Het Psychiatrisch Centrum Duffel zegt dat het stilte gebruikt als een ’therapeutische krachtlijn’.
Het Psychiatrisch Centrum Duffel zegt dat het stilte gebruikt als een ’therapeutische krachtlijn’. Hoe het dat precies doet, is nog niet zo scherp omlijnd.
Wellicht verkent het, aan de hand van binnenstromende ideeën, de actieradius van de stilte stap voor stap. Kunstenaars, met hun tactiele sensoren, zijn daarbij een kostbare hulp. Op hun grote, toegankelijke en groene campus hebben de Duffelse therapeuten zich al metterdaad geëngageerd voor kunst. In 2007 lieten ze Thierry De Cordier er een permanente Kapel van het Niets oprichten. Het werd een verschrikkelijk naakte ruimte in wit en zwart, met een gapende opening op de hemel evenwel.
Een kapel voor katholieke eredienst is ook gedompeld in de stilte. Een gelovige heeft er de gelegenheid om met behulp van heiligenbeelden, kaarsen, kruisen en retabels God te zoeken. In de kapel van De Cordier echter het niets aanbidden, moet weggelegd zijn voor doorgewinterde zenboeddhisten. Misschien maakt het gat in het dak dat de stilte er niet weegt als lood (al wist Charles Baudelaire dat een ‘lage, zware hemel’ kon ‘wegen als een deksel op de kermende geest, ten prooi aan eindeloze verveling’.)
Verzonken zitput
Kunstliefhebbers, therapeuten of patiënten, bezoekers van de Duffelse Kapel van het Niets moeten daar liever niet aan denken. Laat ze in de strenge ruimte soelaas vinden in het fluiten van vogels, het gefluister van stemmen buiten. Zolang ze binnenblijven, worden ze onvermijdelijk op zichzelf teruggeworpen. Niets nodigt er uit om met een levend mens in gesprek te komen. Een zwarte, met teer bestreken paal maant tot het gedenken van de dood. Dat is een moeilijke oefening.
Het nieuwe, permanente kunstwerk op de campus is nu precies een uitnodiging om, in een bad van stilte, op fluistertoon te spreken tegen een levend iets of iemand. Plaats genoeg in de verzonken Ierse zitput, The Stone Garden, van Orla Barry. Binnen de cirkel van leistenen zitjes ligt een mozaïekvloer, waarin kleine keien in sierlijke arabesken een tekst vormen.
Die luidt: It’s Nearly Summer – It’s Nearly Fall – It’s Nearly Winter – It’s Nearly Spring. Het jaar rond telkens aan de tekenen het volgende seizoen voelen aankomen en daarover in gesprek komen, een heilzamer onderwerp is er niet. De therapeuten boeken vooruitgang.
Rusten in vrede
De huidige expo ‘Disturbed Silence’ op de campus geeft een staalkaart van manieren om met het thema om te gaan. Van de beklemmende stilte in halfopen, gesloten of open kooien bij Leo Copers, Els Vanden Meersch en Christian Ch’an, tot het begin van een zachte beweging, over het water (Frederic Geurts), doorheen de planken van een houten rustpaviljoen (Aeneas Wilder).
Op een groot blad in de kapel van de Zusters van het Convent van Bethlehem vult eenzelfde hand al jaren kalligrafisch geboorte- en sterfdatum aan van elke medezuster. Dat zij rusten in vrede.
Jan Braet
