Julia Roberts is niet alleen een gevierde, gelauwerde en bijzonder goed betaalde wereldster met een gouden glimlach. Volgens insiders is ze ook niet meteen een gemakkelijke dame. Naar aanleiding van ‘Mona Lisa Smile’, haar nieuwe film, kregen we beide kanten te zien. Door Ruben Nollet

‘MONA LISA SMILE’

VANAF 4 FEBRUARI

IN DE BIOSCOOP

Alles draait rond Julia op de set’, vertelt de Britse acteur Dominic West. ‘Zij is the main deal.’ West kan het weten, want hij speelt Roberts’ lief in Mona Lisa Smile, een stichtend verhaal over een progressieve lerares kunstgeschiedenis die begin jaren ’50 in dienst treedt op een conservatieve meisjesschool en daar in aanvaring komt met allerlei vooroordelen. Dat de actrice op de set alle aandacht naar zich toe trekt, heeft met heel veel factoren te maken. Mona Lisa Smile werd bijvoorbeeld mee geproduceerd door Red Om Films, Roberts’ eigen bedrijfje. Maar er is meer aan de hand dan louter logistieke verantwoordelijkheid. ‘Julia is nu eenmaal een grote ster’, legt West uit. ‘Je weet bij voorbaat dat je in haar schaduw staat als je in haar films meespeelt. Daar heb ik trouwens geen enkel probleem mee, want zo kan ik rustig mijn ding doen. Er is toch niemand die op mij let.’

Julia Roberts hoeft geen wonderen te verrichten om in de kijker te lopen. Sinds ze het hart van het publiek stal met haar rol als charmant hoertje in Pretty Woman, is ze altijd de best betaalde actrice ter wereld gebleven. Ze was de eerste vrouw die 10 miljoen dollar incasseerde voor een film ( Mary Reilly), de eerste die 15 miljoen opstreek ( Notting Hill), de eerste die 20 miljoen kreeg ( Erin Brockovich) en naar verluidt zou ze dankzij Mona Lisa Smile ook als eerste actrice 25 miljoen dollar rijker zijn geworden. Aan die fabelachtige bedragen hangt echter een minder aangenaam prijskaartje vast, eentje dat Roberts altijd moeilijk heeft kunnen aanvaarden: ze verdwijnt nooit uit de schijnwerpers. ‘Toen ik een tijdje geleden een krant ging kopen,’ vertelt ze in een recent interview, ‘merkte ik dat ik gevolgd werd door een bestelwagen. Daarin zat een man me te filmen met een videocamera en die beelden verschenen een paar dagen later op televisie. Ik bedoel, ik was gewoon ’s morgens de deur uitgestapt, met mijn haar snel achteruitgetrokken en een los kleedje aan. Maar de presentatrice van het programma vond het wel nodig om commentaar te geven op mijn stijl. Ik heb geen flauw idee hoe zij eruitziet als ze ’s ochtends de krant gaat kopen, maar ik denk niet dat ze er dan even verzorgd uitziet als op tv.’

Geen wonder dat haar verhouding met de pers op zijn zachtst gezegd wankel is. Soms gaat ze heel doordacht en inventief met de media om. Zo vernam ze drie maanden geleden dat de Amerikaanse entertainmentzender E! een special wou wijden aan haar woelige liefdesleven. Roberts beloofde E! toen exclusief een ‘diepte’-interview naar aanleiding van Mona Lisa Smile, op voorwaarde dat de special geschrapt werd. Wat gebeurde. Soms reageert ze bitsig op de meest onschadelijke vragen, wat haar een reputatie als bitch heeft opgeleverd. Vlak voor ze onze kamer binnenstapt voor het interview (het laatste in een lange rij), krijgen we te horen dat ze voordien is uitgevlogen omdat niemand iets had gevraagd aan Ginnifer Goodwin, de onbekende tegenspeelster uit Mona Lisa Smile met wie ze de journalisten afhaspelt. Ook tijdens ons gesprek laat ze beide kanten van haar persoonlijkheid zien, soms de kamerbrede glimlach die haar beroemd heeft gemaakt, soms de venijnige kant waarmee ze elke vraag die haar niet zint onderuithaalt. Als we haar vragen of het thema van subversiviteit dat Mona Lisa Smile (eventjes) aanraakt niet des te actueler is in het Amerika van vandaag, antwoordt ze kil: ‘Dat is een heel subversieve vraag. Ik snap hem niet helemaal, dus daar antwoord ik niet op.’ De rest van de 15 minuten dat we in haar gezelschap mochten vertoeven, werden gevuld met het volgende gesprek.

