Beeldhouwer Charles Van der Stappen opnieuw ontdekt

Hoewel haast iedereen in Brussel wel eens voorbij één van zijn beelden passeert, kennen alleen ingewijden Charles Van der Stappen.

Hij moest eerst honderd jaar geleden overleden zijn eer ze hem onder het stof vandaan haalden.

Of toch zo goed als. De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) brengen een cahier en een dossiertentoonstelling over hem, zonder zijn monumentale sculpturengroep Het Kunstonderwijs te ontdoen van een vingerdikke roetlaag. Als het beeld niet zo prominent de voorgevel van het museum had gesierd, zou het minder opvallen.

Nu de conservatoren het zelf hebben over de herwaardering van een vergeten kunstenaar, moeten ze ook maar overgaan tot een poetsbeurt. En aansluitend: auto-uitlaatgassen en zure regen verbieden.

Moeite waard?

Is hij al die moeite dan ook werkelijk waard, Charles Van der Stappen (1841-1910)? Alleen ingewijden kennen hem, al is haast iedereen die weleens in Brussel komt zeker voorbij een van zijn beelden gepasseerd: voorbij de trotse Willem de Zwijger op de Kleine Zavel, de gesneuvelde held Ompdrailles aan de Louisalaan (op een sokkel van Victor Horta), de stedenbouwers in het Jubelpark of misschien de schilder Alfred Verwee op het Colgnonplein, anders de politicus Alexandre Gendebien op de Frère-Orbansquare.

Stuk voor stuk fraai gemodelleerde beelden, knap realistisch of zelfs naturalistisch van inslag, niets op af te dingen. Van der Stappen kende zijn stiel, had met de ogen gestolen van de grootsten uit de renaissance (Donatello, Michelangelo), was dankzij zijn leermeester Jean-François Portaels uit de greep gebleven van het rigide academisme, streefde zoals zijn vriend Constantin Meunier naar een levendig realisme en had ten slotte zelf een latere meester als George Minne opgeleid.

Goede netwerker

Noem hem een eclectische geest, zoals hij evengoed het beste uit het verleden oppikte als het prikkelendste van de avant-garde. De wakkersten van zijn tijd flirtten met symbolisme, art nouveau en de link met het architecturale.

Van der Stappen stapte daar moeiteloos in mee, meer zelfs: met zijn beeld van ‘De geheimzinnige Sfinx’ – althans in de versie in ivoor en zilver, bewaard in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMSKG) – maakte hij een van de meesterwerkjes van de Belgische art nouveau. Zijn pleidooi voor een integrale kunstvisie kreeg des te meer gehoor toen hij zijn leermeester Portaels opvolgde aan het hoofd van de Brusselse academie.

Charles Van der Stappen, van alle markten thuis, was ook een goed netwerker. Hij bleek bevriend met lui die ertoe deden, en met de Brusselse burgemeester Karel Buls in het bijzonder (aan publieke opdrachten geen gebrek). Hij maakte zich lid van Les XX, het progressieve kunstkransje met wereldfaam, en werd er hartelijk onthaald door iedereen, of toch bijna. James Ensor stelde zich aan als pretbederver door hem op zijn schilderij Les cuisiniers dangereux af te beelden als een varkentje met een monocle.

Jan Braet