Op 22 april is Toon Hermans vijf jaar dood. Nederland 3 brengt in ‘De kleuren van EeN clown’ een hommage.

ZATERDAG 23/4 û 21.00 NED3

De kleuren van een clown

‘Ik doe maar wat.’ Een uitspraak van Toon Hermans, zoals er zoveel te vinden zijn. De cabaretier schilderde zichzelf graag af als dilettant, die haast per ongeluk in zijn leven was beland. De kleuren van een clown, een nieuwe docu over zijn leven en werk, maakt komaf met dat beeld en toont dat er achter de freewheelende theatershows maandenlange repeteersessies schuilgingen. Regisseur Coen Verbraak kon voor zijn film voor het eerst beelden uit Hermans’ privé-archief gebruiken en daar zaten unieke opnames tussen, zo vertelt hij. ‘Toons zoon, een regisseur, heeft de repetities voor een nieuwe theatershow opgenomen, en daar zie je mooi hoe doordacht hij te werk ging. Hij repeteerde drie maanden lang elke dag en liet echt niets aan het toeval over. Zijn beroemde manier van opkomen bijvoorbeeld, herinner je je die nog? Het publiek geeft een minutenlange staande ovatie, terwijl hij vooraan ‘Mensen, Mensen’ en ‘Nou, nou’ staat te mompelen. Wel, dat was tot in de puntjes geoefend: op die films staat hij echt twee minuten lang voor een lege zaal ‘applaus’ in ontvangst te nemen. Nog zoiets: toen Toon me vroeger zei dat hij al zijn liedjes zelf uitschreef, dan dacht ik vaak: Ja, dat zal wel, daar heb je helemaal de tijd niet voor. Maar de mensen van het orkest krijgen op de tapes minutieuze instructies over hoe ze alles moeten spelen. En wat mooi is: Hermans kon geen noten lezen, dus omschreef hij alles met kleuren. ‘Je moet dat iets blauwer spelen’, op die manier. Vandaar de titel van de film.’

De kleuren van een clown laat ook cabaretiers als Youp van ’t Hek en Paul De Leeuw aan het woord, over de invloed van Toon Hermans. En die is niet te overschatten, aldus Verbraak: ‘In 1955, op een moment dat Kan en Sonneveld, de twee andere grote cabaretiers, nog ensembleshows brachten, kwam Hermans met zijn eerste onemanshow. En de manier waarop hij met sfeer en muziek speelde, was heel on-Hollands. Die bescheidenheid, dat was maar een pose. ‘Ik doe maar wat’, dat klinkt natuurlijk goed, maar zoals Youp van ’t Hek ook zegt: Shows als de zijne, die steek je niet zomaar in elkaar. En ik ben blij dat ik als eerste kan laten zien hoe doordacht Toon was. Of ik een nog grotere fan ben geworden? Absoluut, al ben ik geen blinde bewonderaar, want hij had ook slechte kanten. Hij kon heel onsympathiek en onberekenbaar zijn: ik heb een paar keer aan zijn deur gestaan dat hij de afspraak zogezegd ‘vergeten’ was, en dat ik mocht afdruipen. Die kleinere kantjes komen aan bod in de film, al is mijn respect voor wat de man heeft verwezenlijkt alleen maar toegenomen.’

Stefaan Werbrouck