Al eeuwenlang inspireert de literatuur componisten en lokt ze muziek uit. Maar wat heeft, omgekeerd, de muziek ooit voor de literatuur gedaan? Op welke maat is de roman gecomponeerd? Deze week: The Time of Our Singing van Richard Powers.

[DE KLASSIEKE SCENE]

David Strom, een Joods-Duitse fysicus, ontvlucht nazi-Duitsland en ontmoet in Washington de zwarte zangeres Delia Daley. Hun zonen, de geniale zanger Jonah en de bescheidener pianist Joey, werpen zich op als de held en de verteller van deze roman. Op een bepaald moment rijden ze samen met David naar huis, nadat Jonah de aartsmoeilijke rol van Aaron heeft gezongen in Arnold Schönbergs opera Moses und Aron. David is in zijn nopjes, maar toont zich ook verbaasd over Jonahs oudtestamentische kwaliteiten: had hij hem niet tot ‘brave, godvrezende atheïst’ opgevoed? Op de autoradio horen ze een verslag over de eerste ruimtevlucht, inclusief een radiosignaal dat van buiten de atmosfeer is verstuurd:

‘Samen zaten we bij de radio te luisteren naar dat regelmatige piepje, het eerste woord vanuit die verre oorden: de toekomst. Jonah hoorde precies het tegenovergestelde. Zijn oren waren afgestemd op nog subtielere frequenties, op het baanbrekende ver-leden waar alle signalen halsoverkop naartoe stormden. ‘Joey, hoor je dat? Schönbergs Tweede Strijkkwartet. Daar héb je het, broertje. Dat we dat nog mogen beleven! Ik voel de lucht van andere planeten. ‘Ich fühle Luft von anderen Planeten.’ Papa prevelde die bij hem bovengekomen woorden voor zich uit, hij suisde rond in een of andere onmetelijk verre baan.’

[DE KLASSIEKE SCORE]

Welbeschouwd bestaat deze roman, een van de belangrijkste van onze tijd, volledig uit muziek. Behalve het Strijkkwartet opus 10 van Schönberg komen ook een lute song van Dowland, een vlaag John Coltrane en een flard Sly Stone aan bod. Deze scène is erg typerend voor de manier waarop Powers het anekdotische met het algemene en de inhoud met de vorm verstrengelt. Schönberg was net zoals Stefan George (de dichter van de geciteerde tekst uit het strijkkwartet) én David Strom een Jood die de nazi’s ontvluchtte. Het thema van de opera is ontleend aan het Oude Testament, de Bijbelboeken die de Joden en de christelijk geïnspireerde racisten van het toenmalige Amerika deelden. In de opera is Aaron de zegsman van zijn moeilijk pratende broer Mozes. Als het eerste echt atonale werk uit de muziekgeschiedenis zette het Tweede Strijkkwartet de muzikale conventies op losse schroeven, net zoals de relativiteitstheorie dat deed met de rol van de tijd in de klassieke mechanica, en David en Delia met de sociale codes van hun omgeving. En die signalen die ‘naar het verleden toe stormen’? Daarover valt niets te verraden dat uw leesplezier niet zou vergallen.

[DE OPNAMEKLASSIEKER]

Dawn Upshaw en Arditti String Quartet (Disques Montaigne)

RUDY TAMBUYSER