HEERLIJK BOOSAARDIG. KUBRICKS VERFILMING VAN ANTHONY BURGESS’ ROMAN IS TOT DE NOK GEVULD MET FALLISCHE SYMBOLEN, WAARONDER NIET HET MINST ACTEUR MALCOLM MCDOWELL ZELF.

STANLEY KUBRICK

GB 1971, met Malcolm McDowell, Patrick Magee, Michael Bates. Zaterdag 13 maart 20.30 û La Deux (o.v. met Fr. ond.)

A Clockwork Orange ****

Alex is een dodelijk verveelde tiener die met zijn vrienden – zijn droogs – het liefst een melkachtige synthetische drugs slurpt, bedelaars in elkaar slaat en vrouwen vogelt of verkracht. Tot hij tegen de lamp loopt en wordt ingeschakeld in een experimenteel therapeutisch programma dat hem voorgoed een biologische walging voor seks en geweld moet bezorgen. ‘Indien McDowell er niet was geweest, had ik de film wellicht nooit gemaakt’, zei Kubrick. Dat zegt alles over de manier waarop zijn hoofdrolspeler deze instant cult-klassieker van begin tot einde beheerst, in voice-over en samen met Beethovens 9de. McDowell belichaamt trouwens perfect het heerlijke taaltje dat schrijver en taalgenie Anthony Burgess speciaal voor zijn boek uit ’62 bedacht: het zogenaamde ‘Nadsat’, een mix van Engels, Russisch en bargoens, waarvoor hij zelfs een verklarende woordenlijst maakte.

Door het ultra-gewelddadige karakter van de film bleef A Clockwork Orange in Groot-Brittannië tot in de jaren ’80 verboden, een censuur die Kubrick zelf na ettelijke doodsbedreigingen ondersteunde. Maar de film is meer nog om een andere reden zijn meest boosaardige demonstratie van cinema: het is een satire van het filmen zelf. Bewuste continuïteitsfouten, een opzichtige breedhoeklens, het verminderen van de beelden-per-seconde om de actie te versnellen, noem maar op: Kubrick laat geen stereotiep kneepje onbenut om de verwrongen wereldbeschouwing van Alex DeLarge te visualiseren. Het resultaat is natuurlijk zo ambigu dat het zonder discussie briljant is te noemen, want met een barbaarse, verleidelijke reflectie van geweld, komt ook een kritiek van de westerse kick-cultuur, die staat of valt met geweld, seks en drugs.

Tussen haakjes: in de film is Alex’ achternaam inderdaad DeLarge, terwijl die niet in Burgess’ boek voorkomt. Het is allicht een verwijzing naar de passage waarin Alex zichzelf ‘ Alexander the Large‘ noemt terwijl hij twee 10-jarige meisjes verkracht (in de film vanzelfsprekend niet te zien). Viddy well, little brother. Viddy well. Jo Smets

Jo Smets

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content