Al eeuwenlang inspireert de literatuur componisten en lokt ze muziek uit. Maar wat heeft, omgekeerd, de muziek ooit voor de literatuur gedaan? Op welke maat is de roman gecomponeerd? Knack Focus zoekt in deze reeks naar de klank achter woorden.

(R.T.)

[DE KLASSIEKE SCENE]

Hannah Buchan, de heldin van Kennedy’s roman State of the Union, is op weg naar haar volwassen dochter Lizzie, die lang spoorloos verdwenen was. Ze heeft net Lizzies vader daarvan op de hoogte gebracht. Van een last bevrijd kijkt ze uit naar het weerzien, ook al verkeert ze in zwaar weer, letterlijk: veel sneeuw, steile helling. Net op dat moment is er Brahms’ Ein Deutsches Requiem op de autoradio: ‘Ik kende het stuk niet, maar was meteen geïntrigeerd toen de omroeper zei dat het werk worstelt met het diepste en moeilijkste van alle persoonlijke inzichten – het feit dat we volkomen sterfelijk zijn, en in die zin efemeer. De verbijsterende kracht van Brahms’ muziek raakte me frontaal [… ]’.

[DE KLASSIEKE SCORE]

De zin lezen duurt seconden, het requiem duurt een uur. Had Kennedy, een gewezen thrillerauteur die sterk cinematografisch schrijft, bij deze scène alleen het tweede deel van Brahms’ stuk in gedachten, de imposante hymne Denn alles Fleisch, es ist wie Gras, die de genoemde kortstondigheid van het leven behandelt? Wellicht niet, want Ein Deutches Requiem past om meer dan één reden in zijn verhaal. Het is in zijn genre namelijk opmerkelijk profaan. De teksten zijn liturgisch, maar staan ver van de traditionele thematiek van de dodenmis: verlossing in de dood en verrijzenis van Christus. Dit requiem is menselijk. Precies daarom werkte de clerus de uitvoering van het werk destijds flink tegen. En misschien is dat in Kennedy’s roman een voorafschaduwing van wat nog volgt: Hannah komt verderop onzacht in aanraking met de ultrarechtse christenen in het Amerika van Bush junior.

Brahms begon bovendien aan zijn requiem na de dood van Robert Schumann, zijn mentor – en als echtgenoot van Clara Wieck ook zijn rivaal. Hij werkte het stuk niet af, maar hernam het toen zijn moeder stierf. De belangrijkste toevoeging was de sopraanaria Ihr habt nun Traurigkeit, met als slotzin de werkelijke toedracht van dit fantastische werk: ‘ Ich will euch trösten wie Einen seine Mutter tröstet.’ Ofte: de troost van de moeder als tegengif tegen vergankelijkheid.

Ein Deutches Requiem vergroot zo in elk geval de draagwijdte van deze op zich al mooie scène. (R.T.)

[DE OPNAMEKLASSIEKER]

Sterk aanbevolen: Gardiner/Orchestre révolutionnaire et romantique (Philips) en Klemperer/Philharmonia (EMI).

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content