Beeldenproject pit van start in Belgisch Toscane

Traanvormige boomtenten, een sculpturaal woord op een bijzonder plekje en een kerk in laagjes vormen het ‘pittige’ begin van dit beeldenproject.

“Wij beschikken over de mooiste tentoonstellingsruimte van Vlaanderen”, zei Steve Stevaert tijdens een telefoontje naar Brussel. “Meer bepaald ons landschap.” En zo kreeg Antwerpen geld voor zijn MAS, Gent voor een tot nu toe niet gerealiseerde muziektempel en Limburg voor Z-OUT, het project dat kunst in de openbare ruimte brengt.

Met de Badeend van Florentijn Hofman lanceerde Z33 een eerste smaakmaker om de Limburgse harten sneller te doen slaan voor hedendaagse kunst in de openbare ruimte. Vorige zomer kaapte Philip Metten de tentoonstellingslocatie van Z33 in Hasselt met zijn Innercoma, afgelopen weekend volgde het officiële startschot met de eerste cluster sculpturen in de regio Borgloon-Heers.

Z-OUT is een work in progress, zeker tot 2016 komen er regelmatig sculpturen bij. Die beelden worden telkens in een cluster, met een diameter van ongeveer tien kilometer, langs het fietsroutenetwerk geplaatst. Niet toevallig, want “enkele jaren geleden is ons netwerk door de luisteraars van Radio 2 nog uitgeroepen tot achtste wereldwonder”, weet schepen van cultuur Gilbert Van Baelen.

Ook de keuze voor Haspengouw, door de Limburgers ook wel het ‘Toscane van België’ genoemd, als eerste regio berustte op toeval. Het zacht glooiende, groene landschap trekt al massa’s fietsers door zijn rol in de één-serie Katarakt. Borgloon zelf won met zijn stoomstroopfabriek enkele jaren geleden de Monumentenstrijd van Canvas. Het Loonse plein voor de momenteel deels gerestaureerde fabriek vormt dan ook het centrale vertrekpunt van deze cluster, die de naam ‘pit’ kreeg.

Leeuwenhol

Op dat Loonse plein plaatste Dré Wapenaar zijn ‘Tent Village – Revisited’, een sculptuur die bestaat uit drie tenten en een zitkuil. Zijn werk bevindt zich op de grens tussen beeldhouwkunst, design en architectuur. “Ik zoek die grenzen op, maar zie mezelf vooral als een beeldhouwer die met volumes speelt. Dit tentendorp staat symbool voor de verhouding tussen de mensen. Een tent bevindt zich op de grens tussen privaat en publiek terrein. Hij staat symbool voor de oervorm van het wonen. Tegelijk hou ik met deze sculptuur een pleidooi voor de verstedelijking. In Rotterdam wonen 500.000 mensen, in Manhattan wonen op diezelfde oppervlakte zonder probleem 5 miljoen mensen”, stelt Wapenaar.

Ongewild kennen de tenten veel succes bij campinguitbaters. “Om de sector een beetje te plagen en te triggeren heb ik ooit met een stand op een grote Amsterdamse kampeerbeurs gestaan. Het was een mooie setting voor mijn kunst, zo in het hol van de leeuw”, lacht Wapenaar. Maar de ontwerpen vielen bij heel wat campinguitbaters in de smaak. Zo prijken onder andere de emblematische boomtenten, die oorspronkelijk bedoeld waren voor boomactivisten, op heel wat campings.

Naast het tentendorp op het Loonse plein sieren binnenkort vier van die traanvormige boomtenten het landelijke decor van de dreef naar het kasteel van Hex. Jong en oud zullen in deze ‘Tranendreef’ kunnen overnachten. Een ideale manier dus om uw kindertijd opnieuw te beleven. Ook Wapenaars fascinatie voor tenten stamt uit die tijd. “Degene met de mooiste tent had het steeds voor het zeggen”, stelt de Nederlandse kunstenaar.

Twijfelgrens

Zoals een beeldhouwer bijvoorbeeld was of klei gebruikt, zet de Belgische kunstenaar Fred Eerdekens taal in als materiaal. In het kader van ‘pit’ palmt hij met zijn grootste kunstwerk tot nu toe, ‘Twijfelgrens’ genaamd, wellicht het mooiste plekje van de hele omgeving in: de locatie bovenop de Bolleberg, langs de Romeinse kassei, biedt een prachtig uitzicht op het glooiende Haspengouw en de grens met Wallonië.

Ondanks zijn naam en locatie verbindt Eerdekens geen politieke connotatie aan zijn werk. “Ik heb het woord jaren geleden eens genoteerd. Wellicht spreekt het me zo aan, omdat het deels autobiografisch is. Ook ikzelf besta uit twijfel. Tegelijk doet het woord me vragen stellen over hoe lang je kan twijfelen en wanneer iets zekerheid wordt, over de grens van de twijfel zelf dus”, stelt Eerdekens.

Ook het gebruik van taal en de positie van een cultureel element in de natuur voeden de twijfel. “Eigenlijk is dit woord een vloek in het landschap, omdat het de act van het lezen veronderstelt. Ondanks zijn erg natuurlijke vorm, waarvoor ik inspiratie haalde bij een tak op een naburige weide, zal het werk nooit echt helemaal in het landschap passen. Tegelijk zet net die vorm, waardoor het woord bijna onleesbaar wordt, aan tot twijfel over het gebruik van taal in dit werk. Zo speel ik dus ook met de grens van de taal.”

Toekomstmuziek

De komende maanden duiken in de regio Borgloon-Heers nog een aantal sculpturen op. Sommige blijven staan, andere verdwijnen na verloop van tijd opnieuw. Zo krijgt de sculptuur ‘Memento’ van Wesley Meuris tot grote vreugde van burgemeester Eric Awouters vanaf november een vaste stek op het kerkhof van Borgloon.

Het jonge architectenduo Gijs Van Vaerenbergh bouwt vanaf half augustus zijn werk ‘Reading between the lines’, een kerk die door het gebruik van laagjes staal zowel aan- als afwezig is in het landschap. In de tweede helft van september gaat Tadashi Kawamata, samen met een dertigtal studenten, de dialoog aan met de Burchtheuvel in het centrum van Borgloon.

Om zich te verplaatsen tussen de sculpturen ontwikkelde het Deense N55 de Space Frame Vehicles. Deze lichte fietsen – en aanhangkarretjes – zijn opgebouwd uit eenvoudige onderdelen, zodat iedereen ze via open source in principe zelf kan maken. “Ook de lokale fietshandelaar in Borgloon weet hoe hij het bouwpakket moet monteren. N55 onderzoekt nieuwe modellen om te bewegen in het landschap. Voor hen maakt kunst deel uit van het dagelijkse leven”, besluit artistiek directeur van Z33 Jan Boelen.

Elien Haentjens