Undergroundhelden Christopher Nolan en Christian Bale zijn mannen met een missie: de gevallen engel Batman weer op zijn sokkel zetten, en uitvissen

hoe ze van hem weer een echte vent kunnen maken.

Door Tom Russo

‘Batman Begins’

VANAF 15/6 IN DE BIOSCOOP

Het is intussen acht jaar geleden dat Batman & Robin van Joel Schumacher het graf van de strafste aller striphelden dolf. Duizenden middenvingers van fans flipten omhoog, de verhaallijnen werden gedicteerd door de speelgoedmerchandise, het Bat-pak had stijve tepels en de regisseur deed wel érg zijn best om camp te zijn. Een eeuwigheid later verwedden Warner Bros. en schrijver-regisseur Christopher Nolan er 180 miljoen dollar op dat de cinemagangers naar een nieuw verhaal over de nachtburgemeester van Gotham City snakken. Of iets bescheidener: dat ze de frisse lucht kunnen appreciëren van een film die de vorige vier Bat-films compleet negeert.

De makers hebben geen andere keus. In de jaren dat Batman ‘missing in action’ was in Hollywood, hebben The X-Men (Bryan Singer) en Spider-Man (Sam Raimi) het genre van de superheldfilm opnieuw gedefinieerd. Hun gulden tip: rij gewoon rechtdoor. De recette aan de kassa (meer dan een miljard dollar in de VS alleen) is een vage hint dat ze wel eens gelijk zouden kunnen hebben. ‘We hebben gesukkeld om een manier te vinden om Batman uit het moeras te trekken’, geeft Jeff Robinov, directeur Productie van Warner, toe. De studio reed zich verschillende keren klem in doodlopende straatjes voordat als een deus-ex-machina Nolan opdook – die tot dan toe een reputatie had opgebouwd met Memento en de Amerikaanse remake van Insomnia. Christian Bale, de ster in Batman Begins, had enkele jaren geleden een vergelijkbare aha-erlebnis. ‘Toen ik voor het eerst een Batman-strip las, was dat een openbaring’, zegt hij. ‘Toen ik het bekeek, kon ik niet begrijpen dat niemand iets met het idee had gedaan.’ Hij viel voor de donkere, hedendaagse verhaallijnen van Batman: Year One en Batman: The Long Halloween, twee episodes die flink zouden wegen op Nolans interpretatie. Tim Burton kon die originele sfeer maar vaag benaderen; Schumachers opgeblazen grandeur ging er al helemaal aan voorbij.

In de lobby van het Casa del Mar Hotel in Santa Monica zit Bale (31) voor me op de rand van de sofa. Als iemand al naar de Welshman omkijkt, is het niet omdat ze hem herkennen, maar door zijn brede gegesticuleer terwijl hij Batmans evolutie van kinderlijk slachtoffer naar verklede vrijbuiter uitbeeldt. Het spektakel geeft een glimp te zien van de intensiteit waarmee Bale, die op zijn dertiende bekend werd met Steven Spielbergs Empire of the Sun, zijn personages opvoerde in films als American Psycho en The Machinist. Toch vraagt een mens zich af wat een acteur met zo’n brede smaak in een zware typecastingfilm komt zoeken. ‘Wat bedoel je, denk je dat ik mijn staart ga intrekken?’, sneert Bale in het veramerikaniseerde accent dat hij zich sinds het begin van de opnames heeft aangemeten. Hij kijkt staalhard in mijn ogen. ‘Iedereen schreeuwde dat ik deze rol moest aannemen. Tot bleek dat enkele integere mensen uit mijn omgeving zich zorgen maakten. Kun je daarna nog wel op een geloofwaardige manier naar andere personages terugkeren, vroegen ze zich af. Dat weet ik niet. Wat ik wél weet, is dat ik nog nooit een behoorlijke Batman heb gezien, en dat ik dit risico met plezier wil nemen.’

