1 OP 10

Donderdag 28/2, 22.30 – één

Eén op de tien gezinnen moet in Vlaanderen leven van een inkomen dat onder de armoedegrens ligt. Abstracte cijfers, die een gezicht krijgen in de nieuwe humaninterestreeks 1 op 10, zes portretten van mensen in armoede. Jelle Janssens en Sofie Hanegreefs maakten de eerste film, over tiener Bertina. ‘We kennen Bertina van onze vorige documentaire, Grensland‘, legt Janssens uit. ‘Daarin brachten we het verhaal van haar moeder Martine. Martines gezin, met acht kinderen, belandde door tegenslag in de armoede. Zowel Martine als haar man werkten, tot hij ziek werd, en zij haar job moest opgeven om voor hem te kunnen zorgen. Na drie jaar overleed hij en als alleenstaande moeder bleef Martine in zeer moeilijke omstandigheden achter.

JELLE JANSSENS: We leerden Bertina enkele jaren geleden kennen als een vlijtig, intelligent meisje dat er ondanks de moeilijke omstandigheden toch alles aan deed om mee te zijn op school. Daarom wilden we nu tonen dat zij wel degelijk strijd levert om uit de armoede te raken. Maar tijdens de opnames zijn we keihard op de realiteit gebotst.

Hoe bedoel je?

JANSSENS: Ondanks haar, misschien naïeve, droom op een betere toekomst lukte het Bertina niet om voltijds onderwijs vol te houden. Ze is deeltijds gaan studeren om bij te verdienen om de familie mee te onderhouden. Wat ook bleek, is dat je er als kansarme in het voltijds onderwijs niet bij hoort: dure schoolreizen zijn onbetaalbaar en het is ook niet mogelijk om bij te blijven met de laatste gadgets. Zo raak je uiteindelijk uitgesloten.

SOFIE HANEGREEFS: Onze film toont hoe je al op jonge leeftijd ingesloten kunt raken door de mechanismen van armoede. Dat hadden we zelf ook niet verwacht. Al biedt onze film wel hoop. We zien hoe Bertina zichzelf leert te aanvaarden: dit is mijn situatie, dit zijn mijn kansen, daar moet ik mee leven. En je moet ook zelfvertrouwen krijgen, want armoede is in de eerste plaats nefast voor je zelfbeeld.

Kan een programma als dit iets doen tegen de armoede?

JANSSENS: Het is sowieso belangrijk dat de problematiek onder de aandacht wordt gebracht, om de mensen de complexiteit van armoede te leren kennen en te doen begrijpen. Er gaat veel meer mee gepaard dan enkel geldproblemen. Armoede is een soort kanker die alles kapotmaakt. Met een programma als 1 op 10 kun je een draagvlak opbouwen voor initiatieven die mensen uit de armoede helpen. Dat is niet evident omdat die enkel op de lange termijn, en met vallen en opstaan, resultaten bereiken.

HANEGREEFS: We moeten ook af van het idee dat je je eigen lot volledig in handen hebt. Het idee dat je er wel komt als je maar hard genoeg wilt en ervoor werkt. En als dat niet lukt, dan is het je eigen fout. Zo is het niet.

Hoe moeilijk is het om iemand als Bertina weer achter te laten als je documentaire is afgewerkt?

JANSSENS: Dat doen we niet. Na Grensland zijn we contact blijven houden met haar familie. We bellen af en toe en rond de kerstperiode gaan we altijd op bezoek. Er is een vriendschappelijke band ontstaan. En mensen die elkaar graag zien, dat helpt altijd.

(H.V.G.)