‘Mona Lisa Smile’ gaat over de invloed die leraars kunnen uitoefenen. Wie is in je eigen leven zo’n sturende figuur geweest?

Julia Roberts: Mevrouw Gutherman.

Waarom?

Roberts: Ze was compleet gek. ( lacht)

Welk vak gaf ze?

Roberts: Engelse literatuur. Ze liet ons The Canterbury Tales lezen. Waarom zou iemand dat moeten lezen? Maar ze maakte haar lessen altijd heel interessant. Ik heb bij haar een spreekbeurt gegeven over The Wife of Bath, een van de verhalen uit Chaucers bundel. Daar kan ik nog altijd mee uitpakken.

Hoe oud was je toen?

Roberts: Dertien, geloof ik. En het was een fabuleuze spreekbeurt, voor zover ik me kan herinneren. ( lacht)

Ging je graag naar school?

Roberts: Het kon me eigenlijk maar weinig schelen. Ik was geen strebertje, maar ook geen rebel. Ik ging erheen omdat ik moest. Lessen zoals van mevrouw Gutherman maakten het een beetje draaglijk, want voor de rest was het vooral een ervaring van pijnlijke sleur. Er werden nauwelijks boeiende dingen verteld. Iedereen zat er in wezen te slapen, zowel de leraars als de leerlingen. Ik liep er niet bepaald hoog mee op.

Jouw personage inspireert haar leerlingen via kunst om verder te kijken dan hun neus lang is, en hun geest echt te ontwikkelen. Wie of wat heeft jou de inspiratie gegeven om dat te doen?

Roberts: Volgens mij is het net de bedoeling van om het even welk kunstmedium om de toeschouwer een andere manier te tonen om naar de werkelijkheid te kijken. Hoe meer je leert kennen, hoe ruimer je blik en je hart en je kennis worden. Dat is de dieperliggende bedoeling van elk muziekstuk of gedicht of schilderij. Van alle artiesten van wie ik tot mijn grote geluk het pad heb mogen kruisen, heeft Steven Soderbergh me dat het meest doen inzien. Hij is waarschijnlijk de meest artistieke kunstenaar die ik ken. Hij is zo in de ban van kunst, hij heeft er zoveel ontzag voor; dat is volgens mij de reden waarom hij zo’n uitzonderlijke regisseur is. Hij heeft een enorm diepe waardering voor acteren en schrijven en muziek en visuele kunsten.

En dat werkt inspirerend?

Roberts: Absoluut. Daarom werk ik ook zo graag met hem. Elke keer als ik bij hem op de set kom, denk ik: ‘Wat kan ik vandaag doen om indruk te maken op deze opmerkelijke persoon?’. Dat is mijn volledige focus op dat moment. Dan gedraag ik me als een puppy. Hij is telkens de eerste persoon aan wie ik denk. Waar is hij? Heeft hij gezien wat ik net gedaan heb? Glimlacht hij? ( lacht) Zo erg is het.

Nu we het toch over artiesten hebben, welke schilders zijn belangrijk geweest in jouw leven?

Roberts: Schilderkunst is waarschijnlijk de artistieke expressie waar ik het meest jaloers op ben. Afgunst is een hoofdzonde, ik weet het, maar dat is precies wat ik voel. Een goeie vriendin van me, Edith Vonnegut, is een begenadigde schilder. Ik sta telkens opnieuw versteld van wat zij op een doek krijgt, hoe krachtig haar schilderijen zijn. Het is een gave waar ik met mijn verstand niet bij kan, dat je kleuren op een wit canvas verft, de juiste proporties en compositie zoekt en daardoor iets creëert dat ongelooflijk diepe emoties losweekt bij de kijker. Verbluffend vind ik dat. Een andere vriend, Francesco Clemente, is nog zo’n geniale schilder. Mijn echtgenoot ( cameraman Danny Modder, rn) en ik waren niet zo lang geleden in zijn studio, waar hij ons een paar recente werken liet zien. Francesco ging ermee om alsof het doodgewone stukjes papier waren. ( met een bijna verveelde stem) ‘Dit heb ik nog gemaakt, en dit, en dit.’ Terwijl ik daar stond met mijn ogen vol tranen van ontroering. ( lacht) En met het wanhopige gevoel dat ik al mijn hele leven heb zitten slapen.