Bale was al in de ban van Nolans visie sinds die begin 2003 met zijn plannen op de proppen kwam. ‘Als ze iemand anders voor de hoofdrol hadden gevraagd, had ik me bestolen gevoeld – ook al had niemand me op dat moment voor de rol gevráágd!’, lacht hij. ‘Ik bezwoer mijn agenten: ‘Luister kerels, vuur elk fuck- ing wapen dat je in huis hebt op ze af, want die Nolan gaat Batman maken zoals ik wil dat ze hem ma- ken.’

Uit niets in de Londense werkplaats waar Nolan Batman Begins zit te monteren spreekt dat er een blockbuster in de maak is. Tot in de aanpalende kamer beelden van de Batmobiel worden opgestart en de muren plots daveren en kraken. Nolan wil al zó lang een film maken van de grootteorde van Indiana Jones of James Bond, dat de rush van het productieproces voor hem aanvoelt als een infuus met cafeïne. ‘Het spreekt vanzelf dat de film van Tim Burton uit 1989 een meesterwerk van design was’, zegt hij. ‘Alleen versmolt hij Batman met Gotham. Daar zat voor mij een lacune in. Je miste de film waarin je Batman kon zien zoals de Gothamezen hem zagen – als een buitengewoon figuur in een gewone wereld. Onze film is een poging om het verhaal met zijn twee voeten op de grond te trekken.’

Dat vooropgestelde naturalisme trok een nooit geziene cast aan: Michael Caine, Morgan Freeman, Liam Neeson, Gary Oldman, Cillian Murphy ( 28 Days Later), Ken Watanabe ( The Last Samurai), Katie Holmes en Tom Wilkinson. ‘Ik werd gepakt door het realisme van het script’, zegt Caine. Hij vertolkt Alfred, beschermer van Batmans alter ego Bruce Wayne, zonder de kleffe deftigheid van zijn voorgangers. ‘Het verhaal was stoffig, het was vuil, en het vertelde eindelijk de reden waarom Batman van kindsbeen af Batman was. Het is een verhaal dat nooit eerder werd verteld – en zéker niet op deze manier.’

Natuurlijk kent iedereen het beeld van de jonge Bruce Wayne, die zijn ouders voor zijn ogen neergeschoten ziet worden in een overval. De parels van moeders halsketting die over het bebloede trottoir stuiteren, het is een shot dat opnieuw en opnieuw werd bovengehaald, zowel in de strips als in de bioscoop. ‘Maar behalve dat trauma bestaat er geen enkel materiaal over de oorsprong van Batman. Je ziet er wel eens flarden van in montagevorm, met grote hiaten ertussen. Het is een uniek gat in de popcultuur.’

Nolan laat Wayne de wereld rond trekken, op zoek naar een manier om zijn woede en zijn pijn te ventileren. Hij vindt zijn meug in het Himalaya-gebergte, bij een obscure, als een kloosterorde georganiseerde terroristische groepering onder leiding van Ra’s As Ghul (‘The Demon’s Head’), die hem leert om zijn primaire angsten uit te schakelen. Eenmaal terug in Gotham ontpopt Wayne zich na een valse start tot Batman en slaagt hij erin de gangsters van Gotham lik op stuk te geven. Maar Batman wacht nog een grotere uitdaging in een onvermijdelijke confrontatie met Ra’s en Scarecrow, alias de ontaarde wetenschapper Jonathan Crane, die de stad in een verlammende wurggreep van angst en terreur houdt. Angst heeft een centrale plek in de film: een van de wapens daarbij blijkt intimidatie te zijn, en daar zijn zowel de schurken als Batman specialisten in.

