Volgens Steve McQueen sluiten zijn films naadloos aan bij zijn videokunstwerken. En dat blijkt zowaar ook te kloppen. Een vijfstappenplan dat tot 12 Years a Slave leidt.
1 BEGIN BIJ JEZELF: BEAR (1993)
In 12 Years a Slave verschuilt McQueen zich achter Michael Fassbender en Chiwetel Ejiofor, maar in zijn vroege videowerk duikt hij maar al te graag zelf voor de camera op. In Bear zie je twee naakte mannen – onder wie McQueen, die toen nog aan het Goldsmith College in Londen studeerde – in een geluidloos schijngevecht verwikkeld. Er wordt beurtelings geworsteld en geknuffeld. Eenentwintig jaar later helpen zwetende lijven, licht-donkercontrasten en lage camerastandpunten andermaal de overlevingsstrijd van een zwarte verbeelden.
2 LEG DE WAARHEID BLOOT: GRAVESEND (2007)
Steeds wil McQueen de onderste steen boven krijgen. Voor Gravesend trok hij naar Congo om er de delving van coltan in beeld te brengen, het kostbare erts dat onmisbaar is in laptops en smartphones. Het hoogtechnologische verwerkingsproces in helverlichte ruimtes wordt afgewisseld met duistere beelden van zwarte arbeiders die in de mijnen afdalen, hun handen kapotwerken en op de koop toe aan vernederende wasrituelen worden onderworpen. Moderne slavernij dus.
3 VIND HET SCHONE IN HET AARDSE: GIARDINI (2009)
Voor de Biënnale van Venetië filmde Steve McQueen de giardini, de tuinen waar kunstliefhebbers tweejaarlijks in de nationale paviljoenen neerstrijken. Tijdens de winter wordt de verlaten site bevolkt door honden en drop-outs, terwijl de natuurelementen er vrij spel krijgen. McQueen zoomt met microscopische aandacht in op kleurrijke rupsen en weerspiegelingen in dauwdruppels. Datzelfde oog voor het sublieme detail verleent ook de katoenplantages en suikerrietvelden in 12 Years a Slave hun poëtische schoonheid.
4 KASTIJD HET LICHAAM: STATIC (2009)
Het fysieke noemde McQueen ooit de sleutel om de toeschouwer in het werk te brengen. Nog gretiger dan op het landschap zoomt McQueen dan ook in op het mooiste wonder der natuur: het menselijke lichaam. De meest bizarre uitdrukking hiervan is te vinden in Static, waar een helikopter dicht rond het vrijheidsbeeld cirkelt. Onder een oorverdovend geraas wordt de Amerikaanse kolos plots tastbaar en haast kwetsbaar. In de achtergrond doet de skyline van New York een hele brok geschiedenis – van Ellis Island tot 9/11 – voor je geestesoog opdoemen. Het Statue of Liberty staat trouwens sinds juni 1886 in New York Bay te pronken, 45 jaar nadat Solomon om zijn vrijheid vocht.
5 EN BLIJF DAT HERHALEN: END CREDITS (2012)
De zweep blijft ongenadig neerkomen op zwarte ruggen in 12 Years a Slave. Zoals gebruikelijk blijft McQueen doorgaan tot de veer breekt. Trouw aan zijn strategie van de obsessieve herhaling toont hij in End Credits duizenden door de FBI gecensureerde en nu publieke documenten over de Afro-Amerikaanse zanger, acteur en activist Paul Robeson (1898-1976). Na een zes uur durende beeldenlawine begint alles – de loop zit in het DNA van de videokunst ingebakken – van voor af aan. McQueen lijkt het publiek haast de zaal te willen uitjagen. In 12 Years a Slave laat hij de toeschouwer niet los tot de eindgeneriek over het scherm rolt en je fysiek en mentaal in de touwen hangt.
DOOR ISOLDE VANHEE
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
