Volgende week begint het tweede seizoen van True Detective op Prime. Een uitgelezen moment om het eens over dat eerste seizoen te hebben. Of wist u al wat al dat gedoe met as, aluminium en gele koningen betekende? En waar Carcosa nu precies ligt? Alles wat u wilde weten over True Detective, maar niet durfde te vragen.

Het was een stevige teleurstelling voor het internet, de laatste aflevering van het eerste seizoen van True Detective. Week na week hadden internetfora als Reddit volgestaan met threads waarin obsessieve fans zich over elk mogelijk detail van de reeks bogen om de zaak toch maar op te lossen. Terwijl op het scherm rechercheurs Rustin Cohle (Matthew McConaughey) en Martin Hart (Woody Harrelson) hun best deden om in het landelijke Louisiana de dader te vinden van de rituele moord op de jonge prostituee Dora Lange, plozen de kijkers thuis elk detail van de reeks uit. De symboliek van de straatpanelen, de ware betekenis van de spiraaltekening op Langes rug, de literaire verwijzingen naar obscure cosmic horror: alles werd uitgespit door aspirant-rechercheurs met een inbelverbinding en te veel tijd. En dan (spoiler alert!), na acht weken, toonde True Detective zijn moordenaar: een geschifte redneck met een moeilijke jeugd en een gezicht als een kom spaghetti. Errol Childress, oftewel de ‘man op de grasmaaier’, de man die de twee detectives vijf afleveringen eerder al hadden kunnen arresteren. Geen monsters. Geen magie. Geen excentrieke plottwist, maar een rechttoe-rechtaaneinde. Dit was niet de moordenaar waar de fans op gerekend hadden. Dit was simpel.

Verdacht simpel.

Hadden we eraan gedacht om onze zonnebril mee te nemen, we zouden hem nu met enige dramatiek opzetten.

AL SINDS 2010 WORDT HET TELEVISIElandschap geteisterd door een zondvloed aan deprimerende moordmysteries: iedereen behalve uw NCIS kijkende grootmoeder heeft ondertussen wel een The Bridge of The Killing achter de kiezen. Het is een klassiek opzet geworden. Twee rechercheurs met zeer verschillende persoonlijkheden zoeken samen naar een vreselijke moordenaar die zijn gemeenschap terroriseert en waarschijnlijk die ene kerel uit de eerste aflevering zal blijken te zijn – u weet wel, die met de wenkbrauwen.

Nic Pizzolatto, showrunner en bedenker van True Detective, kent die clichés als geen ander. Enkele jaren voor True Detective maakte Pizzolatto zijn debuut als scenarist bij de Amerikaanse remake van The Killing. Daar leerde hij twee lessen. De tweede les komen we later op terug. Maar de belangrijkste was: hij zou zelf nooit een serie als The Killing willen maken. Wat het slachtoffer betekende voor zijn of haar gemeenschap, de zoektocht naar gerechtigheid, alles waar reeksen als The Killing op focusten, is van weinig belang.

Kunt u zich het gezicht van de vermoorde prostituee in True Detective nog voor de geest halen? Nee dus, want dat krijgt u nooit te zien. Alle aandacht gaat naar het gewei op haar hoofd en de spiraaltekening op haar rug. Een bloederig ritueel heeft meer betekenis dan een dode prostituee: dat is waar True Detective fundamenteel verschilt van The Killing en consorten.

Beweren dat dat eerste seizoen van True Detective opgelost was met de dood van de man op de grasmaaier is dan ook als zeggen dat het mysterie van Twin Peaks opgehelderd was toen Killer Bob als dader werd aangewezen: het klopt, maar u mist het punt van de reeks. Wat was Carcosa? Wie was die mysterieuze Yellow King? Waarom tekenden de kinderen van detective Hart akelige prentjes? Zowat alle andere vragen die True Detective stelde, werden door Cohle en Hart niet opgelost.

En eigenlijk werd dat pas duidelijk bij de aankondiging van seizoen twee. Pizzolatto is karig met de info over wat ons daarin te wachten staat. We weten enkel dat het een losstaand verhaal wordt. De zompige moerassen van Louisiana maken plaats voor de zonnige fabrieksdorpen van Californië, waar de giganten van industrie hun vleselijke rituelen beoefenen. McConaughey en Harrelson doen niet meer mee; met Colin Farrell, Vince Vaughn, Rachel McAdams en Taylor Kitsch krijgt de reeks vier volledig nieuwe gezichten – oké, drie: Farrell torst inderdaad ongeveer dezelfde seventiespornosnor als McConaughey.

