hachelijke onderneming geeft Affleck alleen maar mee in een te elfder ure toegevoegd postscriptum.

DE OSCAR-UITREIKING

Zondag 24/2 vanaf 1.00 uur op Prime Star (gratis voor alle Telenet Digital TV-klanten).

DOOR STEVEN TUFFIN

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content