LICHT BEWOGEN. Het zit ‘m bij de vlaamse videokunstenaar DAVID CLAERBOUT meer dan in ‘het trucje’ alleen.

VAN ABBEMUSEUM

BILDERDIJKLAAN 10 IN EINDHOVEN, TOT 11 SEPTEMBER. WWW.VANABBEMUSEUM.NL

David Claerbout

Een kunstenaar is al behoorlijk geslaagd als hij zijn persoonlijke esthetiek in de wereld kan helpen. Bij David Claerbout (36) is dat zo: je herkent zijn werk op slag, er bestaat al bijna zoiets als een Claerboutiaanse kijk op de feiten en toch valt niet zomaar te zeggen waaraan dat ligt. Het zit hem in het trucje, is een veelgehoord argument. In de video’s gebeurt er altijd wel iets, soms niet meer dan een kleinigheid, waardoor de aandacht gaande blijft. De zon breekt door, een personage beweegt bijna onmerkbaar, het beeld staat stil maar als je goed kijkt, zie je de bladeren aan de bomen ritselen. Claerbouts video’s zijn dikwijls bewegende foto’s: statische taferelen waarin dan toch iets schuift of verandert. Alleen, als je ze met werk van anderen vergelijkt – de Britse Maria Marshall maakt ook video’s die subtiel veranderen – blijkt dat de Claerboutsignatuur niet echt in het trucje schuilt. Melancholie en nostalgie zijn nog twee termen die geregeld de kop opsteken. Een tikje vreemd, want veel emotie zit er niet in Claerbouts werk, en eigenlijk vinden we er ook geen uitgesproken verlangen naar vervlogen tijden in. Wat echter wel in het oog springt, is een strak in de hand gehouden opbouw. Aan Claerbouts video’s hangt geen grammetje vet te veel. Minimalistisch is nog anders, maar als je het over een bestudeerde benadering hebt, kom je hier wel aan een typevoorbeeld. Bijna altijd tref je een zuiverheid die duidelijk niet per toeval tot stand gekomen is. Hoewel de onderwerpen nogal saai uitvallen (tenzij iemand de onderkant van een snelweg opwindend vindt), brengt Claerbout ze zo dat je onmiddellijk op de visuele kant van de zaak focust. Daarin vind je doorgaans twee principes: een opvallende diepte en een nadrukkelijk vangen, of zelfs gijzelen van een moment.

De zes lijvige projecties in het Van Abbemuseum leggen sterk de nadruk op de studie van ruimte en tijd. Dat begint al bij American Car. Twee mannen zitten zwijgend in een auto terwijl de regen over de voorruit gutst. Het lijkt alsof ze al een eeuwigheid het einde van de stortvlaag afwachten, maar in een tweede projectie breekt het beeld open, zie je een wijds landschap met een auto in de verte en vind je nauwelijks een spoor van nattigheid. Hebben de twee elkaar vermoord, zijn ze te voet vertrokken? Bij Claerbout blijven de antwoorden altijd uit, maar daardoor drijft hij je resoluut in het beeld. In het nieuwe Shadow Piece wordt de hoofdrol vertolkt door een glazen deur van een kantoorgebouw uit de jaren ’50. Aan de buitenzijde morrelen mensen aan de klink. Zonder succes, maar zo leiden ze de blik naar een afgesloten hal met donkere slagschaduwen. Hoewel de kleur ontbreekt, lijkt Shadow Piece sprekend op wat Giorgio de Chirico deed: met behulp van een slimme compositie stilstand evoceren die veel suggereert, maar weinig verklaart.

Onder meer door de steekhoudende selectie kun je in het Van Abbe terecht voor een zorgvuldig uit de doeken gewikkelde Claerbout. De enige grillige noot vonden we in het 14 uur durende Bordeaux Piece. De film gaat over een conflictueuze ménage à trois, maar ondanks het potentieel houdt het verhaal moeizaam stand en hobbelen de acteurs onbeholpen door de solide Rem Koolhaas-villa. Gelukkig valt weinig aan te merken op de architectuur en het licht, twee hoofdbestanddelen die in maar liefst 70 versies terugkeren (vandaar de ellenlange duur) en ervoor zorgen dat het schril klinkende Engels niet al te lang blijft nagalmen. Els Fiers

Els Fiers