Tweevoudig Oscarwinnaar Asghar Farhadi vraagt zich af wie nu echt ‘A Hero’ is – en voor hoe lang

Asghar Farhadi, tweevoudig winnaar van de Oscar voor beste niet-Engelstalige film, vraagt zich af wie nu echt A Hero is – en voor hoe lang.

De titelfiguur uit Farhadi’s nieuwste film A Hero, die door zijn land opnieuw ingezonden is voor de Academy Awards, is Rahim, die in de gevangenis zit omdat hij zijn schulden niet kan vereffenen. En net hij vindt, tijdens enkele dagen penitentiair verlof, een handtas met gouden munten. Hij bezorgt ze netjes terug, waarop zijn goede daad viraal gaat. De gescheiden vader Rahim wordt uitgeroepen tot held. En helden horen niet in de gevangenis. Maar is hij wel zuiver op de graat? Een handvol plotwendingen later is een pak volk op de sociale media opnieuw bereid hem te verketteren.

Met dat verhaal was de Iraanse regisseur deze zomer in Cannes de grote favoriet voor de Gouden Palm. Hij strandde uiteindelijk op de tweede plek: de Grand Prix. Maar dat zou samen met de stortvloed aan positieve recensies moeten volstaan om de arthouses andermaal te doen vollopen, zoals eerder al gebeurde met zijn A Separation (2011) en The Salesman (2016). Die films leverden hem twee Oscars voor beste niet-Engelstalige film op. In A Hero combineert hij opnieuw de suspense van thrillers met de morele vraagstukken van moderne tragedies en de geloofwaardigheid en intimiteit van sociaal-realistische drama’s. ‘Mijn vertrekpunt is altijd hetzelfde: de kijker mag zich geen seconde vervelen’, zei Farhadi ferm toen we hem afgelopen zomer in Cannes spraken. ‘Ik toon een dagdagelijkse realiteit, maar ik werk me ook te pletter om die de spanning en suspense van een thriller te geven. De thriller is mijn kapstok, mijn manier om de kijker in het verhaal te zuigen. Zo heb ik altijd geschreven.’

Voor Le passé (2013) filmde je Bérénice Béjo en Tahar Rahim in Parijs, voor Everybody Knows (2018) Javier Bardem en Penélope Cruz in Spanje. Goeie films, maar ben je diep beledigd als we je Iraanse films hoger inschatten?

Asghar Farhadi: Neen, hoogstens wat achterdochtig want wat bedoel je precies? (grijnst) Ik vond die buitenlandse films zelf experimenten. Experimenten die me op een presenteerblaadje werden aangereikt. Maar het is altijd mijn bedoeling geweest opnieuw in Iran te filmen. Ik ben er geboren, ik leef er, ik begrijp er de mensen en de situaties het best. En er is zéker geen gebrek aan verhalen.

Van waar komt het verhaal van de gevangene die een gevonden handtas teruggeeft terwijl hij schulden moet afbetalen?

Farhadi: Zelf verzonnen, maar de inspiratie komt van een hele reeks vergelijkbare verhalen die de kranten haalden. Telkens ging het om gewone mensen die door een daad van schijnbaar altruïsme de held van de dag waren geworden, en soms ook van de dag erna, maar uiteindelijk weer vergeten werden. Die razendsnelle opkomst en neergang intrigeerde me.

De sociale media spelen daar een grote rol in.

Farhadi: Dat is zo maar A Hero is niet bedoeld als kritiek op de sociale media. Er was geen ruimte voor zo’n complex thema. En zelfs al zou ik me verbazen over de snelheid waaraan verhalen rondgaan, het gebrek aan ruimte voor nuance of het gemak waarmee de andere veroordeeld wordt, sociale media zijn een feit. Voor de jongere generaties zijn ze hét communicatiemiddel. In Iran hebben mensen de sociale media mogelijk wel harder nodig dan in vrije samenlevingen. Ze worden bij ons meer gebruikt om eindelijk vrijuit te spreken en aansluiting te vinden bij anderen die zich verdrukt voelen.

Hoe voorzichtig moet je daarbij zijn? Een jaar of acht geleden vertelde je ons dat je blij was dat je eindelijk als een cineast geïnterviewd werd en niet als een politicus uit Iran. Dat is voorbarig gebleken, niet?

Farhadi: Ik zou veel liever een eenvoudige filmmaker zijn maar men verwacht dat ik Iran vertegenwoordig.

Ik ben een filmregisseur. Mijn rol is zo dicht mogelijk bij het leven te staan. Als ik over een familie vertel, zoals in A Hero, dan staat dat verhaal niet buiten de samenleving waarin die familie leeft. Misschien verwachten kritische mensen een frontaler confrontatie maar ik kies voor een cinematografische, subtiele benadering. De wereld recht in de ogen kijken, is ook politiek.

En de wereld recht in de ogen kijken is blijkbaar uiteindelijk toch ook je uitspreken over de Iraanse overheid. Vorige maand brak de regisseur op Instagram alsnog met zijn jarenlange diplomatische houding jegens het regime van de Islamitische Republiek: ‘Hoe kan ik me associëren met een overheid waarvan de extremistische media geen moeite gespaard hebben om me kapot te maken, te marginaliseren en te stigmatiseren?’ Farhadi hekelt de hypocrisie van een regime dat pronkt als hij internationale prijzen pakt maar hem tussendoor aanvalt. Hij bekritiseert de aanpak van protesten en van covid-19, de ‘onvergeeflijke tragedie’ van het neerknallen van een Oekraïens passagiersvliegtuig en de ‘wrede discriminatie’ van vrouwen en meisjes. ‘Als ik tot nu toe stil gebleven ben over hoe jullie me gekweld hebben, is dat alleen omdat ik me op mijn werk wilde concentreren. Het was nooit de bedoeling dat die stilte gezien zou worden als een teken dat ik akkoord met jullie ben.’ A Hero is de Iraanse inzending voor de Oscars, ‘maar als jullie daaruit concluderen dat ik bij jullie in het krijt sta, heb ik er geen probleem mee dat jullie op die beslissing terugkomen’.

Asghar Farhadi

Geboren in 1972.

Studeert theater, maar gaat daarna ook aan de slag als scenarist en draait veel korte films.

Heeft twee keer de Oscar voor beste niet-Engelstalige film gewonnen, in 2012 met A Separation en in 2017 met The Salesman.

MetLe passé (2013) en Everybody Knows (2018) waagt hij zich ook aan een Frans- en Spaanstalige productie.