‘Grandes Dames’ vullen hiaten collectie K20 op

De indrukwekkende collectie van K20 in Düsseldorf wordt tijdelijk aangevuld met werk van vrouwelijke kunstenaars.

De collectie van K20 in Düsseldorf staat bekend om zijn uitstekende verzameling klassieke modernen. Naar aanleiding van de vijftigste verjaardag in 2011 heeft de huidige directrice, Marion Ackermann, de collectie samen met haar team kritisch doorgelicht. Enkele ‘grandes dames’ vullen de hiaten in de verzameling tijdelijk op.

De collectie omvat vooral schilderkunst uit de 20e en 21e eeuw. Alles begon met de verwerving van 88 werken van Paul Klee in 1960. Achtereenvolgens focusten zowel Werner Schmalenbach als Armin Zweite intensief op een korte periode uit de kunstgeschiedenis. Met een indrukwekkende verzameling als resultaat. Toch vertoont de collectie ook hiaten. Via tijdelijke bruiklenen zijn die nu opgevuld met werk zeven vrouwelijke kunstenaars, onder wie Käthe Kollwitz, Meret Oppenheim en Natalija Gontscharowa.

De tentoonstelling ‘Grandes Dames’ begint met ‘Le goûter (Saint-Tropez by the sea)’ (1904) van Henri Matisse, meteen het oudste werk uit de collectie. Met haar ‘Sitzenden weiblichen Akt’ (1913/1914) vult Ljubow Popowa het eerste hiaat. In haar voorstelling van een zittend, vrouwelijk naakt combineert ze het synthetisch kubisme met het Italiaanse futurisme. Werk van onder andere Pablo Picasso, Georges Braque en Fernand Léger flankeert dat van Popowa.

Kunstenaarsvrouwen

In een volgende zaal vult het werk van Natalia Gontscharowa de ontstane leegte op. Haar portret van haar man, Michel Larionov, uit 1913 dialogeert mooi met ‘Twee vrouwen op straat’ (1914) van Ernst Ludwig Kirchner. Voor de neus en de lippen haalde ze de mosterd bij het kubisme, rondom maakt ze gebruik van het zogenaamde rayonisme. Kenmerkend voor die stijl, uitgevonden door haar man, zijn de stralen in contrasterende kleuren.

Volgende stap is ‘Kandinsky en Erma Bossi aan tafel’ (1909/10) van Gabriele Münter, die gedurende enkele jaren de geliefde van Kandinsky was. De gezichten van de figuren zijn niet uitgewerkt, maar het is wel duidelijk dat de man uitleg geeft aan de vrouwen. Qua kleurgebruik doet het doek aan Matisse en les Fauves denken. Net als Münter maakte Marianne Werefkin, van wie ‘Im Café’ (1909) te zien is, deel uit van Der Blauwe Reiter.

Moederkindrelatie Zowel bij Paula Modersohn-Becker als bij Kate Köllwitz staat de moederkindrelatie centraal. In haar ‘Knielende vrouw met kind aan de borst’ (1907) stelt Modersohn-Becker in een expressionistisch kleurpalet een moeder, die haar kind de borst geeft, voor. Op het moment dat ze haar werk schilderde, was de kunstenares zelf zwanger.

De bijzonder sobere sculptuur van Köllwitz stelt een moeder, die haar twee kinderen in haar armen sluit, voor. Köllwitz, die in ons land vooral bekend is om haar sculptuur van een treurend ouderpaar op het oorlogskerkhof in Vladslo, grijpt iconografisch terug naar Maria die onder haar mantel zondaars verstopt. Haar sociaal bewogen werk werd sterk beïnvloed door de dood van haar zoon Peter tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Laatste halte

Via werk uit een latere periode van Picasso en Kandinsky, via een bijzonder ensemble met werk van Piet Mondriaan, waaronder het niet-afgewerkte ‘New York City I’ (1941), via werk van Rene Magritte en Max Ernst en via een voorproefje van het gigantische spinnenweb dat Thomas Saraceno vanaf februari 2012 in zustermuseum K21 installeert komen we bij ‘Gespenst mit Leintuch’ (1962) van Meret Oppenheim. Het werk van deze feministische kunstenares, die vooral bekendheid geniet om haar met bont bekleed theekopje, zit vol dubbelzinnige verwijzingen naar gendergerelateerde zaken als de vrouwelijke geslachtsorganen en de fallus.

Een ontdekkingstocht langs Dali’s versie van de ‘Venus van Milo’en de gigantische gebreide doeken van Rosemarie Trockel brengt ons bij de allerlaatste installatie van de in Düsseldorf werkzame Joseph Beuys, waarin hij zijn oeuvre samenvat. Daarna passeren tot slot nog iconen zoals Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Donald Judd en de eveneens in Düsseldorf werkzame Gerard Richter en Imi Knoebel de revue. Een van de laatste werken is ‘Semi Submersible Rig’ van Thomas Struth, een recent aangekochte, gigantische foto. Wie zijn hedendaagse kunstgeschiedenis dus wil opfrissen of gewoon wil genieten van een indrukwekkende collectie, is in K20 aan het juiste adres.

Elien Haentjens