Kurt Cobain is tien jaar dood, maar zijn erfenis is nog steeds springlevend. Testament van een muzikaal genie in 26 woorden. Door Eddy Hendrix

Anarchy in the U.S.

Volgens sociologen is punk een wezenlijk bestanddeel van grunge, maar waar punk zich associeert met anarchie en de totale afwijzing van de staat, staat grunge voor rebellie met een positieve boodschap. Cobain: ‘Ik heb niks met het no future-nihilisme. Apathie is één van de grootste gevaren van onze maatschappij. Dat is de essentie van Smells Like Teen Spirit. We kunnen zoveel doen in de strijd tegen racisme en seksisme, maar we laten alles gebeuren.’

Bleach

Lofi-punkrock debuutalbum van Nirvana, verschijnt in juni ’89 op het label Sub Pop. Met ondere andere Love Buzz, origineel uit ’69 van het Nederlandse Shocking Blue (die van de wereldhit Venus). Volgens Cobain het lulligste nummer dat Nirvana ooit opnam, maar om Krist Novoselic, die het ontdekt had, te paaien kwam het op Bleach en dook het geregeld in de livesets op.

Courtney Love

Hij ontmoet haar voor het eerst op 12 januari 1990 in de Satyricon Club in Portland, Washington, en trouwt met haar op 24 februari op Waikiki Beach, Hawaï. Het is een schizofrene haat-liefdeverhouding, die Cobain meer in de war brengt dan rust geeft.

Zij is de synthese van Pamela Courson (Jim Morrisons junkie-vriendin), Yoko Ono (de dominante moeial naast Lennon) en Tante Sidonie (de hysterie). In augustus ’93 laat Kurt zich ontvallen: ‘Ik zou liever Nirvana verlaten en bij Hole gaan spelen, omdat mijn band met Hole groter is. Maar de mensen zouden het mij kwalijk nemen, en daarom doe ik het niet.’

Heeft Courtney Love hem letterlijk en/of figuurlijk om zeep geholpen? Suggesties genoeg, in pers, boeken en documentaires. Intussen is mevrouw nog niet volwassen en pendelt ze tussen rechtszaal en cel. Bij gelegenheid, als ze nog eens vrij is, vervolmaakt ze zich in stripteaseacts. Growing up?

Dave Grohl

Wordt op 25 september 1990 de nieuwe drummer van Nirvana. ‘Ik weet niet wat er met die jongen scheelt,’ zegt Cobain, ‘hij is zo onzeker, het lijkt alsof hij denkt dat hij elke minuut ontslagen kan worden. Ik geef hem nochtans veel complimenten.’ Het verlegen jonkie groeit na Nirvana met Foo Fighters uit tot held.

Eenzaamheid

‘Ik bedenk ’s nachts liedjes omdat er niemand is om tegen te praten.’ Cobains lijk wordt op 8 april gevonden door elektricien Gary Smith, die een alarminstallatie komt installeren. De autopsie wijst uit dat hij waarschijnlijk de ochtend van de 5e april gestorven is. Drie dagen lang dood. Thuis. Oh Lord, it’s lonely at the top!

Frances Bean

Dochter van Love en Cobain. Wordt geboren op 18 augustus 1992. Genoemd naar de zangeres van The Vaselines (Frances McKee). Haar tweede naam is Bean omdat ze dixit haar pa ‘bij haar geboorte op een rooie boon geleek’. Later uit hij zijn genegenheid enigszins anders: ‘Het is een prachtig sociaal kind, maar ik maak me zorgen over de omgeving waarin ze opgroeit. Soms gaat ze mee op tournee, maar dat kan je bezwaarlijk ‘normaal opgroeien’ noemen. Eén ding is zeker: ik zal haar meer liefde geven dan ik ooit van mijn vader heb gekregen. Overschot aan affectie krijgt ze, dat is het enige waar je me later op mag afrekenen.’ Na zijn dood krijgt Love het hoederecht, tot ze veroordeeld wordt voor overmatig druggebruik. Frances Bean krijgt dan onderdak bij Wendy O’Connor, de moeder van Cobain.

