Van ‘Supernanny’ tot ‘SAM’: de televisie IS onze vriend geworden, die toont hoe we ons leven moeten leiden. MAAR HEEFT HIJ WEL RECHT VAN SPREKEN?

‘HONEY, WE’RE KILLING THE KIDS’

20.00 BBC1

‘SUPERNANNY’

ELKE WOENSDAG – 20.25 VT4

‘SAM’

ELKE WOENSDAG – 21.20 ééN

‘MAKING SLOUGH HAPPY’

ELKE DINSDAG – 22.00 BBC2

Wat hebben we tijdens alle festiviteiten rond 50 Jaar Televisie toch gelachen om de betuttelende manier waarop de openbare omroep vroeger op haar publiek neerkeek. Programma’s als Hier Spreekt Men Nederlands – de legendarische reeks waarin de Vlaming een mondje AN in de maag werd gesplitst – zorgden in de huiskamer voor een hoop gegniffel. En voor opluchting, omdat de tijd dat de televisie zichzelf als doel stelde het gewone volk op te voeden en te verheffen gelukkig achter ons ligt. Er is echter één probleempje: die tijd ligt niet achter ons. Sterker nog: er zijn op televisie nog nooit zoveel programma’s te zien geweest waarin de kijker tips en levenslessen krijgt als nu. Voor zowat elk aspect van ons dagelijkse bestaan kun je je vandaag de dag wenden tot de kijkbuis, om te weten te komen hoe je je moet gedragen om een beter mens te worden.

U hebt een onhandelbare kroost die de buurt terroriseert en uw familiale verzekering plundert? Geen nood, want daar is Supernanny om te tonen hoe u van die kleine ettertjes glimlachende engeltjes kunt maken, aan de hand van post-its op de keukenkasten en waarlijk revolutionaire concepten als direct oogcontact, een vast tijdstip om naar bed te gaan en dreigementen die ook daadwerkelijk worden uitgevoerd. Uw garderobe ziet eruit alsof ze door een vogelverschrikker is samengesteld? Dan roept u gewoon de hulp in van het peloton stylistes en mode-experts die programma’s als What Not To Wear, Annick & Angelique of Het V-Team bevolken, zodat u in de toekomst wél weet dat roze beenwarmers op een leren minirokje misschien toch niet zo’n goed idee is. Als uw huiskamer de proporties heeft aangenomen van de gemiddelde woning in New Orleans na de doortocht van Katrina, dan vertellen de kibbelende dametjes uit Schoon en Meedogenloos u wel wat voor opbergboxen en schoonmaakproducten het best zijn. En zo gaat het maar door: een nieuw interieur? Take your pick, programma’s in overvloed. Niet gelukkig met uw job? De tv helpt u op de arbeidsmarkt. U kan het niet vinden met uw kamergenoot? Daar is de psycholoog al!

Toegegeven: in geen enkele van die reeksen worden we zoals in Hier Spreekt Men Nederlands geconfronteerd met een professor die zijn publiek streng toespreekt, en ook de stijl is een stuk minder betuttelend dan vroeger (al lijkt een titel als Je Bent Wat Je Eet zo weggelopen uit een overheidscampagne uit de jaren vijftig). Maar het blijft een feit dat voor zowat alle onderdelen van een mensenleven een programma bestaat. Bij ons valt het dan zelfs nog mee: in Groot-Brittannië is de vloed echt niet meer te stoppen en komen er bijna wekelijks een paar programma’s bij. Aangezien de meeste Vlaamse reeksen, zoals Supernanny of Schoon en Meedogenloos, bewerkingen zijn van Engelse formats is het maar een kwestie van tijd voor die ook bij ons ingang vinden (of anders is er wel altijd een Vlaamse zender voor te vinden om de originele reeksen uit te zenden). Om u een idee te geven van wat u nog mag verwachten, geven we een paar van de laatste nieuwigheden in Engeland. In No Waste Like Home gaat een ecologisch experte bij de mensen thuis langs om te tonen hoe ze milieuvriendelijker kunnen leven én tegelijk geld kunnen besparen. Ook de financiën van de gewone Brit zijn al lang niet meer veilig. Een paar jaar geleden was er al een reeks waarin een boekhouder (maar dan wel een flamboyante en trendy boekhouder, het is tenslotte televisie) orde op zaken ging stellen bij gezinnen die op de rand van het bankroet stonden. Iets vergelijkbaars is The Bank of Mum and Dad: daarin gaat de tv-ploeg op bezoek bij jonge vrouwen die er een levensstijl à la Paris Hilton op na houden, maar dan wel met de bankrekening van hun ouders. (Oké, dat is niet zo verschillend van de echte Paris Hilton, maar de ouders in The Bank of Mum and Dad staan over het algemeen níet aan het hoofd van een internationaal hotelconcern.)

