‘We wonen er nog maar koud / of de buurman is al weggehaald / kroop bij zijn dochter in de wieg.’ Het citaat komt uit zijn eerste dichtbundel Van alle kanten komen ze (2006) maar het had zo uit de synopsis van een van de films van Alex van Warmerdam kunnen komen. De Noorderlingen (1992) bijvoorbeeld, een heel bizar portret van een stukje Holland, zo vanonder de kaasstolp geplukt.
Van Abel (1986) over Borgman (2013) tot Schneider vs. Bax (2015): de Nederlandse cineast, theatermaker en schrijver Van Warmerdam zet zijn camera graag neer in gestileerde decors die hij zelf verzint en helemaal vanuit het niets laat optrekken. In de sarcastische fabel De Noorderlingen (die de VPRO uitzendt als keuzefilm van Zomergast Eric Wiebes, Nederlands minister van Economische Zaken en Klimaat) is dat een nieuwbouwstraat in het lege polderlandschap van de jaren zestig.
In zijn stukje niemandsland met een bos eromheen voert Van Warmerdam een rits excentrieke personages op. Er is de seksueel geobsedeerde slager (Jack Wouterse), zijn religieuze vrouw Martha, die als een heilige vereerd wordt (Annet Malherbe, Van Warmerdams eega), de bemoeizuchtige postbode Plagge, die ieders brieven leest (Van Warmerdam zelf), de steriele jachtopziener Anton (Rudolf Lucieer), de mysterieuze schone Agnes (Veerle Dobbelaere) en Thomas (Leonard Lucieer), de door Lumumba geobsedeerde tienerzoon van de slager door wiens ogen je het leven ontdekt in dit onaffe modelstadje waar alle huizen grote ramen hebben zodat iedereen iedereen makkelijk in de gaten kan houden.
Die duidelijk geconstrueerde wereld waarin een eenling onhandig zijn weg zoekt, doet soms denken aan het werk van Jacques Tati. Je kunt in de laconieke dialogen, vreemde intriges en malle grappen ook een calvinistische variant op de Finse droogstoppel Aki Kaurismäki zien. Maar Van Warmerdam is in De Noorderlingen – zoals altijd – toch vooral zijn unieke zelf: de film is een absurdistische dissectie van de kleinburgerlijke moraal van een gemeenschap die de verbeelding tracht te onderdrukken.
Als u daar niet genoeg van kunt krijgen, kunt u tot 2 september in het Amsterdamse filmmuseum Eye trouwens nog naar de expo L’histoire kaputt, waarop naast installaties en objecten ook fragmenten uit acht van Van Warmerdams negen speelfilms – ‘oude meuk’, zo noemt hij ze – te zien zijn.
Zondag 26/8, 23.30, NPO 2
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
