Door Erik Martens

‘Monsoon Wedding’ vanaf 27 februari in de bioscoop

Met het seizoen van de moesson waaien lichtzinnige ideeën over het Indische continent. Voor vrouwen is het de tijd van trouwen. Of, in het geval van cineaste Mira Nair, van films maken. ‘Monsoon Wedding’, haar jongste, is een escapistische Bollywoodfilms over de liefde die in de lucht hangt, met veel romantiek, muziek en dans. Binnenkort wordt de film naar Los Angeles gestuurd als Indiase inzending voor de oscar; in september won ze er al de gouden leeuw mee in Venetië.

Tien jaar geleden werd Mississippi Masala vertoond in Venetië. Mira Nair was toen als hoogzwangere cineaste een opvallende verschijning op de Mostra. Zoon Zuran was er dit jaar opnieuw bij, samen met de rest van de familie. ‘We zijn met zo’n drieëntwintig’, rekent Mira Nair na. Allemaal hebben ze bijgedragen tot Monsoon Wedding en dus mochten ze mee.

Twee dagen voor ze in Venetië aankwam, leverde Mira Nair de director’s cut van haar nieuwste project, Hysterical Blindness, in bij de studio. ‘Een scenario dat Uma Thurman me vroeg te regisseren. Uma en Juliette Lewis vertolken de belangrijkste rollen. Het verhaal speelt in de late jaren ’80 in white-trash-working-class, New Jersey. Twee babes, Juliette en Uma, zoeken er liefde in de bars. Uma heeft een conflictueuze relatie met haar moeder, Gena Rowlands. Een rauw verhaal, gemaakt met heel mijn Monsoon Wedding-familie. We zijn er meteen ingevlogen na de opnames van Monsoon. We hebben het in dezelfde stijl gefilmd: allemaal handheld. Ik noem het een Bollywood Bleak. Wanneer je dat in Southern California uitspreekt, weten ze niet waar kijken.’

Mira Nair, juryvoorzitter in de Berlinale, is een vrouw van vele culturen. Geboren in een klein stadje in India, gestudeerd in Harvard, gehuwd met een Oegandees. Ze begon haar carrière met sociaal geëngageerde documentaires en won in 1988 de Caméra d’Or in Cannes voor Salaam Bombay, nog altijd haar visitekaartje. Na de straatkinderen van Bombay, volgde ze de Indiaas-Oegandese gemeenschap in het diepe zuiden van de Verenigde Staten ( Mississippi Masala) en daarna een groep Cubaanse vluchtelingen in The Perez Family. Met Kama Sutra nam ze een duik in de tijd naar het mythologisch-erotische India. De film botste met de Indiase censuur.

Haar jongste project, Hysterical Blindness, richt zich tot het Amerikaanse publiek, voor Monsoon Wedding ligt dat anders: ‘Het belangrijkste publiek voor deze film is het Indiase. De film begint er ook zijn bioscoopcarrière. Hij zal er een brede mainstream-release krijgen. De eerste reacties zijn erg goed. Dat komt omdat ik hetzelfde nastreef als de Bollywoodfilm. Je lacht, je weent, je amuseert je, je komt buiten en je hebt zin om te gaan dansen. Alleen duurt een Bollywoodfilm veel langer dan mijn film, het is ook een heel andere stijl. Ik geef het publiek de elementen waarmee het vertrouwd is, maar dan ingekleurd op een radicaal eigentijdse manier.’

Mira Nair heeft de smaak van het genre te pakken. ‘In mijn jonge jaren stond het goed een zeker dédain te hebben voor Bollywood. We gingen gewoon niet kijken naar dat soort films. Vandaag ligt dat anders. Om te beginnen, is de Bollywoodfilm veel complexer en verfijnder geworden. Ook de muziek die erbij hoort, is nu hip en trendy. De Bollywoodfilm is vandaag thuis in alle klassen van India. Jonge mensen in India houden ervan, op een vanzelfsprekende manier. Op een huwelijk in mijn familie is het doodnormaal dat je de dansstijl van een Bollywoodfilmster imiteert.’

‘Mijn familie vroeg me al jaren een film in dit genre te maken, maar dat vond ik niet zo evident, want ik kom niet uit die traditie. Ik heb een andere houding tegenover het leven. Met Monsoon Wedding kreeg ik de kans een Bollywoodfilm te maken op mijn eigen voorwaarden. Er zit natuurlijk wat ironie in, maar de film is met veel liefde gemaakt. Door de bestaande formule in een realistische context te plaatsen, ontsla ik mezelf van de kopzorg of ik er wel de juiste papieren voor heb. Vandaag voel ik dat het me best zou lukken: miljoenen dollars, song and dance, drie uur lang, zeven of acht liedjes. Ik heb, eerlijk gezegd, genoten van dat aspect.’