Nieuwe personages, nieuwe locaties en nieuwe moorden: het lijkt dus alsof we dat eerste seizoen beter in vrede laten rusten? samen met Dora Lange. Maar dan was er dat ene zinnetje uitleg van Pizzolatto zelve. ‘We’re going to try to capture a certain psychosphere ambience of the place, much like we did with season one.’ U moet weten: ‘psychosfeer’ is niet zomaar een woord in het True Detective-universum.

‘I get a bad taste in my mouth out here. Aluminum. Ash. Like you can smell the psychosphere’, zegt Cohle in de eerste aflevering, wanneer hij en Hart op de plaats delict arriveren. Het leek een van de zovele stierenpoep-filosofische zinnetjes waar Cohle de stilte mee vulde. Dat was het niet. U herinnert zich wellicht de scène waarin Cohle zeventien jaar later ondervraagd wordt door twee collega-rechercheurs en als een gek zit te kettingroken en mannetjes uit bierblikjes snijdt? Bierblikjes, als in: van aluminium gemaakt. En sigaretten, als in: het ding dat as produceert. Kan toeval zijn, ware het niet dat Rust Cohle eigenlijk Roest Steenkool heet, net de twee dingen die het proces van aluminium en as maken kunnen weerstaan. U hoeft geen moordmysteries te bingen om te weten dat we dan van een ’thema’ kunnen spreken.

DE PSYCHOSFEER IS EEN CONCEPT DAT Pizzolatto zelf bedacht heeft, maar het bouwt verder op de ideeën van excentrieke genieën zoals psychotherapeut Carl Jung, die veronderstelde dat de mensheid een collectief bewustzijn projecteert op het universum. Google het begrip en u bent drie clicks verder op duistere websites over hoe 9/11 een megaritueel was, een complot om de mensheid te corrumperen. Alles wat wij doen, goed of slecht, laat niet alleen sporen na op anderen, maar op de wereld zelf. Wanneer een gewone man zoals Marty Hart een gruwelijke ritualistische moord aanschouwt, kruipt dat in zijn psyche. Hij neemt dat vervolgens mee naar huis, waardoor het ook in zijn kinderen kruipt. Plots heeft hij een dochter die met haar barbies groepsverkrachtingen ensceneert, tekeningen maakt van donkere spiralen en mannen met maskers en drie benen. En de wereld wordt net ietsje meer duister en verwrongen.

Dát is dus het soort theorieën waar True Detective mee bezig is.

True Detective is dan ook allesbehalve een echte detectiveserie. Als het al iets is, dan veeleer een vreemde kruisbestuiving van misdaadfictie en de kosmische horror die door H.P. Lovecraft gepopulariseerd is, het soort horror dat niet zozeer op het rood van bloed focust als wel op het geel van angst, de angst dat er ‘iets’ is dat onze kleine apenbreinen niet kunnen bevatten, en als we het toch aanschouwen, ontploft datzelfde apenbrein. Kosmische-horrorverhalen gaan typisch over iemand die een bizarre gebeurtenis onderzoekt en daarbij de ontdekking doet dat zijn realiteit vermengd wordt met die van een onuitsprekelijk kwaad.

De façade van een politiereeks had True Detective dan ook al na enkele afleveringen overboord gegooid. Meer bepaald in de confrontatie met Reggie Ledoux, een aanhanger van de Lawnmower Man, de man met de grasmaaier. In zijn hillbillyhut gewijd aan meth en kindermisbruik uit hij de belangrijkste zin van de serie: ‘You’re in Carcosa now.’ De naam Carcosa is al eerder in de serie gevallen, wanneer de twee rechercheurs een gedicht in het dagboek van Dora Lange lezen, een gedicht dat eindigt met ‘But stranger still is / Lost Carcosa.’

