Bert Kruismans is op 18 maart te gast op Uitgelezen: Oorlog is geen kunst in de Gentse Vooruit, waar hij samen met onder meer Sophie De Schaepdrijver en Anna Luyten enkele oorlogsboeken komt bespreken. Hij zou iedereen Catch-22 van Joseph Heller aanraden.

‘Tijdens Uitgelezen stel ik Daniel Mendelsohns Verloren. Op zoek naar zes van de zes miljoen voor, maar nu kies ik toch voor mijn all-time favourite: Catch-22 van Joseph Heller. Gekocht op 16 december 1986 bij de Slegte voor negentig frank en zijn geld meer dan waard gebleken. Het is ook een oorlogsboek, ja, blijkbaar heb ik daar iets mee. In mijn boekenkast vind je veel fictie over de oorlog, en nog meer non-fictie. Ik kan daar echt door ontroerd raken.’

‘Joseph Heller werd als piepjong ventje zelf ingelijfd bij de Amerikaanse luchtmacht, maar Catch-22 is wel verzonnen. Het gaat om de pogingen van een zekere Yossarian om zich gek te laten verklaren zodat hij niet meer hoeft te vechten. Alleen: wie zichzelf gek wil laten verklaren, bewijst volgens de legerleiding dat hij net níet gek is en moet dus wel gaan vechten. Het hele boek door krijg je ellenlange discussies die op het eerste gezicht logisch lijken, maar bij nader inzien volledig absurd zijn. Dialogen in pingpongstijl, waarin Yossarian steeds weer beweert dat hij te gek is om te vliegen en de dokter en officieren dat telkens weerleggen. In een moeite door worden alle waarheden op losse schroeven gezet.’

‘It was love at first sight. The first time he saw the chaplain, he fell madly in love with him’, luidt de eerste zin. Dan denk je meteen: wat krijgen we nu? De absurde logica duidt de waanzin van oorlog, en van de manier waarop de oorlogsmachine een geheel eigen leven gaat leiden. Heller speelt met taal, hij noemt een luitenant Scheisskopf en een majoor Major. Toch laat dat je geen moment aan de gruwel van de oorlog ontsnappen. Een vreselijke passage is die waarin een piloot met zijn bommenwerper voor de grap laag over een ponton vliegt, per ongeluk een van zijn collega’s vermorzelt en zich te pletter stort.’

Catch-22 is geen makkelijk boek. In 1970 heeft men het proberen te verfilmen, maar eigenlijk is het onverfilmbaar. Het staat bol van flashbacks en droomsequenties – volgens mij schreef Heller het onder invloed van meer dan een illegale drug. Dat is net een van de redenen waarom ik het iedereen zou aanraden. Of ik het belangrijk vind dat mensen de boodschap van het boek meekrijgen? Ik vrees dat de geschiedenis zich toch herhaalt. Er vertrekken nog steeds Amerikaanse jongens nietsvermoedend fluitend naar de waanzin, al heet die nu Irak.’

Uitgelezen viert binnenkort zijn vijfde verjaardag. Nog tot 27 maart kan je via www.vooruit.be je stem uitbrengen voor de roman die je tijdens de jubileumeditie op 21 mei besproken wil zien.

(B.D.C.)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content