Jij hebt lang rondgelopen met de ambitie om zelf leraar te worden. Blij dat je uiteindelijk toch actrice bent geworden?

Roberts: Ja. Mijn moeder kan nu eindelijk trots zijn op mij. En aan de mensen uit haar omgeving vertellen dat ik toch een goeie job heb gevonden. ( glimlacht)

Stop je doorgaans veel voorbereidingstijd in je rol?

Roberts: Ik denk het wel, al is die voorbereiding niet altijd even concreet. Ik hoor vaak acteurs vertellen over al de fascinerende dingen die ze doen om zich voor te bereiden op een rol. Ze lezen van alles, maken notities, vullen de achtergrond in. Ik weet nooit wat ik moet opschrijven. ( lacht) Als iemand me dat kon uitleggen, zou ik een heel gelukkige actrice zijn. Ik ga meestal puur op het gevoel af.

Ook als je een rol kiest?

Roberts: Ja. In het geval van Mona Lisa Smile had ik bijvoorbeeld de indruk dat de film een boeiend stuk geschiedenis bestreek. De vroege jaren ’50 op een strenge meisjesschool. ( denkt na) Hoe meer ik er over las, hoe fascinerender ik het begon te vinden. Tiens, ik merk dat ik toch research doe. ( lacht) De jaren ’50 zijn een buitengewoon specifieke en in mijn ogen ook ongeprezen periode uit de Amerikaanse cultuur. Het is de tijd waarin ons land in de greep van televisie en reclame begon te komen. De economie draaide op volle toeren, de technologie stond voor niets, en iedereen geloofde dat met elk nieuw toestel dat ze in huis haalden, ook de levenskwaliteit verbeterde. ( enthousiast) Verbluffend is dat. Al die elementen, de meisjesschool, al die mooie rollen voor jonge actrices, het feit dat er zoveel superbe acteurs uit die leeftijdsgroep interesse hadden om mee te werken, dat gaf me echt zin om ook mee te doen aan deze film. Het was een sterke mix van dingen die ik wou verkennen en portretteren.

Is ‘Mona Lisa Smile’

een politieke film?

Roberts: Ik noem het liever een vriendelijk aanmanende film, een verhaal dat de mensen eraan herinnert waar we vandaan komen, hoe ver we geraakt zijn en hoe we nog verder kunnen evolueren.

Kan je je identificeren met het personage van Catherine Watson?

Vind je jezelf een rebel?

Roberts: Niet echt. Rebel is een woord dat ik niet helemaal begrijp. Het begrip is niet meer van deze tijd. Ik heb de indruk dat het vooral toepasselijk is op twaalfjarige jongetjes. Gastjes op een skateboard of zo.

Heeft Amerika vandaag niet meer dan ooit nood aan rebellen?

Roberts: Misschien wel. Ik probeer in elk geval progressief te zijn. Ik weet niet of je dat rebels mag noemen, maar ik ben wel iemand die vooruit wil denken.

Je bent een van de vooraanstaande actrices van je generatie. Word je nog met grenzen geconfronteerd?

Roberts: Ik tracht vooral ruimte te maken voor mezelf. Ik heb het geluk gehad om de kansen te krijgen die ik gekregen heb. Sinds Mona Lisa Smile besef ik meer dan ooit dat ik mijn gebrek aan grenzen grotendeels te danken heb aan de vrouwen uit de jaren ’50. Zij hebben ervoor gevochten. Zelfs in de filmindustrie, die de reputatie heeft om vrouwen constant tekort te doen. Daar voel ik niet veel van. Alhoewel. Daarnet tijdens de lunch kleineerde iemand me omdat ik een rok draag. Dan vang je weer een glimp op van wat vrouwen een halve eeuw geleden elke dag gevoeld moeten hebben. Maar dat heeft op zich niks met Hollywood te maken. Kortzichtige en bekrompen mensen vind je overal.