Naar Bollywoodnormen is Monsoon Wedding een bescheiden film. ‘Ons budget was kleiner dan bij Salaam Bombay.’ Meer wil ze er niet over kwijt. Een ongeval met het negatief kostte de verzekeringsmaatschappij een bom duiten: evenveel als het volledige budget van de film. ‘Vier grote scènes waren we kwijt door x-ray-schade, toen het negatief naar New York werd teruggevlogen. Een grote scène met driehonderd figuranten, die we hadden opgenomen in het huis van een rijke industriemagnaat, hebben we digitaal laten herstellen, voor de overige drie zijn we moeten terugkeren naar India.’

Monsoon Wedding is een kleurrijke feel-goodfilm. Mira Nair noemt het ‘een meditatie over de liefde’. ‘Er zijn vijf verhalen en vijf soorten liefde, die door elkaar lopen. Je hebt de magische liefde van een tentenverhuurder voor een meid; de oude schoenenliefde van een vader en een moeder die al vijfentwintig jaar gehuwd zijn; de liefde van het gearrangeerde huwelijk, de criminele liefde van de pedofiel ook, en tenslotte de disfunctionele liefde. Het gaat over liefde bij de hoge en de lage sociale klassen. De film richt zich tot een breed publiek.’

Je hebt deze familiefilm gemaakt voor je eigen familie, zeg je.

Mira Nair: Alles wat je ziet in de film, komt van mijn familie: van het ondergoed, het servies, over de schilderijen, tot de kostuums. Mijn moeder wist gisteren bij de première niet wat ze zou aantrekken: al haar sari’s waren al gebruikt in de film. Mijn broers maken boxershorts, die zie je ook overal in beeld. Ze spelen zelf ook mee in de golfscène. Mijn neef heeft een belangrijke rol, hij is die dikke jongen die niet wil dansen. Heel de familie zit dus in deze film.

Waarom heb je nu, op dit moment, dit soort film willen maken?

Nair: Ik wou een film maken die nauw aansloot bij mijn gemeenschap. Wij, Punjabi, zijn een gek volkje: we hebben een grote levenslust, een sterke appetijt. Je had ons op het feestje moeten zien gisteren: tot 4 uur ’s ochtends waren we aan het rocken, in een klein kamertje in het Excelsior hotel. Het leek wel een Punjaabs huwelijksfeest. Ik wou die levenslust weergeven en ook iets vertellen over het India van vandaag. Want dat krijg je zelden te zien.

De Indiase film is voor ons én het escapisme van de Bollywoodfilm én het ruige realisme van arthouse-films als jouw ‘Salaam Bombay’. Zoek je met deze film een weg tussen die twee extremen?

Nair: Ik ga niet van start met een duidelijk afgelijnde agenda om dit of dat te bestuderen. Ik volg gewoon mijn hart. Maar de tijd is wel rijp om iets van het moderne India te tonen, en het liefst wil ik beide invalshoeken in één film onderbrengen. Het ernstige sociaal-realisme is vandaag in India trouwens de old wave. Salaam was voor mij méér dan dat, omdat het zowel realisme als humor had. Je moet een film interessant maken voor een publiek. Salaam zou geen 27 weken hebben gelopen als mensen niet tegelijk hadden kunnen lachen en huilen. Daarvoor ga je naar de film.

‘Monsoon Wedding’ lijkt gemaakt vanuit een onproblematische, harmonieuze levenshouding. Ben je inderdaad verzoend met het leven?

Nair: Wel, ik kan daarop antwoorden dat ik de jongste jaren een fervent yogabeoefenaar ben geworden. Elke ochtend voor de opnames deden we met heel de cast en crew anderhalf uur yoga. Voortaan doen we dat bij elke film. Die clausule maakt sinds kort deel uit van mijn contract. Het creëert een gevoel van harmonie, concentratie en evenwicht. In deze film was dat evenwicht belangrijk omdat we vijf verhalen moesten zien te balanceren. Maar harmonie is iets fragiels. Je kunt niet zeggen: ik wil nu een harmonieuze film maken. Zo werkt het niet: de ene keer vallen de dingen meteen in de plooi, de volgende keer kan je doen wat je wil en komt het toch niet goed. Het is telkens een geschenk.

Hoe is jouw huwelijk eigenlijk verlopen? Zoals in de film?

Nair: Ik heb er al een paar achter de rug ( lacht), maar weliswaar geen gearrangeerde huwelijken, want ik heb een rotsvast geloof in de liefde. Mijn eerste huwelijk leek heel sterk op het huwelijk in de film. Mijn tweede huwelijk was heel mooi en eenvoudig. Mijn schoonvader, die een dichter is, schreef een prachtig gedicht voor ons. Mijn nichtje las het voor, waarna ze ons in twee woorden voor gehuwd verklaarde. De zaak was beklonken in een vijf minuten durende non-ceremonie. Erna hadden we een groots feest, in vijf verschillende landen, en dat leek wel heel sterk op het feest in de film.

Wat vind je zelf van een gearrangeerd huwelijk?

