William friedkin (72) vestigde zijn reutatie als de macho onder de Movie Brats niet alleen met ‘The French Connection’. Vijf andere Friedkinfilms die niet in uw dvd-collectie mogen ontbreken, met zijn eigen commentaar.

The Exorcist(1973) WARNER

Deze occulte klassieker naar William Blatty’s huiverroman over een exorcismeritueel op een bezeten pubermeisje wordt beschouwd als de grootste horrorhit aller tijden. Goed voor religieuze banvloeken, hysterieaanvallen en bizarre ongelukken bij cast en crew.

‘Na The French Connection stond iedereen plots te popelen om met mij te werken. Paul Newman wilde de hoofdrol spelen, net als Jack Nicholson. Die vond ik te bekend. Ik wilde niet zomaar een acteur in een priestergewaad, maar een priester waarin je kon geloven, en dus waren Max Von Sydow en Lee Miller betere opties. Ik geloof trouwens écht in goede en kwade krachten. Ze zitten in elk van ons en we kunnen alleen maar hopen dat het goede de bovenhand haalt. Het succes van de film heeft daar ook mee te maken. The Exorcist is geen horrorfilm, maar een studie over het mysterie van het geloof. Dat spreekt iedereen aan, zelfs niet-gelovigen. De sequels heb ik nooit gezien. Ook The French Connection 2 niet. Sequels interesseren me niet, daarom heb ik er ook nooit een gemaakt.’

Sorcerer (Wages of Fear)(1978) UNIVERSAL; IMPORT

De spectaculairste flop uit Friedkins car-rière is deze woeste remake van Henri-Georges Clouzots vrachtrijdersthriller La Salaire de la peur. Daarin probeert een truckchauffeur (Roy Scheider) zich met een dodelijke lading chemicaliën een weg door de Zuid-Amerikaanse jungle te banen.

‘Alles hebben we op locatie én mechanisch gedaan. Achteraf bekeken is het een wonder dat er geen doden zijn gevallen. We deden onverantwoorde stunts, kregen stormen over ons heen, zeker vijftig crewleden liepen gangreen op en ook ikzelf moest naar het ziekenhuis worden afgevoerd. Maar wat wil je? CGI bestond nog niet en ik moest per se de juiste shots hebben. Bovendien was ik door het succes van The French Connection en The Exorcist zo arrogant dat ik niet voor rede vatbaar was. Nu zou ik mijn acteurs gewoon voor een green screen zetten. Ik had ook nooit Roy Scheider als protaganist mogen casten. Ik had bij mijn eerste keuze Steve McQueen moeten blijven, al stelde die onmogelijke eisen – hij weigerde in de jungle te draaien, en wilde zijn toenmalige vrouw Ali McGraw in een bijrol én een credit als producer. Had ik hem die maar gegeven. Een close-up van McQueen is duizend keer meer waard dan de meest indrukwekkende landschappen. En toch blijft het mijn favoriete film.

Cruising(1980) WARNER; FRANSE IMPORT

In deze schandaalfilm uit het pre-aidstijdperk gaat undercoverflik Al Pacino tussen de leernichten van New York op zoek naar een homo-killer. Deze feel bad-thriller werd indertijd flink gecensureerd, al wist Friedkin er wel subliminale beelden van hardcore homoporno in te smokkelen.

‘Ik heb verschillende homovrienden en heb nooit op het milieu neergekeken, maar vond indertijd wel dat de homorechtenbeweging de zaken verbloemde. Alsof die sm-cultuur niet bestond. Ter voorbereiding heb ik verschillende van die beruchte gay clubs bezocht en daar ging het er echt wel decadent toe. Logisch: van aids was toen nog geen sprake. Ik wilde echter geen politieke film maken, wel een moordmysterie tegen een realistische achtergrond. En die brutale moorden waren wel degelijk echt gebeurd. Vandaar dat velen niet wisten wat ze met de film aanmoesten. Sommigen vonden hem homofoob, nu vinden velen hem historisch belangrijk en taboedoorbrekend. Na het zien van The Godfather beweer je toch ook niet dat alle Italianen maffiosi zijn? De werkelijkheid én goede kunst zitten complexer in elkaar. Alleen duurt het soms een tijdje alvorens mensen dat doorhebben en ze hun vooroordelen laten varen.’

To Live and Die in L.A.(1985) MGM

Een sardonische valsemunter (Willem Dafoe) krijgt een LAPD-speurder (Bill Petersen) achter zich aan in deze gestileerde actiethriller over materialisme en corruptie tijdens het Reagantijdperk. Let op de autoachtervolging in tegengestelde richting waarmee Friedkin de legendarische car chase uit The French Connection tracht te overtreffen.

‘De film is nog een stuk cynischer dan The French Connection, maar toch heb ik nooit een project zo snel van de grond gekregen. Gewoon omdat er een spec-taculaire autoachtervolging in zat. Van zodra studio’s geld ruiken, happen ze toe. Wie het spel slim speelt, komt met de stoutste dingen weg. Ga maar na hoe vaak ik in mijn films de held heb afgemaakt en de schurk liet ontsnappen. Wat car chases betreft: die zijn filmisch erg dankbaar. Ze zijn eigen aan film en kunnen in geen enkel ander medium worden gerealiseerd. Toch heb ik er in mijn hele carrière maar drie gedraaid. Ik herhaal mezelf niet graag. Bovendien heeft het gebruik van CGI de cinematografische waarde ervan afgezwakt. Nu alles kan, is er geen uitdaging meer. Wat mij boeide, was hoe je zo’n achtervolging een fysieke impact kon geven zónder trucage, met enkel een zo ingenieus mogelijke bediening van camera en montage.

Bug(2006) A-FILM

Friedkins recentste film is zijn beste in jaren. In deze claustrofobische psychothriller ontmoeten twee loners elkaar in een motel, zien ze overal beestjes krioelen en vallen ze langzaam ten prooi aan waanzin en paranoia. Huiver met hersens die hedendaags Amerika een spiegel voorhoudt.

‘ Bug is geen horrorfilm, maar veeleer een gitzwarte komedie over de waanzin die tot de Irakoorlog heeft geleid en over de samenzweringscultus na 9/11. Dit is hoe ik Amerika tegenwoordig zie: als een benepen broeinest waarin miljoenen mensen geloven dat Bush zelf achter de aanslagen op de Twin Towers zit en zich voortdurend bespied wanen door de regering. Het is een kleine film die ik in amper twintig dagen heb gedraaid met een budget van vier miljoen dollar. Vandaar dat niemand van de studio over dat donkere, bijna surrealistische einde of over de gewaagde politieke subtekst heeft gezeurd. Dat Scorsese – die tegenwoordig nog enkel dure epossen wil maken – dus niet komt sakkeren over het feit dat hij niet langer final cut heeft. Je kunt ook kleinere, meer experimentele films maken, net zoals Coppola en De Palma doen sinds ze geen grote budgetten meer bijeen krijgen.’