Een van de meest bizarre formats is Honey We’re Killing the Kids, een nieuwe reeks van de BBC waarin deskundigen aan ouders laten zien hoe hun kinderen er over veertig jaar aan toe zullen zijn als ze hun huidige levensstijl aanhouden. De eetgewoontes van de kleinsten worden onder de loep gelegd en de sociale interactie binnen én buiten het gezin – de buurt, de school… – wordt onderzocht, om zo een beeld te schetsen van de toekomst. Honey We’re Killing the Kids kan ook symbool staan voor de trend van de laatste maanden om steeds ambitieuzere programma’s te maken. In Groot-Brittannië startte vorige week bijvoorbeeld ook Making Slough Happy, een vijfdelige reeks waarin een team van deskundigen zal proberen om meteen een volledige leefgemeenschap gelukkiger te maken, aan de hand van een hoop eenvoudige tips (genre: ‘Get Things Done!’, ‘Think Optimistically!’) die u thuis ook zonder problemen op uw eigen leven kunt toepassen.

In Vlaanderen is de openbare omroep natuurlijk de kampioen van de programma’s die niet minder dan de wereld moeten veranderen, met Fata Morgana en nu ook SAM. Geef toe: van Vlamingen leren beter Nederlands te spreken naar de kijker laten zien hoe hij moet samenleven met zijn medemens, het is qua ambitie niet meteen een stapje achteruit.

Het is natuurlijk logisch dat de televisie zich de laatste tijd opstelt als onze beste vriend, die altijd klaarstaat met goede raad. Tenslotte is de kans op succes groot. Net zoals de zelfhulpboeken niet snel genoeg aangevoerd kunnen worden, is er ook altijd wel een publiek te vinden voor de nieuwste reeks waarin de tv toont hoe het eigenlijk moet. Toch is het vreemd dat net de tv-makers aan de kijkers levenslesjes geven, omdat ze mee aan de basis liggen van een aantal problemen waarvoor ze oplossingen aanbrengen. Nu wil ik hier allerminst het rijtje cultuurpessimisten vervoegen die televisie met alle zonden Israëls opzadelt en de beeldbuis verantwoordelijk stelt voor alles wat verkeerd gaat in de wereld. Integendeel, televisie is in de laatste decennia volgens mij alleen maar beter geworden, en vandaag kun je met een beetje moeite iedere dag van de week een tv-avond samenstellen met programma’s waarbij je niet het gevoel hebt dat je verstand na vijf minuten besluit om in een andere kamer te gaan zitten. Maar dat neemt niet weg dat er aan de golf van opvoedprogramma’s toch een ironisch kantje zit. Neem nu de zwaarlijvige mannen, vrouwen en kinderen die in Je Bent Wat Je Eet op de vingers werden getikt. Hun problemen kwamen zonder uitzondering voort uit een combinatie van grote hoeveelheden junkfood en een tekort aan lichaamsbeweging – anders gezegd: ze zaten voortdurend hamburgers te eten voor de televisie. En de jongeren die moeten worden geholpen als hun financiën een rommeltje zijn geworden: zou hun koopgedrag ook niet op zijn minst een beetje gestuurd zijn door wat ze op televisie zien, door de luxueuze levensstijl in veel series en realitysoaps?

Het toppunt van ironie is wel dat zenders als VTM en VT4 aan de ene kant respectievelijk de Vlaamse en de Engelse Supernanny opvoeren om te laten zien hoe je kinderen in de hand moet houden, maar aan de andere kant wel van ’s ochtends vroeg de kleuters van Vlaanderen onderdompelen in tekenfilms en jeugdseries. Dat veel van de kinderen in Supernanny zo veel energie lijken over te hebben, komt misschien ook doordat ze urenlang voor de tv geposteerd worden? In dat opzicht is het bijna cynisch dat in de week dat VRT groot uitpakte met SAM en zichzelf tot doel stelde om Vlamingen wat meer warmte bij te brengen, Ketnet haar vernieuwde ochtendblok lanceerde, waardoor kinderen nu ook bij de openbare omroep van ’s morgens vroeg tv kunnen kijken. Misschien moet er eens iemand een programma maken waarin mensen de raad krijgen om hun leven meer kwaliteit te geven door de televisie uit te zetten. Want in de opvoedgolf is dat het enige wat nog ontbreekt.

Door Stefaan Werbrouck

WAAR BLIJFT HET PROGRAMMA OVER HOE JE JE TV MOET UITZETTEN?