Grunge

What’s in a name? Samen met en in de slipstream van het overnite success van Nirvana schurken de meest uiteenlopende artiesten zich opportunistisch tegen elkaar aan onder de grungeparaplu. Pearl Jam is de voornaamste tegenspeler, en muzikaal veel meer seventies dan Nirvana. De rivaliteit wordt in de media opgeklopt door de hardnekkige suggestie van een vete. ‘Welke vete?!’, repliceert Cobain desgevraagd. ‘Er is er nooit een geweest. Goed, ik ben onvriendelijk geweest over hun muziek, maar ik had beter hun platenfirma aangepakt dan de band zelf. Ik ben ervan overtuigd dat de bizz hen per se tegen ons wilde uitspelen. En Pearl Jam is een band die zich gemakkelijk laat manipuleren.’

Andere toppers in die tijd zijn Alice In Chains, Soundgarden en Stone Temple Pilots. In Engeland profileert Bush – met de narcistische Gavin Rossdale – zich, de Noord-Ierse sturm und drang heet Therapy?, en laten we het puberale Australische grunge-vehikel Silverchair nog één keer noemen en vanaf nu rustig vergeten.

Hoquaim

De geboorteplaats van Kurt Donald Cobain (20 februari 1967), een provincienest 140 kilometer ten zuidwesten van Seattle. Zijn moeder is dienster in een cocktailbar, zijn vader automecanicien. Kurt is een levenslustige jongen, maar als zijn ouders op zijn negende definitief scheiden, wordt hij een asociale lastpak. Cobain: ‘Na de scheiding heb ik mij nooit meer veilig en geliefd gevoeld.’

In Utero

Opvolger van Nevermind. Ondanks de gigantische druk, de spanningen met Love, de dubbeldunk in zichzelf en de eindeloze discussies met platenmaatschappij Geffen en producer Steve Albini over het commerciële potentieel van het album werden alle basistracks op een week tijd opgenomen. Net voor de release verdwijnt het nummer I Hate Myself and I Want To Die van de plaat. ‘Dat nummer was een grap’, beweert Cobain, ‘lachen om onszelf. Ik heb overwogen om het album zo te noemen, maar we wisten dat veel mensen het serieus zouden nemen. Ze zien me als een pissige, freaky schizofreen die elk moment zelfmoord kan plegen. Dan gooi ik beter geen olie op het vuur.’

John Lennon

‘Mijn favoriete Beatle, al weet ik niet welke liedjes hij geschreven heeft. Lennon leek altijd zo gestoord. Daar voel ik mij verwant mee, haha. Toen ik boeken over hem las, kreeg ik medelijden. Hij was een gevangene in zijn eigen appartement, omringd door een vrouw en zoon die hij doodgraag zag, maar toch opgesloten. Dat is het juk dat je als publieke figuur moet dragen. Het is niet te doen.’

Krist Novoselic

De boomlange bassist van Nirvana is een jeugdvriend van Cobain. Op zijn achttiende richt hij met hem The Stiff Woodies op. Zijn post-Nirvana-periode stelde niks voor: na het debacle van Eyes Adrift en Sweet 75 laat hij muziek voor wat het is. Kurt over Krist: ‘Toen ik met de riff voor Smells Like Teen Spirit afkwam, keek Krist naar me en zei: ‘Dit is lachwekkend.’ Krist over Kurt: ‘Hij was een toegewijde, grootmoedige, lieve man.’

Long Rifle

In Come as you are zingt hij ‘ And I swear that I don’t have a gun‘. Profetisch apocalyptisch. Hij heeft meer dan één geweer. ‘ I just enjoy shooting them. Middenin de bossen. Losse flodders op een schietstand, meneer. Niemand in de buurt, geen probleem.’ En voor zijn eigen veiligheid ook. ‘We hebben geen bodyguards, en er zijn al genoeg mensen gestalkt en vermoord die minder bekend zijn dan Courtney en ik.’

