Orson Welles, VS 1941, met Orson Welles, Joseph Co

Iemand in Hollywood zei ooit over de 25-jarige maker van Kane, toen hij op de set voorbijwandelde: ‘There, but for the grace of God, goes God.’ ‘Awesome’ Welles had al voor revolutie gezorgd op het toneel en in de ether (hij schokte blank Broadway met zijn all black voodooproductie van Macbeth in zwart Harlem en zaaide paniek met zijn akelig realistische War of the Worlds-radioprogramma). In de cinema debuteerde hij evenwel met wat wordt beschouwd als ’the greatest movie of all times’, 60 jaar na zijn release nog steeds een cinematografisch mirakel. Gesteund door een baanbrekende fotograaf (Gregg Toland), een ijzersterke scenarist (Herman Mankiewicz) en zijn vaste Mercury-gezelschap, synthetiseerde Welles het beste van de film-, verhaal- en acteertechniek in een adembenemende pseudo-biografie van een onstuitbare krantenmagnaat: Charles Foster Kane. Als eerste in Hollywood kreeg Welles absolute creatieve controle, die hij geniaal demonstreerde in zijn regie, montage en vertolking.

De donkere analyse van corrumperende macht en een journalistieke speurtocht naar de betekenis van Kanes laatste woord ‘Rosebud’ vond een real life-model in mediareus Randolph Hearst. Die werd Welles’ nemesis: hij boycotte de film en zorgde ervoor dat de originele nitraatnegatieven werden verbrand (Gore Vidal, een vriend van Hearst, verklaarde de woede van de tycoon door het feit dat ‘Rosebud’ de naam was die Hearst gebruikte voor de clitoris van zijn liefje, de stillefilmactrice Marion Davies).

De heisa, slechte kassaresultaten en grote afgunst in Hollywood nekten Welles, en voortaan moest hij voor elk shot vechten. In de films die hij nog voor Hollywoodstudio’s realiseerde, was zijn aandeel naar eigen zeggen nooit groter dan 60 procent. Richard Wright, de zwarte schrijver van Native Son, een controversiële roman uit 1940 die door Welles op Broadway werd opgevoerd, schreef over het gekortwiekte genie: ‘ One is enough. Two of them would no doubt bring civilisation itself to an end. If there were ten thousands of them, society itself would fly apart like an exploding bomb.’ (Welles is zondag te zien in Sacha Guitry’s Napoléon, en Arte draait vrijdagavond de pseudo-docu F for Fake, vermoedelijk in gedubde versie.)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content