We krijgen er pas een idee van hoe Nolans aanpak de sequel beïnvloedt, als hij ons meetroont naar zijn montagekamer voor een uitgebreide, exclusieve preview van het begin van de film. Er is godbetert geen enkel raakpunt met wat we in vroegere Batman-films geserveerd kregen. Nolan valt met zijn camera binnen in een gore Bhutanese cel waar Bale – die er deels uitziet als een model uit Patagonië, deels als een verzopen rat – slaags is met een half dozijn andere gevangenen en zo de aandacht trekt van Henri Ducard (Liam Neeson), de rechterhand van Ra’s. Een shot verder trotseert hij de hoogste bergen op zoek naar een of andere zeldzame bloem om zijn trouw te bewijzen aan Ra’s. Op het einde van de 12 minuten durende opening wordt hij ook nog in elkaar geslagen door Ducard. Van Batman zelf geen glimp.

Nolan en medeschrijver David S. Goyer sleurden het script er in twee maanden uit, in het huis van Nolan in Hollywood Hills. Wandelingen naar de grot iets verderop van waaruit de Batmobile in de tv-serie gelanceerd werd, werden afgewisseld met brainstorm-sessies in een bureautje achter de garage. De regisseur spuwde zijn op de realiteit geënte ideeën; Goyer pareerde hem met enkele uit de mythologie afgeleide mokerslagen. ‘Chris bleef zeggen dat hij bepaalde dingen absoluut niet in de film wou, omdat ze te veel naar de strip refereerden. Hij vond ze te komisch en cartoonesk’, zegt Goyer. ‘Maar er zijn veel elementen waar ik voor ben blijven ijveren omdat het nu eenmaal om een Batman-film gaat. “Moet Scarecrow een masker dragen?” “Ja!” “Moeten we een grijphaak gebruiken?” “Ja!”‘

De gemoederen raakten soms stevig verhit – op een van die momenten kwam de vroedvrouw binnen gestormd om Nolan duidelijk te maken dat zijn vrouw op het punt stond te bevallen van hun tweede kind; ze had alle moeite van de wereld om de twee te onderbeken en hen de ernst van de situatie uit de doeken te doen.

‘Chris is tot vervelens toe veeleisend, hij pushte me zoals geen ander, maar het was al bij al fantastisch samenwerken’, gaat Goyer verder. ‘Ik ben er zeker van dat we er samen een beter verhaal uit gehaald hebben dan wat we er apart van gemaakt zouden hebben.’ Eén punt waar het duo het meteen over eens was, was dat de Batman-speeltjes een mogelijke militaire toepassing moesten hebben – Lucius Fox (Morgan Freeman) is het equivalent van Mr. Q uit de Bond-films. Voor zoveel vernuft huurden de producenten kostuum- ontwerper Lindy Hemming in, een veterane die haar sporen verdiende op de set van Pierce Brosnans’ Bondfilms. Zij maakte een compleet nieuwe Batsuit, mét de nodige hightech. ‘We wilden af van dat lichte – neen, zware – homo-erotische gevoel dat iedereen kreeg bij Clooney’s pak’, lacht ze. Hemming viel terug op haar ervaringen als 007-ontwerper, ploos haar adressenboekje uit, contacteerde ontwerpers van parachutes en duikpakken, ‘grappige admiraals en wetenschappers’ en ontwierp 41 pakken in totaal, goed voor een kostenkaartje van ‘enkele honderdduizenden dollars’, vooraleer ze de definitieve Batsuite op papier had. Het houdt het midden tussen een overlevings- en een duikerspak, en is gemaakt van een zachter, lichter latex dan de vorige pakken, zodat Bale gemakkelijker kan bewegen, klimmen, stretchen en – Eureka! – zijn hoofd draaien. Alhoewel. Bale zelf was er niet over te spreken. ‘Het pak zat me zo strak, het voelde aan alsof ik continu onder water zat. Dollen met mijn collega’s zat er niet in, ik kon niet anders dan stilletjes in een hoek gaan zitten om mijn energie te bewaren.’ Hij zat zichzelf daar naar eigen zeggen zo op te vreten over dat vervloekte pak, dat het z’n rol uiteindelijk wel ten goede kwam. ‘Als jij een godganse dag met je hoofd in latex geklemd zou zitten, dan zou je ook een vat vol woede zijn.’

