COLBERT EN CO.

JOOST VANDECASTEELE, auteur van onder meer Massa en Vel, stilt met een maandelijkse column zijn innerlijke nerd.

Mocht men de oorsprong van alle kennis die ik bezit met borden op tafels visualiseren, dan zou de rok borden met informatie die ik via een scherm heb verworven eindeloos veel langer zijn dan die via boeken of kranten – dat ik hiervoor een beeld gebruik uit een Dreft-reclamespot spreekt an sich al boekdelen, diezelfde boekdelen die ik dus blijkbaar niet lees, waardoor de hele teloorgang van de Vlaamse boekenmarkt een beetje als mijn schuld voelt. Ik kijk, mijn gedachten volledig geconditioneerd door televisie, tijdens het autorijden ook nooit meer naar de passagier naast mij, wegens te veel scènes gezien met een camera op de passagierszetel – negen op de tien keer de voorbode van een ongeval. Ook kan ik geen normaal gesprek voeren zonder om de vijf minuten stil te vallen, om in mijn hoofd een reclameblok af te spelen.

Om dezelfde reden valt elk beetje informatie over de Amerikaanse politiek dat ik bezit te traceren tot programma’s als The Daily Show en The Colbert Report. Dat laatste beleeft nu zijn laatste afleveringen. Niet omdat het gecanceld is, maar omdat presentator Stephen Colbert David Letterman gaat vervangen als gastheer van The Late Show. Een immense promotie als je bedenkt dat hij ooit begon als de zoveelste correspondent bij The Daily Show, die zich ondertussen mag uitroepen tot het beste showbizzinterimkantoor.

The Colbert Report zelf was in zijn begindagen, in 2005, niet meer dan een spin-off van The Daily Show, dus net als Daily Show-presentator Jon Stewart gaf Colbert satirische commentaar op politieke en maatschappelijke gebeurtenissen. Het grote verschil was dat Stewart achter zijn bureau zat als een iets uitvergrote versie van zichzelf en Colbert een volledig personage los van zichzelf speelde: een megalomane rechtse opiniemaker die vanuit de buik sprak, niet vanuit het hoofd. Zo introduceerde hij in zijn eerste aflevering het woord ’truthiness’, iets zeggen dat waar aanvoelt, maar zonder te checken of het effectief klopt – een beetje zoals Facebook eigenlijk. Dat personage kende zijn oorsprong bij Fox News, een rechtse nieuwszender die schaamteloos criticasters afblaft en president Obama consequent ‘a latte-drinking, Prius-driving dictator’ noemt. Stewart omschrijft Fox op zijn beurt als ‘Bullshit Mountain’, met als koning op de troon Bill O’Reilly, een bullebak die zo polariseert dat hij dus een eigen parodie kreeg: The Colbert Report. Tot nu.

En eigenlijk terecht.

ZOALS IK HIER VORIGE KEER UIT LIEFDE VOOR GAMES KRITIEK uitte omtrent Gamergate, zo wil ik als toegewijde fan zeggen dat Colbert zeer slim is om nu te stoppen, net voor zijn show van haar kracht en pluimen verliest. Want dat is de trieste waarheid van satire: van zodra de satiricus zelf een instituut wordt, verliest die ook zijn voornaamste kracht, zijn vermogen om echt te bijten in plaats van te porren. Succes is een zegen en een probleem. En zoals politici zich nooit bedreigd voelen tijdens een voorstelling van Geert Hoste – het bewijs hoe ongevaarlijk hij is – zo werd het ook tijd voor Colbert om te stoppen, op een hoogtepunt, aangezien hij ondertussen boeken in bestsellerlijsten krijgt en tijdens zijn verkiezingscampagne miljoenen binnenrijft, ook al is die vals.

