35 JAAR FACTORY RECORDS

Deze maand is het exact 35 jaar geleden dat het legendarische Factory Records opgericht werd, het label van Joy Division, dat er ook stond bij de opkomst van Madchester. Het was vooral de start van de kleurrijkste periode uit de zakelijke muziekgeschiedenis. Vier redenen waarom Factory evenzeer een ‘sociaal experiment’ als een label was.

1 ANDERS GEEF IK DIE BINNENHOES VAN BLUE MONDAY EEN KLEURTJE?

BEZ-GEHALTE ***

Naar het voorbeeld van 4AD heeft het Britse Factory Records bij zijn opstart een creatief team aangesteld, waarvan vooral de artdirector, Peter Saville, een kleurrijk figuur blijkt. Een die niet in deadlines gelooft vooral: releases worden uitgesteld omdat de hoes niet klaar is, concertaffiches worden geleverd nadat het optreden gepasseerd is. Vorig jaar nog heeft Saville het nieuws gehaald omdat hij de grafsteen van de intussen overleden Factory-oprichter Tony Wilson afgewerkt had. Drie jaar na diens dood.

Veruit Savilles geinigste beslissing is evenwel om in 1983 de 12 inch-single van New Orders Blue Monday, gemodelleerd naar een floppydisk, van een zilverkleurige binnenhoes te voorzien. Niemand binnen Factory budgetteert zijn ontwerp – ‘we dachten dat het toch niets zou verkopen’ – tot de single blijkt aan te slaan. ‘Plots ontdekten we dat elke verkochte single ons vijf pence kostte, omdat de productiekosten van de hoes hoger waren dan de plaat opbracht’, aldus Wilson. De reden: de speciale verf die gebruikt is om de binnenhoes te kleuren.

Extra pijnlijk, aangezien Blue Monday de best verkochte 12 inch aller tijden wordt, al moet de impact daarvan genuanceerd worden. Enkel de eerste persing van de single is de dure versie – de daaropvolgende kregen een goedkoper zilver. ‘Niemand weet eigenlijk hoeveel van die exemplaren er precies verkocht zijn’, aldus Saville.

2 WAT DENK JE? ZOUDEN WE GEEN NACHTCLUB OPENEN?

BEZ-GEHALTE****

Omstreeks 1981 breekt er ruzie uit bij Factory. Producer Martin Hannett wil investeren in een studio, New Ordermanager Rob Gretton vindt om onduidelijke redenen een nachtclub een goed idee. Geheel in Factorystijl haalt voorstel twee het: The Haçienda is geboren. Enig probleem: evenmin als Factory talent heeft om een label te runnen, zijn de heren geschikt om een nachtclub open te houden. Dat blijkt al bij de inrichting, die naar vandaag omgerekend ruim 3,5 miljoen euro kost, maar waarin wel enkele zaken over het hoofd zijn gezien: geen vestiaire, te weinig wc’s en de dj moet op een krat staan om de dansvloer te kunnen zien. Plus: ‘We waren complete idioten: we dachten dat we de club zeven avonden per week moesten openhouden. Op maandag stond er drie man, op dinsdag twee’, aldus Wilson. De verliezen worden tijdelijk gedempt met royalty’s van New Order, maar de financiële problemen verdwijnen nooit, ook niet wanneer de club eind jaren tachtig beter begint te draaien. De Madchesterscene heeft haar naam immers niet gestolen. De club wordt het toneel van bendegeweld, in 1989 valt er de eerste Britse ecstacydode. De drugcultuur van de ravers was sowieso een probleem, aldus Wilson. Zelfs op avonden dat de dansvloer vol staat, raakt The Haçienda niet uit de kosten: door het overvloedige druggebruik wordt er nauwelijks gedronken. Het hele verhaal kost New Order 18 miljoen pond, beweert bassist Peter Hook wanneer de club in 1997 definitief sloot. ‘Elke bezoeker die ooit in The Haçienda gepasseerd is, heeft me tien pond gekost.’

3 STUUR HAPPY MONDAYS NAAR BARBADOS, DAAR GAAN ZE GEEN HEROÏNE VINDEN.

BEZ-GEHALTE *****

Omstreeks 1990 zitten de heren van Happy Mondays zodanig aan de heroïne dat Wilson hen naar Barbados stuurt om in de studio van Eddy Grant aan hun vierde plaat Yes Please! te werken. Pienter plan: Barbados is een heroïnevrij eiland. Wat Wilson niet weet: hoewel heroïnevrij is Barbados een transitzone voor crack. Komt daar nog bij: de methadon die Shaun Ryder bij heeft, goed voor vier weken, raakt verloren op de luchthaven van Manchester. Fast forward naar enkele weken later. Wilson, geïnformeerd over de kersverse crackverslaving van zijn band, reist af naar Barbados. Terwijl het vliegtuig landt, ziet hij hoe Ryder en Bez Eddy Grants sofa van uit de studio naar de straat dragen, om die voor crack te ruilen. Niet eens sterk overdreven: wanneer het productiebudget voor de plaat opgesoupeerd is, beginnen de heren het meubilair te verkopen en Grants zwembad turnen ze om tot een crack den. In ander nieuws breekt percussionist Bez ‘Bez’ Bez dan weer zijn arm nadat hij met een huurauto overkop is gegaan. Wie hem ooit live heeft gezien, weet dat dat verder geen invloed op de opnames van de plaat heeft gehad. Om het fiasco nog meer in de verf te zetten, gijzelt Ryder bij hun terugkeer in Manchester de tapes en dreigt die te vernietigen tenzij Factory meer geld op tafel legt. Wilson betaalt hem 50 pond voor een nieuwe shot en ontdekt vervolgens dat Ryder geen vocals heeft opgenomen. ‘Ik kon geen lyrics verzinnen’, was de uitleg.

In september 1992 komt de plaat uit. In november 1992 gaat Factory Records bankroet.

4 CONTRACTEN? GELOOF IK NIET IN.

BEZ-GEHALTE *****

In 1992 begint Factory dus in financiële problemen te komen. The Haçienda heeft zware verliezen geleden door een tijdelijke sluiting na een reeks gewapende overvallen, Happy Mondays hebben net een peperdure plaat zonder vocalen afgeleverd; en New Order is bezig aan de opnames van Republic, die al 400.000 pond hebben gekost. Redder in nood moet London Records worden, dat van plan is het label over te nemen. Tot London ontdekte dat er helemaal niets over te nemen valt.

Het ding is: ‘getekend zijn’ is bij Factory niet helemaal letterlijk op te vatten. De overlevering wil dat Tony Wilson zijn eerste contract met Joy Division in zijn eigen bloed schrijft op een serviette. De overlevering wil ook dat die serviette, in vergelijking met de andere Factorybands, nog het dichtst in de buurt van een contract komt – of toch zeker in de beginfase. ‘All of our bands are free to fuck off whenever they want to’, zo heeft Wilson het ooit verwoord.

Gevolg: Factory Records is niet de eigenaar van de back catalogue van Joy Division, New Order of Happy Mondays, en London Records weigert een lege doos te kopen. Factory gaat overkop, de meeste bands, New Order voorop, trekken naar London Records en nemen hun royalty’s met zich mee. In de woorden van Wilson: ‘Some people make money, some people make history.’

DOOR GEERT ZAGERS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content