En de Batmobiel? Dat was het pièce de résistance van productiedesigner Nathan Crowely, die eerder met Nolan samenwerkte voor Insomnia. Hij verrichtte veel van z’n conceptueel werk bij Toys ‘R’ US, waar hij modelkits insloeg en overbracht naar Nolans garage. Daar concretiseerde hij het beeld dat de regisseur van de Batmobiel voor ogen had. ‘Chris wou een combinatie van een Lamborghini en een Hummer. Hij wilde kost wat kost een sporttank ma- ken.’

Nolan maakte het hem niet gemakkelijk. Om Warner te charmeren, wilde hij tegelijk met het script een prominent productie-element klaar hebben. Maar, zegt Crowley, ‘Nolan hopte voortdurend van het ene idee naar het andere. Als hij aan het schrijven was, viel hij te pas en te onpas bij me binnen. “God, we zijn in de Bat-grot nu; hoe zou die eruit moeten zien?”‘ De presentatiestrategie was lang gebaseerd op Photoshop-modellen van Gotham. Crowely stelde de fictieve locatie samen uit beelden van New York, Tokio, Hongkong, Chicago – een eclectisch amalgaam van stedelijke chaos, want Batmans graszode moest volgens Nolan aanvoelen als ‘een New York op steroïden’. Crowely’s bouwwerk, een gigantisch model, kreeg vorm naast de was- en droogmachine ten huize Nolan. ‘De poetsvrouw ondertekende met tegenzin een vertrouwelijkheidsakkoord om onze was te mogen doen’, lacht Nolans vrouw Thomas.

‘In de andere films blijft Gotham ondanks de reusachtige sets en het groots design iets hebben van een dorpje, omdat het een afgesloten wereld is. Een van de redenen waarom we Ra’s opvoeren als antagonist is dat het personage veel gelijkenissen vertoont met de wereldwijze schurken uit 007 – ideaal om Batman ver buiten de grenzen van Gotham te sturen. Als twee mensen in Buthan praten over Gotham, dan lijkt de stad in elk geval een grootser, massiever deel van de wereld.’

Nolan was zinnens Watanabe voor de beginscènes in het Japans te laten acteren, maar dat was buiten de acteur gerekend. Hij suggereerde dat een andere taal het mysterie ook in stand zou houden voor de horden Japanse fans. En zo geschiedde. Hij spreekt een taal die geen mens verstaat.

Filmen in het Himalaya-gebergte is verre van evident, daarom werden de minder hoge bergpieken van IJsland opgezocht. Het was allesbehalve een plezierreis. ‘Christian en ik moesten voor een zwaardgevecht op een verschuivende gletsjer balanceren’, herinnert Liam Neeson zich. ‘Het ding verschoof elke dag met een paar centimeter, en regelmatig borrelden er – god! – oerkreten uit de ingewanden van de aarde op, waarna gegarandeerd stukken ijs afbraken. De eerste keer dat het gebeurde, haakten Chris en ik onze blikken in elkaar en dachten luidop “okay, we zijn professionals, maar, euh, wat doen we nu?”‘ De angst sloeg de crew nog meer om het hart toen Bale’s stunt stand-in Buster Reeves na een misrekening op een betonnen vloer neerplofte. Een nu geamuseerde Bale: ‘Plotseling was de productieploeg er niet meer zo op gebrand om me zoveel te laten doen als gepland was. De meest gevaarlijke scènes werden uitgesteld naar de laatste filmdag – als ik dan op mijn bek ging, deed het er niet meer toe; de rest was toch al ingeblikt.’