Voor The Daily Show zelf is het helaas al te laat, ondanks nog genoeg spitante momenten om de onvermijdelijke neergang te verdoezelen (vijftien jaar lang de beste soort humor leveren is ook een bovenmenselijke prestatie; denken we maar aan die twee vreemde seizoenen van FC De Kampioenen toen de acteurs werden vervangen door werkelijke versies van hun personages, marginale zatlappen en een mentaal gehandicapte met diabetes wegens te veel chocolademelk). The Daily Show begint ook iets triests te krijgen door de aanblik van de steeds ouder wordende Jon Stewart, met zijn grijze haren en zijn grote ernst tijdens interviews, terwijl zijn publiek nog steeds voornamelijk bestaat uit joelende studenten die uit de bol gaan bij elke referentie naar weed en tieten.

Door de jaren zijn Stewart en Fox News tevens elkaars beste maar ook gemakkelijkste vijanden geworden, elkaars voor de hand liggende verpersoonlijking van alles wat er mis is met het land – elke vergelijking met de Belgische politiek is op eigen risico. Hun verbale steekspel is een bittere strijd geworden, een waaraan Stephen Colbert zich in TheColbert Report heeft onttrokken doordat hij zijn pijlen niet meer op zijn inspiratiebron richtte. Met zijn hart-op-de-tongpersonage als beschermlaag kon hij gemener uit de hoek komen dan zijn ex-baas Jon Stewart ooit heeft gekund.

Fox News is ondertussen zijn eigen parodie geworden, waar de loonkloof tussen man en vrouw als mythe wordt beschouwd, aangezien vrouwen maar 13 procent minder verdienen, wat het een bijna metafysisch debat maakt. Dat ik die informatie niet via The Daily Show heb vernomen, zegt ook veel. Net zoals de maandenlange afwezigheid van Jon Stewart zelf – om zijn film Rosewater te regisseren.

Maar dit is, net als het afscheid van de heer Colbert, geen eindpunt voor satire, eerder een aflossing van de wacht. Zelf kijk ik bijvoorbeeld heel hard uit naar Dear White People van Justin Simien, een komedie die al genoeg blanken in de VS ongemakkelijk heeft gekregen – Theo Francken zag weinig economische meerwaarde in de film.

Zij die satire goed beoefenen, zijn de eersten om de impact ervan te ondermijnen. Zo verklaarde Cole Bolton, de hoofdredacteur van The Onion, onlangs dat ze enkel mensen aan het giechelen willen krijgen. Ook al worden hun meest absurde artikels opgepikt als waar, zoals Kim Jong-un die uitgeroepen wordt tot meest sexy man op aarde, en ook al bewijst dat hoe dadaïstisch de werkelijkheid zelf is geworden.

Satire vereist de positie van de buitenstaander, een man of vrouw die naar boven bokst, honderdmaal minder machtig dan zijn of haar onderwerpen. En hoe briljant Stewart en Colbert ook zijn, mede dankzij hun excellente schrijvers, ze zijn deel van het medialandschap geworden, klaar om aangevallen te worden door een nieuwe generatie.

EN DAT BIJ DIE NIEUWE GENERATIE OOK ANDERE ex-correspondenten van The Daily Show kunnen horen, bewijst iemand als Wyatt Cenac. In tegenstelling tot zijn voormalige collega’s die de Hollywoodcarrières of eigen televisieprogramma’s in de schoot geworpen krijgen, koos hij voor een terugkeer naar de stand-upcomedy. Recent verscheen Cenacs heel persoonlijke voorstelling Brooklyn hipstergewijs op vinylplaat. Het optreden zelf kunt u bekijken op Netflix. (Kent u Netflix nog? Dat groots aangekondigde ding dat we allemaal aanschaften vanwege Arrested Development, waarna we met zijn allen moesten vaststellen dat die serie nergens te bekennen valt – wat eigenlijk nog irritanter is dan achter iemand staan die wacht voor hij de roltrap opstapt; het is telkens dezelfde trede, sukkel!)

STEPHEN COLBERT IS ZEER SLIM DAT HIJ NU MET THE COLBERT REPORT STOPT, NET VOOR ZIJN SHOW VAN HAAR KRACHT EN PLUIMEN VERLIEST.