Voel je je een mentor voor beginnende actrices, en hoe vertaalt zich dat op de set?

Roberts: Ik wil vooral niet de pretentie hebben dat ik een mentor kán zijn. Je brengt de anderen je kennis bij door het goeie voorbeeld te stellen. Ik ga niet naar de set met het idee dat ik die jonge actrices bij het handje moet nemen. Integendeel, ik had de indruk dat het tegenovergestelde eerder waar zou zijn. Het enige wat je kan doen, is eerlijk en waarachtig tonen wie je bent en wat je doet. Als ze willen, kunnen ze dat dan toepassen op hun eigen manier van werken en denken. Dat lijkt me de beste manier om les te geven, in plaats van te zeggen ‘Weet je wat je zou moeten doen?’.

Wat bedoel je als je zegt dat het tegenovergestelde waar zou zijn?

Roberts: Dat ik dacht dat ik onder de indruk zou zijn van de manier waarop jonge actrices werken, en dat zij mij zouden inspireren. Wat ook gebeurd is. Het geeft een kick om meisjes met zoveel enthousiasme en energie te zien werken. Mona Lisa Smile was Ginnifers eerste grote film, wat ik me overigens niet kan voorstellen als je ziet hoe sterk haar vertolking is en hoezeer ze zich op haar gemak voelde op de set. Ik voel me altijd zielsgelukkig als ik mag werken. Het idee dat ik mag acteren, geeft me nog steeds een enorme boost.

Dacht je nooit terug aan jouw eerste grote film, ‘Mystic Pizza’?

Roberts: Je kan de twee niet vergelijken. Ik was bij Mystic Pizza veel te jong om te beseffen wat me overkwam, en eerlijk gezegd ook niet bepaald goed in wat ik deed. ( lacht) Deze actrices staan een stuk verder dan ik toen.

Geniet je er nog altijd evenveel van? Ik kan me voorstellen dat de wereld toen voor je open lag, terwijl je nu misschien langer moet zoeken naar dingen die je nooit eerder hebt gedaan.

Roberts: Ik geniet er absoluut nog evenveel van. Dat moet ook, want anders heeft het geen zin om te blijven acteren. Het is ook hard werk, hoeveel plezier we ook hebben op de set of hoeveel ik er ook mee verdien of hoeveel van de wereld ik dankzij die job ook te zien krijg. Als je het niet met volle zin doet, is dit een gruwelijk vak. ( lacht)

Enig idee wat je zal doen als die zin op een dag verdwijnt?

Roberts: Ik hoop gewoon dat ik die dag nooit hoef mee te maken. Natuurlijk zijn er ook nu slechte dagen of momenten van frustratie, maar over het algemeen ben ik nog altijd zielsgelukkig dat ik dit mag blijven doen. Pas als je elke morgen liever in je bed zou blijven liggen, zit je met een probleem. Dat moet vreselijk zijn.

Wat vind je belangrijk op de dagen dat je niet werkt?

Roberts: Dezelfde dingen die ik belangrijk vind als ik wel op de set sta, eigenlijk. Mijn leven, mijn familie en vrienden.

Je woont al 18 jaar in New York. Waarom verkies je die stad boven Los Angeles?

Roberts: Ik heb er geen speciale reden voor. New York is gewoon mijn thuis. Het is nooit bij me opgekomen om te verhuizen. Ik ben graag in Los Angeles en ik breng er veel tijd door, maar als je 18 jaar in dezelfde stad hebt gewoond, ben je er te veel op je gemak om er nog weg te gaan. Ik ken New York intussen door en door. Ik weet waar ik graag ga eten, ik weet waar ik mijn boodschappen wil doen, ik weet waar mijn vrienden zijn. Waarom zou ik daar dan weggaan?

Door Ruben Nollet

‘Rebel is een woord dat ik niet helemaal begrijp. Het begrip is niet meer van deze tijd.’