Gotham verrees uit het niets in een gigantische hangar enkele uren buiten Londen, maar het zal vooral Chicago zijn die het meest indruk zal maken op de filmliefhebber. Voor een van adrenaline doordrongen achtervolgingsscène in Gotham verhuisde heel de crew naar Chicago. Zelfs op het kleine scherm bij Nolan is de actiescène – een spetterende race met de Batmobiel die op een snelweg alle obstakels wegblaast – de meest memorabele. Het twee en een halve ton wegende gevaarte gaat in vijf seconden van 0 naar 90 km per uur. Als je vergelijkt met de vorige films, dan lijkt het wel alsof de Batmobiel toen als een gocart door de straten tufte. ‘We wilden een achtervolging met evenveel lef en geloofwaardigheid als die in The French Connection‘, zegt Nolan. ‘De stuntman die de wagen mocht besturen, had de coolste job van ons allemaal’, zegt Bale niet zonder jaloezie. Crowely: ‘We bouwden er verschillende (acht, waarvan vijf met alle opties) omdat we ervan uitgingen dat er toch een paar zouden sneuvelen.’ Maar dat een argeloze automobilist na een nachtshoot op het konvooi van Batmobiels – onder begeleiding van echte flikken – zou inrijden, kon hij toen niet vermoeden. Dat wordt ongetwijfeld een hilarische rechtszaak. ‘ He’s accused of rear-ending what??‘

Bale mat zich een creepy look aan en slankte 30 kilo af (van 90 naar 60) voor zijn rol in The Machinist, maar amper 1 maand later moest hij terug in supervorm zijn voor een beslissende Batman-screentest. Het lukte hem niet echt, hij werd té dik. ‘Ik woog 110 kg bij m’n aankomst in Engeland. Iedereen was te beleefd om er een opmerking over te maken, maar ik zag hen denken: ‘Wat heeft die uitgevreten?'” Nolan, die kost wat kost de rit met Bale wou afmaken, was desnoods bereid om shots uit American Psycho te gebruiken, maar zo ver kwam het niet. Na tal van work-outs bereikte Bale zijn ideale gewicht. ‘Je ziet hoe dan ook kracht in Christians vertolkingen. Zelfs in The Machinist, waar hij vel over been was, straalt ie power uit. En dat is waar Batman voor staat: de kracht om de vijand bang te maken. Je moet iemand casten die je kan doen geloven dat hij in staat is buitengewoon duistere dingen te doen.’

Batman Begins retraceert Bruce Waynes leven niet alleen aan de hand van de slechteriken die zijn pad hebben gekruist, álle figuren uit de strip passeren de revue, en de sterrencast bewijst dat de regisseur ze allemaal even belangrijk vindt. Het personage van Katie Holmes, als love interest Rachel Dawes, is het enige nieuwe sleutelpersonage. Ze geeft toe verbaasd te zijn over haar rol, en zelf een beetje starstruck. ‘Opwindend man! Batman is een fenomeen! Als ik ’s ochtends koffie zat te drinken met Gary Oldman (de enige eerlijke flik in Gotham), zat ik mezelf voortdurend te kwellen met de gedachte dat ik de job had, weet je wel.’

Als de nieuwe film erin slaagt de legende te reanimeren, dan hebben Nolan en Goyer toekomstplannen zat. Het framework voor twee nieuwe Batman-films ligt al netjes klaar. In de volgende aflevering zou Batman de hulp inroepen van Gordon en Dent om The Joker neer te halen, ‘maar hem doden doen ze niet, dat was een fout in de allereerste film’. In de daaropvolgende prent zou The Joker naar het gerecht stappen, terwijl hij Dent voortdurend in het angstzweet laat baden. ‘Maar’, voegt Goyer eraan toe, ‘ik doe het alleen met Chris en ik weet niet of hij wil. Maar weet je, Warner wil er ook alles aan doen om hem voor een nieuwe Batman-film te strikken.’

© Premiere. Vertaling: Bart Cornand en Johanna Vlaminck

Copyright Premiere. Vertaling Bart Cornand en Johanna Vlaminck

‘Ik heb nog nooit een degelijke Batman-film gezien. Het was hoog tijd.’