Nair: Het zal wellicht vreemd klinken, maar gek genoeg ben ik er niet tegen. Ik ben een voorstander van liefdeshuwelijken, maar als je ze vergelijkt met gearrangeerde huwelijken, dan blijkt dat ze vaak sneller uiteenvallen. De reden daarvoor is dat huwelijken in India meer een aangelegenheid zijn voor de hele familie. Het zijn families die met elkaar trouwen. Een familie die een geschikte huwelijkspartner zoekt voor de dochter, zal altijd voor een familie kiezen die lijkt op de eigen familie. Blijkbaar houdt dat huwelijken langer samen.

Je toont er een heel positief beeld van.

Nair: We wilden een beeld van het moderne India laten zien, waar een meisje misschien de avond vóór het gearrangeerde huwelijk de nacht doorbrengt met haar vroegere minnaar. Het is niet meer zo dat kinderen alles doen wat moeder vraagt. Jonge mensen hebben een jong, wild leven, zoals jongeren overal ter wereld. In India heb je alle extremen bij mekaar: het landhuis en de krottenwijk, het liefdeshuwelijk en het gearrangeerde huwelijk. Mijn twee broers hebben mooie gearrangeerde huwelijken. Ze zijn vijfentwintig jaar gehuwd. Ze werken, die huwelijken, met verliefdheid en alles erbij.

Is dit geen typische outsidersfilm, gemaakt door iemand die jarenlang ergens anders heeft gewoond en gewerkt?

Nair: Vroeger werd dat van mij gezegd. Nu breng ik ongeveer evenveel tijd door in Delhi als in Kampala en Manhattan. Vanaf Salaam Bombay hebben mensen moeten toegeven dat ze zich herkenden in mijn portret van Bombay. Monsoon Wedding is voor mij een soort love song over Delhi, de stad waar ik opgroeide. Voor het gewone Indiase publiek is alleen de stijl nieuw. Misschien zal het zich aanvankelijk afvragen of het naar een documentaire zit te kijken, omdat het zo verdomd echt is. Toen ik een ruwe versie van de film liet zien aan de popster die het themanummer componeerde, merkte hij op ( met Indiaas-Britse tongval): ‘But you know, die acteurs zien er helemaal niet uit als acteurs, het lijken wel personages. En wanneer dat meisje gaat slapen, is haar nachtkleedje helemaal verkreukt.’ Het was de eerste realistische film die hij over India had gezien, want gewoonlijk componeert hij alleen voor Bollywoodfilms. En daar is alles onrealistisch, kitsch.

Er worden verschillende talen door elkaar gebruikt. Dient het Engels om een breder publiek te bereiken?

Nair: Nee, zo is India. Hindi, Punjabi en Engels worden gemengd. Oudere mensen praten gewoonlijk Punjaabs, de jongeren gebruiken het Hindi. En jammer genoeg gebruikt de upper-middle class dat bloodyEnglish. Maar ze maken het wel tot een eigen taal, door het met Hindi en andere elementen te combineren. Typisch Indiaas.

De muziek die je in deze film gebruikt, is niet de muziek die je gewoonlijk in een Bollywoodfilm te horen krijgt.

Nair: Nee, de enige originele muziek die we hebben gecomponeerd, is het themanummer en dat zou ik geen Bollywoodsong noemen, want het is gebaseerd op een traditioneel Punjaabs huwelijkslied en op volksmuziek. Dat hebben we dan gecombineerd met elementen uit de inheemse rocktraditie – het soort muziek waar ik zelf graag op dans en wat je vandaag ook zou horen op eender welk trendy huwelijksfeest in Punjab. Naast het themanummer is de soundtrack een persoonlijke compilatie van de muziek waar ik van houd. De muziek bijvoorbeeld die gebruikt wordt wanneer de twee geliefden een punt zetten achter hun relatie, is het liedje waarmee mijn man mij het hof maakte. Het is een oud liefdeslied waarbij de vrouw zingt: ‘maak toch niet zoveel drukte en blijf bij mij vanavond’. En wanneer Dubey verliefd wordt op Alice, hoor je dat oude liedje over de moesson, het weer dat de zanger parten speelt, een oud sentimenteel nummer. Oude muziek dus, samen met Aziatische pop van vandaag en een Bollywoodiaanse versie van een huwelijksliedje uit de Punjaabse traditie. Plus dan nog de traditionele liedjes die vrouwen zingen op huwelijken om de bruid in te wijden in wat haar te wachten staat.

Heeft de verandering van de positie van de Indiase vrouw te maken met westerse invloeden?

Nair: Nee, in de Indiase maatschappij komt, thank God, niet veel uit Amerika. In India is de vrouw het fundament van het gezin. Ze wordt hoog gerespecteerd, ondanks alles wat je erover mag lezen. Dat is zo in alle klassen in India en het is altijd zo geweest. Het is alleen niet opvallend, want vrouwen vragen geen aandacht voor zichzelf. Wees maar zeker: het zijn de vrouwen die in India het leven van alledag controleren.

‘Je lacht, je weent, je komt buiten en je hebt zin om te gaan dansen’.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content