Dat gedicht komt uit The King in Yellow van Robert W. Chambers. In die verzameling kortverhalen is die gele koning een buitenaardse god die vanuit zijn surreële stad Carcosa chaos en waanzin in het universum zaait. Zijn bijbel, en de rode draad doorheen de verhalen, is een fictief theaterstuk dat ook al ‘The King in Yellow’ heet. De legende luidt dat iedereen die dat stuk uitleest onmiddellijk krankzinnig wordt. Die wandelende reclameborden van waanzin worden onderdanen van de Koning en dragen voortaan zijn ’teken’ op hun huid.

Een teken zoals een spiraal, misschien?

Voor u Pizzolatto nu wegzet als een paranoïde aanhanger van occulte complottheorieën: dat is hij niet. Hij heeft meermaals duidelijk gezegd dat er niets bovennatuurlijks in zijn verhaal zit. Het verhaal gaat over het occulte, maar maakt er zelf geen deel van uit.

DAT WAS NAMELIJK DE TWEEDE LES DIE Pizzolatto leerde bij The Killing: verknoei het einde niet met vreemde plotwendingen. In Chambers’ fictieve toneelstuk The King in Yellow schuilen er echt bovennatuurlijke krachten die zinnige mensen over de rand duwen, maar je kunt evenzeer krankzinnig worden van de paranoïde vrees dat je krankzinnig gaat worden. Meer moet dat echt niet zijn. In True Detective is de vraag niet zozeer ‘Do you want to believe?’ zoals in The X-Files, maar ‘Why do you want to believe?’ Pizzolatto’s theorie is duidelijk: Omdat mensen willen ontsnappen. Omdat al die occulte mumbo jumbo het soort magie belooft dat verloren zielen zo wanhopig begeren, een sleutel van de kast naar Narnia. Het is niet het bestaan van duistere krachten dat onze wereld corrumpeert, maar ons geloof erin. Dat was trouwens de slogan van het eerste seizoen, beste speurneuzen: ‘Touch darkness and darkness touches you back.’ Maar de twist is dat wij zelf die duisternis in de wereld brengen.

Dat was de ware betekenis van die laatste aflevering. Wanneer Cohle en Hart eindelijk bij seriemoordenaar grasmaaierman Errol Childress aankomen, aanschouwen ze alleen een krot van een huis, een ingeteeld wrak van een vrouw en een dode vader die als een berenpels zijn gestoorde studiehoek versiert. Dit is niet het paleis van een koning, zelfs niet van een krankzinnige. Wat op de rechercheurs zat te wachten, was gewoon een man die blijmoedig het einde van zijn leven verwelkomde. Waarom? Om te herrijzen als een god? De Lawnmower Man was een zielige, domme, verminkte man. Hij wilde gewoonweg ontsnappen uit zijn lot in het leven. De waanzinnige mythe van de Yellow King gaf hem die kans, of het nu echt was of niet.

De Lawnmower Man is duizendmaal angstaanjagender dan de Yellow King, want de Lawnmower Man schildert de muren van onze scholen. Hij is niet het product van iets buitenaards, maar van iets dat in ons allen schuilt. Carcosa is ook geen mythische stad, maar gewoon elk deel van onze wereld waar u liever niet zou zijn, waar onze kostbare logica het onderspit delft tegen waanzin. U doorzoekt de bunker van een gestoorde methhead en stuit op misbruikte kinderen? You’re in Carcosa now. U sluipt door een Spaanse ruïne terwijl een gestoorde seriemoordenaar zijn eigen grafrede fluistert? You’re in Carcosa now. U leest in de krant over moeders die niet in vaccinaties geloven? You’re in Carcosa now. Hotdog met mes en vork? Carcosa. Carcosa. Carcosa.

Nu ja, als u vindt dat alle mysterie van True Detective opgelost is met de dood van de man op de grasmaaier…

Voor ons ook oké, hoor.

TRUE DETECTIVE – SEIZOEN 2

Vanaf 22/6 in Play More.

DOOR CEDRIC VOETS

WIE WAS DIE MYSTERIEUZE YELLOW KING? WAAROM TEKENDEN DE KINDEREN VAN DETECTIVE HART AKELIGE PRENTJES? ZOWAT ALLE VRAGEN DIE TRUE DETECTIVE STELDE, WERDEN NIET OPGELOST. WIJ DOEN HET VOOR U.