Melvins, Mudhoney en Meat Puppets

Cobain beseft wat punk is wanneer hij in ’83 The Melvins ziet spelen op een parkeerterrein in Montesano, Washington. Met hun drummer Dale Crover treedt hij later op als Fecal Matter. Wanneer in ’97 een kopie van dat optreden opduikt, blijkt het een vervalsing te zijn. De authentieke tape is in het bezit van Mike Ziegler, een vriend van Crover, die het op diens verzoek niet wil uitbrengen. Mudhoney is het eerste succes van het label Sub Pop, en is met thuisbasis Seattle de eigenlijke pionier van de grunge. En Meat Puppets, uit Phoenix, Arizona, krijgen op Nirvana’s MTV Unplugged een open doekje: hun songs Oh Me, Plateau en Lake Of Fire mogen ze zelf mee komen spelen.

Nevermind

‘We klinken zoals The Bay City Rollers na een gewelddadige aanval van Black Sabbath’, pretendeert Cobain over Nevermind. Het album luidt de machtswissel in – rockmogols Bon Jovi, Guns’n Roses en Aerosmith moeten plaats ruimen -, maar ook de fatale ommezwaai in zijn leven.

Overdosis

‘ OD’s, my friend, he’s had a few. ‘ Principieel zweert de grungegeneratie bij aan hippies gelieerde drugs zoals marihuana en LSD, maar het boegbeeld had naar eigen zeggen heroïne nodig om zich te wapenen tegen de waanzinnige agenda en tegen de aanhoudende maag- en darmpijn. In januari ’92 neemt hij een overdosis, maar Love reanimeert hem. Het schatje.

Pixies

‘In de begindagen was songschrijven voor mij hetzelfde als: proberen de Pixies te imiteren. Ik vereenzelvig me helemaal met hen. Ik wilde er lid van zijn. Of toch tenminste van een Pixies-coverband. Ik was zot van hun dynamiek, van hun vermogen om in één liedje zacht en stil en luid en hard te zijn.’

Quentin Tarantino

Wat Tarantino en Cobain gemeen hebben is de directheid in hun kunst, en een zwak voor schietgeweren. Dé filmmaker van de nineties krijgt op In Utero een dankwoord van dé popster van de nineties. Mogelijk dacht Tarantino aan een samenwerking met Cobain voor de soundtrack van Pulp Fiction, maar dat is er door de dood van Cobain niet van gekomen. Op de credits van de soundtrack staat wel een dankwoord aan Nirvana en een welgemeend ‘Rest In Peace, Kurt’.

R.E.M.

‘Zoals die liedjes schrijven, mijn god, zij zijn de besten! Bovendien gaan zij als geen ander om met succes. Maar wij kunnen het ons niet permitteren om zo poppy ingehouden te klinken. Ik heb het sporadisch geprobeerd – met Dumb en All Apologies – maar je weet dat de jonge gasten zitten te wachten op een hevige gitaaruithaal.’ Als Automatic for the People uitkomt, zegt hij: ‘Wij gaan minstens nog één plaat uitbrengen, en die moet in die lijn liggen: akoestisch, etherisch.’ R.E.M. salueert Cobain op hun album Monster met het bezwerend grungy Let Me In.

Smells Like Teen Spirit

‘De zinsnede ” Here we are now, entertain us” liet ik mij altijd ontvallen als ik op een feestje toekwam. Jullie hebben ons uitgenodigd, hier zijn we, gelieve ons te vermaken.’

Tobi Vail

De 20-jarige drumster van Bikini Kill is in 1990 even het liefje van Cobain. Op een avond is de groep te gast in het appartement van Kurt. Kathleen Hanna schrijft de zin ‘ Kurt smells like Teen Spirit‘ op zijn slaapkamermuur. Cobain, die niet beseft dat Teen Spirit de naam van de deodorant is dat Tobi Vail gebruikt, vindt het pure poëzie; terwijl Hanna alleen wilde suggereren dat Vail Cobain wel ziet zitten. Als zij hun kortstondige relatie afbreekt, schrijft hij Drain You en Aneurysm, en – u raadt het al – Smells Like Teen Spirit.

Unplugged

18 november ’93 in de Sony Studios in New York. Kurt Cobain, sjofel en verkrampt op een stoeltje tussen ruikers en kandelaars, brengt huiskamergrunge. Alhoewel, de grunge is hier zo ver weg. Het is een hartverwarmende tocht met een passend ensemble van uitgekleed eigen werk en oude standards ( Where did you sleep last night van Leadbelly) en een tas covers (David Bowie, The Meat Puppets, The Vaselines). Unplugged snoert de mond van alle sceptici die durfden te twijfelen aan het talent van Nirvana.

