Terwijl de muziekindustrie al sinds het begin van de jaren ’80 de digitale drager heeft ontdekt, blijft cinema nog een veelal analoge aangelegenheid. Maar daar komt stilaan verandering in

Door Ben Van Alboom

Het analoge geluid moest er tien jaar geleden al aan geloven en sinds kort keren ook steeds meer filmmakers het chemische ontwikkelingsproces de rug toe. Film wordt vervangen door een reeks bits en bytes die het principe van het videosysteem toepast om een beeld lijn per lijn op te bouwen. En daarmee verdwijnt meteen ook elk fysiek contact met de cinema. Want terwijl je vroeger nog een filmnegatief in handen kon pakken, kan je het resultaat nu alleen nog op een monitor of scherm bekijken. Voor de bioscoopbezoeker verandert er echter weinig. Het digitale opnameproces kan het chemische filmproces dan wel nooit evenaren, het verschil wordt zo klein (en de mogelijkheden van digitalisering zijn zo groot) dat de film het zowat zal vergaan als het vinyl.

Een historisch overzicht van de ontwikkelingen die uiteindelijk tot de intrede van digitale cinema hebben geleid:

1895

Nadat onder anderen Thomas Edison, Etienne Marey en Edward Muybridge de grondbeginselen van het bewegende beeld hebben uitgedokterd, brengen de gebroeders Lumière de eerste draagbare camera op de markt. In datzelfde jaar vindt ook de eerste publieke bioscoopvoorstelling plaats.

1927

De Amerikaan Philo Farnsworth vindt de televisie uit. Het principe is eenvoudig maar briljant: een beeld wordt lijn per lijn gelezen en vervolgens doorgeseind naar een toestel dat datzelfde beeld lijn per lijn reconstrueert. Het duurt evenwel nog tot 1934 voor hij het systeem op punt zet. In 1939 komt de televisie op de markt en beginnen de dagelijkse uitzendingen.

1975

Sony brengt met Betamax de eerste videorecorders op de markt. Het systeem wordt echter al vlug weggeconcurreerd door het minderwaardige VHS van JVC. Alleen professionelen houden vast aan de hogere kwaliteit van Betamax.

1978

Philips ontwikkelt een technologie om beeld op een schijfje te schrijven. Latere consumentgerichte producten als cd-rom, cd-i en Laserdisc weten de liefhebbers echter niet van hun kwaliteiten te overtuigen. VHS blijft de home entertainmentmarkt overheersen.

1979

Ridley Scott maakt voor een landingsscène uit Alien voor het eerst gebruik van CGI (Computer Generated Images). Het duurt evenwel nog ruim tien jaar voor computers de toepassing van speciale effecten beginnen te domineren. Voortrekkers zijn Industrial Light and Magic van George Lucas en Pixar van Steve Jobs.

1990

Warren Beatty maakt als eerste gebruik van digitaal geluid voor zijn gangsterfilm Dick Tracy. Op dat moment zijn wereldwijd slechts zeven bioscopen uitgerust met een digitaal geluidssysteem, terwijl vandaag de dag het gros van de bioscopen digitaal geluid aanbiedt.

1992

TriStar Pictures en Pacific Bell sturen Barry Levinsons Bugsy langs een telefoonlijn digitaal door vanuit de kantoren van de productiemaatschappij naar een bioscoopscherm aan de andere kant van de Verenigde Staten.

1993

Lost in Yonkers van Martha Coolidge is de eerste film die gemonteerd wordt op het digitale non-lineaire montagesysteem van Avid. Het vroegere knip- en plakwerk behoort zo goed als definitief tot het verleden, want het montagesysteem is intussen tot de standaard van de industrie uitgegroeid.

1995

Pixar stelt de eerste volledig computergeanimeerde film voor. Toy Story zal later het gezelschap krijgen van onder meer A Bug’s Life, Shrek, Monsters Inc. en Final Fantasy, de eerste fotorealistische computergeanimeerde film.

1998

Dvd (Digital Versatile Disc) doet zijn intrede en zet de home entertainmentmarkt op zijn kop. In nauwelijks vier jaar tijd haalt ruim een kwart van de Amerikaanse gezinnen een speler in huis. In de Benelux is dat nu, anno 2002, geen tien procent, maar de fabrikanten voorspellen dat tegen het einde van dit jaar de penetratie van spelers zal oplopen tot 16 procent, spelconsoles en computers niet meegerekend.

In Cannes gaan Thomas Vinterbergs Festen en Lars Von Triers The Idiots in première. Het is lang niet de eerste keer dat een film volledig digitaal is opgenomen, maar het succes van beide films overtuigt de industrie van de kwaliteiten van de technologie. De daaropvolgende jaren zetten ook Wayne Wang ( The Center of the World), Mike Figgis ( Timecode), Spike Lee ( Bamboozled) en Jennifer Jason Leigh en Alan Cumming ( The Anniversary Party) hun eerste digitale stapjes.

1999

In vier Amerikaanse bioscopen wordt The Phantom Menace digitaal geprojecteerd. Een jaar later is Europa aan de beurt, wanneer in Londen, Manchester, Parijs en Brussel (Kinepolis) digitale projectoren worden geïnstalleerd om Toy Story 2 te vertonen. Films als Mission To Mars, Dinosaur, Spy Kids en Ocean’s Eleven volgen. In totaal werden intussen al meer dan dertig films op een digitale drager in de bioscoop gebracht. Het grote voordeel van digitale kopieën is dat ze er kraaknet blijven uitzien, terwijl klassieke filmrollen al na enkele dagen sporen van slijtage vertonen.

2000

Titan A.E. wordt langs het internet naar een telecommunicatieconventie in Atlanta doorgestuurd om daar geprojecteerd te worden. Het Belgische technologiebedrijf Barco, een van de pioniers op gebied van digitale projectie, werkt aan het project mee.

2001

De onbekende filmmaker Michael Polish draait Jackpot met de 24P HDCAM (High Definition Camera) van Sony. In tegenstelling tot vroegere generaties werkt de nieuwe videocamera met 24 beelden per seconde, net als film. De kwaliteit van het toestel is zo goed dat zelfs George Lucas ( Attack of the Clones) en Robert Rodriguez ( Spy Kids 2) ermee aan de slag gaan. Dominique Standaerts Hop, die in de tweede helft van 2002 in première gaat, is de eerste Belgische langspeelfilm gedraaid met de nieuwe camera.

2002

MGM, Paramount, 20th Century Fox, Universal en Warner Bros. slaan de handen in elkaar om digitale projectie als standaard te promoten. De vijf filmmaatschappijen leggen elk evenveel geld op tafel om bioscopen met digitale projectoren uit te rusten. Op dit moment zijn wereldwijd slechts 50 van de naar schatting 150.000 bioscoopzalen ervan voorzien. Bedoeling van de filmmaatschappijen is om de distributiekosten met 90 procent terug te schroeven. In plaats van duizenden loodzware filmrollen te vervaardigen en de wereld rond te sturen, willen ze films in de toekomst alleen nog op hd-dvd’s of zelfs gewoon via satelliet in de zalen brengen.

Het Filmfestival van Cannes biedt filmmakers de mogelijkheid om hun werk digitaal te projecteren en roept de Cinema DVD Show in het leven.