Vooruit

Op 2 december ’89 speelt Nirvana in de Democrazy in Gent. Ruim anderhalf jaar later, op 25 augustus ’91, staan ze als opener – en als vervanger van Limbomaniacs – op Pukkelpop. Een maand later verschijnt Nevermind. Op 10 november staat Smells Like Teen Spirit op 1 in De Afrekening van StuBru, op 14 december op 1 in de hitparade. Tussenin, op 23 november, speelt Nirvana in de Vooruit.

Weird Al Yankovic

Covers, het zijn er vreemd genoeg niet zo gek veel. Hofnar Yankovic rijgt de platitudes aan elkaar in Smells Like Nirvana. Natuurlijk is het grungeanthem het meest gegeerde coverobject. Ze komen van heinde en verre: The Benzedrine Monks Of Santo Domonica, The Melvins, Bad Plus, Josh Roseman, The Moog Cookbook, The Flying Pickets en Tori Amos. En van dichtbij: Scala On The Rocks. Credit To The Nation gebruikt de riff in Call It What You Want, The Prodigy doet hetzelfde met de riff van Very Ape in hun Voodoo People. Relevante andere: Manic Street Preachers ( Been A Son), Sexmob ( About A Girl), Graham Parker ( In Bloom), The Folk Implosion ( School), en Sinead O’Connor ( All Apologies).

X-Generation

Die is begin jaren ’90 de mainstream, zelfvoldane rockscene kotsbeu. Grunge biedt een nieuwe manier van expressie, stijl en looks: lang haar bij meisjes èn jongens. De filosofie van de alternativo’s is iets minder duidelijk, maar ze heeft zeker iets van het positivisme van de flower power en het je m’en foutisme van de punk. Schizofreen, het woord viel eerder al.

Young, Neil

‘ It’s better to burn out than to fade away‘, een citaat uit Neil Youngs rock-‘n-roll anthem My My, Hey Hey staat in de afscheidsbrief die Kurt Cobain achterliet. ‘Bullshit! De klootzak!’, was de reactie van Courtney Love. Young zelf vindt het niet bepaald gelukkig dat één van zijn songs het motief kan zijn voor een wanhoopsdaad. Uit stil protest, en vooral uit respect, weigert hij het nummer – nochtans een livebom – nog te spelen. Young salueert Cobain in Sleeps With Angels.

Zelfmoord

Twee grootooms van Kurt hebben zichzelf doodgeschoten tijdens zijn jeugd. Op zijn vijftiende verlaat hij zijn vader, en maakt hij de kortfilm Kurt Commits Bloody Suicide. Enkele maanden voor zijn dood zegt hij: ‘Al vijf jaar lang heb ik maagpijn. Het maakt me gek. Ik heb dagelijks aan zelfmoord gedacht, en ik ben vaak dichtbij geweest. Sorry dat ik daar zo bot over praat, maar stel je dit voor: kronkelend op de grond liggen en lucht uitkotsen omdat er niks in je maag zit, want je kan zelfs geen water binnenhouden. Twintig minuten later moet je optreden. Dat gaat niet, maar het moet.’

Op 1 maart ’94 speelt Nirvana in München. Het zal hun laatste concert zijn. Drie dagen later in Rome wordt Cobain in coma naar een ziekenhuis gevoerd, geveld door een cocktail van slaaptabletten en champagne. Terug in Seattle volgt hij een ontwenningskuur, maar hij houdt het na twee dagen al voor bekeken. Love, die zich aan de telefoon voorstelt als zijn moeder, geeft hem als vermist op. Op 5 april schiet hij een kogel door zijn hoofd in the greenhouse, een kleine kamer boven de garage van zijn huis in Seattle. Zijn lichaam wordt pas drie dagen later gevonden. De afscheidsbrief aan Love en Frances Bean eindigt met de woorden ‘ I love you, I love you‘.

Eddy Hendrix